А.Мазмұнын аша алады. В. тұсау кесер жырын айыра біледі. Сұраққа жауап бере алады. С. тұсау кесу рәсімдерінен алған әсерлерін әңгімелеп бере алады. Өз ойларын еркін, толық айтады.
Сабақтың типі: Жаңа сабақ Сабақтың түрі: Аралас сабақ Сабақтың әдісі: сұрақ – жауап, баяндау, талдау, ой қозғау, исерт, топтастыру статегиясы. Сабақтың көрнекілігі: кітаптар, суреттер, «Тұсау кесу» бейнеролик, слайдтар, постер, бағалау парағы. Сабақтың барысы:
Ұйымдастыру кезеңі. Психалогиалық ахуал
Оқушылар шеңбер құрып, бір –біріне жақсы көңіл күй, сәттілік тілейді.
Бүгін сабақты бастамас бұрын, көңіл күйіміз көтеріңкі болсын деп мынау смайликтерді таңдап алайық.
6 смайлик болады, оқушылар таңдап алады. Сол бойынша оқушыларды екі топқа бөлемін.
II. Үй тапсырмасын сұрау.
Тест тапсырмасын орындау.
1. Қазақстан мемлекетінің мемлекеттік тілі қандай?
А. орыс тілі
Ә. Ағылшын тілі
Б. Қазақ тілі
2. Қазақстан Республикасының рәміздері қашан қабылданды?
А. 1991 жылы 1 желтоқсанда
Ә. 1996 жылы 24 қаңтарда
Б. 2006 жылы 7 қаңтарда
3. Алтын түс ненің белгісі?
А. бірлік пен адалдықтың
Ә. Достықтың
Б. Байлық пен берекенің
4. Тәуелдік жалғаулы сөзді көрсет.
А. есік ашық
Ә. Олардың бөлмесі
Б. Сіз жанкүйерсіз
5. Кімнің? Ненің? Қай септіктің сұрағы?
А. барыс септік
Ә. Табыс септік
б. Ілік септік
6.Сөздерге қандай жалғау жалғанған? «кітабыңыз»
А. көптік жалғау
Ә. Тәуелдік жалғау
Б. Жіктік жалғау
7. Қатаң дауыссыздарды тап
а) д, ж, з
Ә) қ, т, с
б) ң, л, р
8. Жіңішке дыбыстарды тап.
а) а, о, ө, ы
Ә ә, ө, і, ү, е
б) ұ, е, а, ө, і
9. 1920-1925 жылдарда Қазақстанның астанасы болған қала.
А. Орынбор
Ә. Қызылорда
Б. Алматы
10. Қазақстанның туының ортасында қандай құс бейнеленеген?
А. қаршыға
Ә. Қыран
Б. Аққу
Ой қозғау
«Тұсау кесу» бейнеролик көрсету.
Сұрақ – жауап
Қандай салт-дәстүрді көрдіңдер?
Қандай ырымдары бар?
Тұсау кесу қандай нәрселер керек?
Сонымен бүгінгі сабақтың тақырыбы не?
III. Жаңа сабақ.
1.Сабақтың мақсатын, барысын айту.
2. Сөздік жұмысы.
Сөздер тақтада жазылады, балаларға оқытып, инсерт әдісін қолданамын. Оқушыларға сөздер берілген парақшалар таратылады.
Таныс ақпарат
Мен үшін жаңалық
Білгім келеді
тұсау кесу
сәби
жүре бастайды
көрші
туыстар
жыр
Қаз тұру
жарқын болсын
ала жіп
ісі алға
ұстау
тартсын
аттамасын
кәде
кесу
есу
тұсау кесу
праздник в честь разрезания пут
сәби
младенец
жүре бастайды
начинает ходить
көрші
соседи
туыстар
родственики
жыр
песня
Қаз тұру
стоять на ногах
жарқын болсын
пусть будет светлым
ала жіп
пёстрая нить
ісі алға
первый в делах
ұстау
держать
тартсын
будет похожим
аттамасын
не перешагивает
кәде
подарок
кесу
резать
есу
вить
INSERT стратегиясы. Әр оқушы берілген сөздікті оқиды, мағынасы түсініксіз сөздерді белгілейді.
