Нан - жер-ананы? адамзат?а беретін ба?а жетпес азы?ы. Адамдар нанды барлы? уа?ытта ?астерлеп келген. Дастар?анда?ы нан - ау?аттылы?ты?, жетістікті? ж?не бейбіт ?мір т?ра?тылы?ыны? белгісі.
?лтты? салтымызда алдымен шай дастар?анын дайында?ан. Шай дастар?аныны? басты та?амы -бауырса?. Бауырса? с?зі ?аза? тілінде «бауырмал, жа?ын» деген ма?ынаны білдірген. ?аза? бауырса?ы ?р т?рлі пішінде – ши бауырса?, ашы?ан бауырса?, жол бауырса?, жалпа? бауырса? деген т?рлері бар. Бауырса?ты ашы?ан ?амырдан пісіреді.
?лтты? ?н та?амдарыны? бірі -шелпек. Шелпекті м?сылманны? діни мерекелері- ораза айт, ??рбан айтта ж?не ж?ма к?ндері жеті к?лше таратылады. Шелпек ашыма?ан ?амырдан пісіріледі.
Ашытпалы ?амыр.
Ашытпалы ?амырды дайындау ?шін алдымен ашыт?ыны дайындайды. Ол ?шін 30- 40°С-?а дейін жылытыл?ан с?йы??а жылы суда с?йытыл?ан ашыт?ыны ?осып, ?стінен еленген ?н себеді ж?не араластырады.
Ашыт?ыны к?шейту ?шін ашытпалы ?амыр?а аздап ?ант ?осу?а болады. Одан кейін ?амырды илейді. Ашитын ?амырды? ?оюлы?ы ?айма?ты? ?оюлы?ындай болуы керек. Ашытпалы ?амырды? бетіне ж??алап ?н сеуіп, таза орамалмен жауып ?ояды. Сосын ашыту ?шін 1-2 са?ат жылы жерге ?ояды. Ашыту ая?тал?анда ?амырды? к?лемі 2-2,5 есе ?лкейеді. Бетіне к?піршік іздері бай?алады. Я?ни, беті жарылады.
Ашыт?ы ?амырды? дайынды?ын сырт?ы т?рінен біледі. Ашу біртіндеп баяулайды, бетіндегі к?піршіктер азаяды, ашытпалы ?амыр аздап басылады. Дайын ашытпалы ?амыр?а ??рамында?ы еріген кант, т?зы бар с?йы?ты ?осып араластырады. Одан кейін елеген ?н косып, араластырып ?амырды илейді. ?амырды ашыту ?шін 1,5-2 са?ат жылы жерге ?ояды. Б?л уа?ыт кезінде 2-3 рет иін ?андырып басады.
Ашытпасыз ?амыр.
Ашытпасыз ?амырды ??рамында?ы ?оспаларды ?осып бірбей илейді (пряникті? жасалу жолдарын айтып т?сіндіру). Та?амдарды пісіріп бол?аннан кейін оны? ?шекейлеуіне де ?лкен м?н беру керек.
Пәнаралық байланыс: технология, химия, тауартану, адамзат
өмірімен байланыс.
Сабақ барысы:
І . Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау.
а) Сұрақ –жауап түрінде өткен тақырыптарды еске түсіру.
1.Ұнның қандай сорттары болады?
2. Қандай кондитер бұйымдарын білесіңдер?
3.Кондитер бұйымдарын пісіруде қай сортты ұнды пайдаланамыз?
4.Ұнның дымқылдығын қандай әдіспен анықтайды?
5.Ұнда құрт пайда болмас үшін не істеу қажет?
ІІІ. Жаңа сабақты түсіндіру.
Наннан тағам аспайды,
Нан бәрін де бастайды
Басса да адам Құранды,
Нанды бірақ баспайды.
Нан қарағым киелі,
Нанды халық сүйеді.
Қастерлеген адамға , шапағаты тиеді.
Нан - жер-ананың адамзатқа беретін баға жетпес азығы. Адамдар нанды барлық уақытта қастерлеп келген. Дастарқандағы нан - ауқаттылықтың, жетістіктің және бейбіт өмір тұрақтылығының белгісі.