Айтылым. Оқылым.
Лексикалық тақырып: Екі топқа мәтін беріледі.
1-топ
Тұсаукесер – сәби қаз тұрғаннан кейін тез жүріп кетсін деген тілекпен жасалатын ғұрып, ырым. Ол үшін арнайы ала жіп дайындалады. Бұл ала жіп аттамасын деген ұғымнан шыққан. Сол жіппен баланың аяғын тұсап, оны жүріс-тұрысы ширақ әйелге қидырады. Сүріншек, жайбасар адамдарға баланың тұсауын кестірмейді. Тұсауы кесілген баланы қолынан ұстап жүгіртеді, шашу шашылады. Баланың ата-анасы тұсау кесушіге кәдесін береді. Тұсау кесу тойының негізгі жабдықтары 1,5 м ала жіп, өткір қайшы немесе пышақ.
2-топ
Тұсаукесердің жібін дайындаудың бірнеше түрлері, жолдары, сенімдері де бар. Көбейіп, көгере берсін деп көк шөптен есіп жасайды. Бай болсын деп малдың тоқ ішегінен де өреді. Адал болсын деп ала жіптен де жасайды.
Тұсау кесу тойына ауылдың қыз-келіншектері, әжелер шақырылады. Ет асылып, шай қайнатылады. Балаларға өлең, жыр, тақпақ, жаңылтпаш айтқызады. Тойдан әжелер немерелеріне сарқыт деп қалталарына тәтті, бауырсақ, құрт-ірімшік салып алады. Тұсау кескен әйелге көйлек немесе аяқ киім сыйлайды.
балл
Әлмири
Толғанай
Костя
Найля
Әліби
Вахит
Мәтіннің мазмұны дұрыс, сауатты аударылған
4-6
Мәтіннің мазмұны дұрыс, бірақ дұрыс құрастырылмаған
1-3
«Сен маған, мен саған» екі топ бір біріне сұрақтар қояды. Сергіту сәті.
Бағалау. Бағалау парағын қорытып, оқушыларға баға қою
VII.Үйге тапсырма беру. Мәтінді оқып, сұрақтар құрастыру.
Бағалау парағы
Найля
Толғанай
Костя
Вахит
Әлмири
Әліби
Тест
Мәтінмен жұмыс
Постер жасау
Бес жолды өлең
Грамматикалық тапсырма
Таныс ақпарат
Мен үшін жаңалық
Білгім келеді
тұсау кесу
сәби
жүре бастайды
көрші
туыстар
жыр
Қаз тұру
жарқын болсын
ала жіп
ісі алға
ұстау
тартсын
аттамасын
кәде
кесу
есу
тұсау кесу
праздник в честь разрезания пут
сәби
младенец
жүре бастайды
начинает ходить
көрші
соседи
туыстар
родственики
жыр
песня
Қаз тұру
стоять на ногах
жарқын болсын
пусть будет светлым
ала жіп
пёстрая нить
ісі алға
первый в делах
ұстау
держать
тартсын
будет похожим
аттамасын
не перешагивает
кәде
подарок
кесу
резать
есу
вить
Ала жіптің сыры
Тұсаукесердің әр жерлерге байланысты кішігірім өзгешелігі болмаса, негізгі мән-мағынасы бір, яғни баланың алғашқы қадамына мән беру, тілек тілеу. Баланың тұсауын ала жіппен кеседі. Ақ жіп пен қара жіптің екеуін айқастыра отырып есіп, ала жіп дайындалған. Бұл – өмір-тіршіліктің нышаны. Өмірде барлығы қос-қостан жаратылған әрі ылғи қатар келіп отырады. Айталық, өмір мен өлім, жақсылық пен жамандық, қараңғы мен жарық, ыстық пен суық, ең бастысы, ер мен әйел… Бұлар қатар жүреді, бірінсіз бірі болмайды.Тек бір Алла ғана жалғыз. Ала жіптің негізгі мәні осында. «Кісінің ала жібін аттамасын, ұрлық қылмасын, қиянат жасамасын, жаман жолға түспесін» деген себеппен ала жіп дайындайды» деген түсінік бар. Өкініштісі, мағынасы тереңде жатқан дүниені осылай біржақты түсініп, «біреудің затын ұрламасын» деп қана «тұсау кесіп» жүрміз. Бұл – жаңсақ пікір. «Жақсылықта асып-тасымасын, жамандық көрсе, жабырқап-жасымасын, қуанышты күндерінде асылық жасамасын, қиыншылық басына түскенде еңсесі түсіп басылмасын, екеуінен тең өтсін» деген тілекпен қос-қостан келетін Жаратылыс заңының белгісі ретінде ала жіп таңдалып, баланың тұсауын кескен. Қазір тұсауды қайшымен кесіп жүр. Бұл дұрыс емес, өйткені баланың өмірі қайшыланып қалады, ал баланың алғашқы қадамын қайшылаудан бастасақ, ары қарайғы өмірі де күрделеніп, кедергілері көп болуы мүмкін. Сол себепті қайшымен кескенді қазақ қош көрмеген, тек өткір пышақпен шорт кесетін болған. Бұған да мән беріп қарайтын кез келді.
Оқушыларға сөздер берілген парақшалар таратылады.
Таныс ақпарат
Мен үшін жаңалық
Білгім келеді
тұсау кесу
сәби
жүре бастайды
көрші
туыстар
жыр
Қаз тұру
жарқын болсын
ала жіп
ісі алға
ұстау
тартсын
аттамасын
кәде
кесу
есу
Таныс ақпарат
Мен үшін жаңалық
Білгім келеді
тұсау кесу
сәби
жүре бастайды
көрші
туыстар
жыр
Қаз тұру
жарқын болсын
ала жіп
ісі алға
ұстау
тартсын
аттамасын
кәде
кесу
есу
Таныс ақпарат
Мен үшін жаңалық
Білгім келеді
тұсау кесу
сәби
жүре бастайды
көрші
туыстар
жыр
Қаз тұру
жарқын болсын
ала жіп
ісі алға
ұстау
тартсын
аттамасын
кәде
кесу
есу
Таныс ақпарат
Мен үшін жаңалық
Білгім келеді
тұсау кесу
сәби
жүре бастайды
көрші
туыстар
жыр
Қаз тұру
жарқын болсын
ала жіп
ісі алға
ұстау
тартсын
аттамасын
кәде
кесу
есу
Таныс ақпарат
Мен үшін жаңалық
Білгім келеді
тұсау кесу
сәби
жүре бастайды
көрші
туыстар
жыр
Қаз тұру
жарқын болсын
ала жіп
ісі алға
ұстау
тартсын
аттамасын
кәде
кесу
есу
Таныс ақпарат
Мен үшін жаңалық
Білгім келеді
тұсау кесу
сәби
жүре бастайды
көрші
туыстар
жыр
Қаз тұру
жарқын болсын
ала жіп
ісі алға
ұстау
тартсын
аттамасын
кәде
кесу
есу
Таныс ақпарат
Мен үшін жаңалық
Білгім келеді
тұсау кесу
сәби
жүре бастайды
көрші
туыстар
жыр
Қаз тұру
жарқын болсын
ала жіп
ісі алға
ұстау
тартсын
аттамасын
кәде
кесу
есу
тұсау кесу
праздник в честь разрезания пут
сәби
младенец
жүре бастайды
начинает ходить
көрші
соседи
туыстар
родственики
жыр
песня
Қаз тұру
стоять на ногах
жарқын болсын
пусть будет светлым
ала жіп
пёстрая нить
ісі алға
первый в делах
ұстау
держать
тартсын
будет похожим
аттамасын
не перешагивает
кәде
подарок
кесу
резать
есу
вить
тұсау кесу
праздник в честь разрезания пут
сәби
младенец
жүре бастайды
начинает ходить
көрші
соседи
туыстар
родственики
жыр
песня
Қаз тұру
стоять на ногах
жарқын болсын
пусть будет светлым
ала жіп
пёстрая нить
ісі алға
первый в делах
ұстау
держать
тартсын
будет похожим
аттамасын
не перешагивает
кәде
подарок
кесу
резать
есу
вить
тұсау кесу
праздник в честь разрезания пут
сәби
младенец
жүре бастайды
начинает ходить
көрші
соседи
туыстар
родственики
жыр
песня
Қаз тұру
стоять на ногах
жарқын болсын
пусть будет светлым
ала жіп
пёстрая нить
ісі алға
первый в делах
ұстау
держать
тартсын
будет похожим
аттамасын
не перешагивает
кәде
подарок
кесу
резать
есу
вить
тұсау кесу
праздник в честь разрезания пут
сәби
младенец
жүре бастайды
начинает ходить
көрші
соседи
туыстар
родственики
жыр
песня
Қаз тұру
стоять на ногах
жарқын болсын
пусть будет светлым
ала жіп
пёстрая нить
ісі алға
первый в делах
ұстау
держать
тартсын
будет похожим