Ұлттық салтымызда алдымен шай дастарқанын дайындаған. Шай дастарқанының басты тағамы -бауырсақ. Бауырсақ сөзі қазақ тілінде «бауырмал, жақын» деген мағынаны білдірген. Қазақ бауырсағы әр түрлі пішінде – ши бауырсақ, ашыған бауырсақ, жол бауырсақ, жалпақ бауырсақ деген түрлері бар. Бауырсақты ашыған қамырдан пісіреді.
Ұлттық ұн тағамдарының бірі -шелпек. Шелпекті мұсылманның діни мерекелері- ораза айт, құрбан айтта және жұма күндері жеті күлше таратылады. Шелпек ашымаған қамырдан пісіріледі.
Ашытпалы қамыр.
Ашытпалы қамырды дайындау үшін алдымен ашытқыны дайындайды. Ол үшін 30- 40°С-қа дейін жылытылған сұйыққа жылы суда сұйытылған ашытқыны қосып, үстінен еленген ұн себеді және араластырады.
Ашытқыны күшейту үшін ашытпалы қамырға аздап қант қосуға болады. Одан кейін қамырды илейді. Ашитын қамырдың қоюлығы қаймақтың қоюлығындай болуы керек. Ашытпалы қамырдың бетіне жұқалап ұн сеуіп, таза орамалмен жауып қояды. Сосын ашыту үшін 1-2 сағат жылы жерге қояды. Ашыту аяқталғанда қамырдың көлемі 2-2,5 есе үлкейеді. Бетіне көпіршік іздері байқалады. Яғни, беті жарылады.
Ашытқы қамырдың дайындығын сыртқы түрінен біледі. Ашу біртіндеп баяулайды, бетіндегі көпіршіктер азаяды, ашытпалы қамыр аздап басылады. Дайын ашытпалы қамырға қүрамындағы еріген кант, түзы бар сүйықты қосып араластырады. Одан кейін елеген үн косып, араластырып қамырды илейді. Қамырды ашыту үшін 1,5-2 сағат жылы жерге қояды. Бұл уақыт кезінде 2-3 рет иін қандырып басады.
Ашытпасыз қамыр.
Ашытпасыз қамырды құрамындағы қоспаларды қосып бірбей илейді (пряниктің жасалу жолдарын айтып түсіндіру). Тағамдарды пісіріп болғаннан кейін оның әшекейлеуіне де үлкен мән беру керек.
ІV.Сергіту сәті. «Анаграмма шешу»
Ашытқы қамыр дайындауға арналған азық-түліктер: ШЫҚАТЫ АНТҚ ҮТС НҰ ҰТЗ
V. Бекіту кезеңі
1.Қамырдың қандай түрлері бар?
2.Қазақтың дарқан дастарханының сәнін келтіретін қамырдан жасалған тағамдарды ата?
3.Бауырсақ сөзі қазақ тілінде қандай мағына береді?
4.Бауырсақ,шелпек жасау үшін қандай шикізаттар қажет?
5.Бауырсақ пен шелпек дайындауда бір-бірінен айырмашылығы қандай?
VІ. Сабақты қорытындылау.
“Білгенге маржан...”
Ырым тиым сөздерді мағынаны ашу.
Нан- дән басы. Сондықтан да дастарқанға алдымен нан қою керек.
Нанды төңкеріп қоюга болмайды.
Нанды бір қолмен сындыруға болмайды.
Нансыз өмір жоқ. Сондықтан да нанды шашуға, жерге тастауға, басуға болмайды.
Жол үстінде жатқан нанды алып адам баспайтын жерге қою керек.
Аяқтың астына құранды қойып, нанды алуға болады, ал нанды басып құранды алуға болмайды. (Бұл жерде «құранды басып нанды ал» дегені нан құраннан да қастерлі екенін айтып өткен).
VІІ. Оқушылардың білімін бағалау.
VІІІ. Үйге тапсырма беру.
1.Тақырыпты оқып, түсінік айту
2. Үйден ұннан жасалынатын өнімге кесте сызып реферат жазып келу.