аттамасын
не перешагивает
кәде
подарок
кесу
резать
есу
вить
тұсау кесу
праздник в честь разрезания пут
сәби
младенец
жүре бастайды
начинает ходить
көрші
соседи
туыстар
родственики
жыр
песня
Қаз тұру
стоять на ногах
жарқын болсын
пусть будет светлым
ала жіп
пёстрая нить
ісі алға
первый в делах
ұстау
держать
тартсын
будет похожим
аттамасын
не перешагивает
кәде
подарок
кесу
резать
есу
вить
тұсау кесу
праздник в честь разрезания пут
сәби
младенец
жүре бастайды
начинает ходить
көрші
соседи
туыстар
родственики
жыр
песня
Қаз тұру
стоять на ногах
жарқын болсын
пусть будет светлым
ала жіп
пёстрая нить
ісі алға
первый в делах
ұстау
держать
тартсын
будет похожим
аттамасын
не перешагивает
кәде
подарок
кесу
резать
есу
вить
Айтылым. Оқылым.
Лексикалық тақырып: Екі топқа мәтін беріледі.
1-топ
Тұсаукесер – сәби қаз тұрғаннан кейін тез жүріп кетсін деген тілекпен жасалатын ғұрып, ырым. Ол үшін арнайы ала жіп дайындалады. Бұл ала жіп аттамасын деген ұғымнан шыққан. Сол жіппен баланың аяғын тұсап, оны жүріс-тұрысы ширақ әйелге қидырады. Сүріншек, жайбасар адамдарға баланың тұсауын кестірмейді. Тұсауы кесілген баланы қолынан ұстап жүгіртеді, шашу шашылады. Баланың ата-анасы тұсау кесушіге кәдесін береді. Тұсау кесу тойының негізгі жабдықтары 1,5 м ала жіп, өткір қайшы немесе пышақ.
2-топ
Тұсаукесердің жібін дайындаудың бірнеше түрлері, жолдары, сенімдері де бар. Көбейіп, көгере берсін деп көк шөптен есіп жасайды. Бай болсын деп малдың тоқ ішегінен де өреді. Адал болсын деп ала жіптен де жасайды.
Тұсау кесу тойына ауылдың қыз-келіншектері, әжелер шақырылады. Ет асылып, шай қайнатылады. Балаларға өлең, жыр, тақпақ, жаңылтпаш айтқызады. Тойдан әжелер немерелеріне сарқыт деп қалталарына тәтті, бауырсақ, құрт-ірімшік салып алады. Тұсау кескен әйелге көйлек немесе аяқ киім сыйлайды.[1][2]
1-топ
Тұсаукесер – сәби қаз тұрғаннан кейін тез жүріп кетсін деген тілекпен жасалатын ғұрып, ырым. Ол үшін арнайы ала жіп дайындалады. Бұл ала жіп аттамасын деген ұғымнан шыққан. Сол жіппен баланың аяғын тұсап, оны жүріс-тұрысы ширақ әйелге қидырады. Сүріншек, жайбасар адамдарға баланың тұсауын кестірмейді. Тұсауы кесілген баланы қолынан ұстап жүгіртеді, шашу шашылады. Баланың ата-анасы тұсау кесушіге кәдесін береді. Тұсау кесу тойының негізгі жабдықтары 1,5 м ала жіп, өткір қайшы немесе пышақ.
2-топ
Тұсаукесердің жібін дайындаудың бірнеше түрлері, жолдары, сенімдері де бар. Көбейіп, көгере берсін деп көк шөптен есіп жасайды. Бай болсын деп малдың тоқ ішегінен де өреді. Адал болсын деп ала жіптен де жасайды.
Тұсау кесу тойына ауылдың қыз-келіншектері, әжелер шақырылады. Ет асылып, шай қайнатылады. Балаларға өлең, жыр, тақпақ, жаңылтпаш айтқызады. Тойдан әжелер немерелеріне сарқыт деп қалталарына тәтті, бауырсақ, құрт-ірімшік салып алады. Тұсау кескен әйелге көйлек немесе аяқ киім сыйлайды.[1][2]
Этот обряд проводится для того, чтобы ребенок, который самостоятельно и уверенностоит на ножках, быстрее пошел. Путы перерезают три раза, приговаривая при этом свои наилучшие пожелания, поют традиционную песню «Тұсаукесер жыры». Некоторые этот обряд проводят три раза и доверяют трем различным людям, но распространен обычай, когда путы перерезает один человек – трижды. Первый раз – путы из пестрой нити- алажіп. Для этого заранее готовят пеструю нить. Пестрая нить символизирует «ала жіпті аттама». Ребенок, перешагнувший через пестрые нити во время обряда тұсаукесер, в жизни не будет делать дурных поступков, вырастет человеком честным и благородным. Так же пестрая нить символизирует то, что в жизни бывают белые и черные полосы и нужно уверенно проходить все препятствия.«Жақсылықта асып-тасымасын, жамандық көрсе, жабырқап-жасымасын, қуанышты күндерінде асылық жасамасын, қиыншылық басына түскенде еңсесі түсіп басылмасын, екеуінен тең өтсін». Второй раз – «тоқ ішекпен»- путы из кишок барана, для этого отваривают толстую кишку барана (это обычно готовят бабушки). Символизирует сытную, безбедную жизнь. Третий раз - путы из переплетенной зеленой травы. Символизирует постоянный рост и развитие. Малыша ставят на белую дорожку (скатерть или полоса белого материала). Дорожку можно немного присыпать зеленой травкой. Белый цвет символизирует светлую дорогу, зеленая травка – постоянный рост и благополучие. Затем этими путами, поочередно перевязывают ножки ребенка. Путы перерезают острым ножом желательно с одного раза - «шорт етіп» (не ножницами, в ножницах два лезвия пересекаются, у казахов пересечение лезвий не приветствовалось). Изначально по казахскому обычаю, путы перерезала женщина с быстрой и уверенной походкой. Сейчас обычно мальчику путы перерезает мужчина, а девочке – женщина и доверяют это очень уважаемому и достопочтенному человеку, которому затем обязательно дарят специально приготовленный подарок. Медлительному и часто спотыкающемуся человеку нельзя перерезать путы. Малыша, которому перерезали путы, держат с обеих сторон за ручки и иммитируют его бег по белой дорожке. Когда он «пробегает» по дорожке, вслед разбрасывают «шашу» - сладости, которые разбирают гости, чтобы и у них в доме была такая же радость, такой же той, как первые шаги – младенца. В конце белой дорожки предлагается выбор малышу: в три одинаковые чаши ложат деньги, хлеб (выпечка), книгу – какой путь малыш выберет, по такому пути и пойдет.
«Тұсаукесер» жыры:
- Күрмеуіңді шешейік; Тұсауыңды кесейік. Ала жіпті алайық, Әжеңе алып барайық. Ер жетті деп айтайық, Шашуын жеп қайтайық. Қаз-қаз балам, қаз балам, Қадам бассаң мәз болам. Тағы-тағы баса ғой, Тақымыңды жаз, балам, Қаз баса ғой, қарағым, Құтты болсын қадамың!
балл
Мәтіннің мазмұны дұрыс, сауатты аударылған
4-6
Толғанай
Костя
Әлмири
Әліби
Вахит
Найля
Мәтіннің мазмұны дұрыс, бірақ дұрыс құрастырылмаған
1-3
балл
1- топ
2-топ
Мәтіннің мазмұны дұрыс, сауатты аударылған
4-6
Толғанай
Костя
Әлмири
Әліби
Найля
Вахит
Мәтіннің мазмұны дұрыс, бірақ дұрыс құрастырылмаған
1-3
Жұптық жұмыс
«Бес жолды өлең»
Тұсау кесу
2 сын есім
3 етістік
Сөйлем
Синоним
Жұптық жұмыс
«Бес жолды өлең»
Тұсау кесу
2 сын есім
3 етістік
Сөйлем
Синоним
Жұптық жұмыс
«Бес жолды өлең»
Тұсау кесу
2 сын есім
3 етістік
Сөйлем
Синоним
Жұптық жұмыс
«Бес жолды өлең»
Тұсау кесу
2 сын есім
3 етістік
Сөйлем
Синоним
Жұптық жұмыс
«Бес жолды өлең»
Тұсау кесу
2 сын есім
3 етістік
Сөйлем
Синоним
Постер жасау. Ассоциация құру.
Тұсау кесу
Түрлі түсті қарындаштарды
қолдануы
Суреттердің салынуы
Мәтін бойынша заттар мен ырымдар
1-2 болса
3
3 жоғары түс қолданса
5
Сурет парақтың ортасында болса
4
Сурет парақтың шетінде болса
3
Ырымдардың санына байланысты
Тұсау кесу
Түрлі түсті қарындаштарды
қолдануы
Суреттердің салынуы
Мәтін бойынша заттар мен ырымдар
1-2 болса
3
3 жоғары түс қолданса
5
Сурет парақтың ортасында болса
4
Сурет парақтың шетінде болса
3
Ырымдардың санына байланысты
1. Қазақстан мемлекетінің мемлекеттік тілі қандай?
А. орыс тілі
Ә. Ағылшын тілі
б. Қазақ тілі
2. Қазақстан Республикасының рәміздері қашан қабылданды?
А. 1991 жылы 1 желтоқсанда
ә. 1996 жылы 24 қаңтарда
Б. 2006 жылы 7 қаңтарда
3. Алтын түс ненің белгісі?
А. бірлік пен адалдықтың
Ә. Достықтың
б. Байлық пен берекенің
4. Тәуелдік жалғаулы сөзді көрсет.
А. есік ашық
ә. Олардың бөлмесі
Б. Сіз жанкүйерсіз
5. Кімнің? Ненің? Қай септіктің сұрағы?
А. барыс септік
ә. Табыс септік
б. Ілік септік
6.Сөздерге қандай жалғау жалғанған? «кітабыңыз»
А. көптік жалғау
ә. Тәуелдік жалғау
Б. Жіктік жалғау
7. Қатаң дауыссыздарды тап
а) д, ж, з
ә) қ, т, с
б) ң, л, р
8. Жіңішке дыбыстарды тап.
а) а, о, ө, ы
ә ә, ө, і, ү, е
б) ұ, е, а, ө, і
9. 1920-1925 жылдарда Қазақстанның астанасы болған қала.
А. Орынбор
Ә. Қызылорда
Б. Алматы
10. Қазақстанның туының ортасында қандай құс бейнеленеген?
А. қаршыға
ә. Қыран
Б. Аққу
Тақырыбы: Тұсау кесу
Мектебі: S’oi’yndyko’l negizgi mektebi
Күні, айы: 29.01.2018
Мұғалім: Tu’sipova E.B
Сынып: 4
Сабаққа қатысқан оқушылар саны: 6
Сабаққа қатыспаған оқушылар саны: -
Оқу бағдарламасына сәйкес оқу мақсаты
5.О6. Оқылым стратегияларын қолдану: жалпы мазмұнын түсіну үшін оқу, нақты ақпаратты табу үшін оқу.
5.Ж2. Жанрлық ерекшеліктеріне сай рәсімделуі мен құрылымын сақтап, сұрақтар құрастыру. Мәтін бойынша тұсау кесу дәстүрімен танысу.
Сабақтың мақсаты
Барлық оқушылар орындай алады: Жалпы мазмұнын түсінеді.
Оқушылардың көпшілігі орындай алады: Оқылым стратегияларын қолданып, нақты ақпаратты анықтайды. Берілген грамматикалық тапсырмаларды орындай алады.
Кейбір оқушылар орындай алады: Мәтін мазмұнын түсінуге, нақты ақпараттарды анықтауға бағытталған сұрақтар құрастырады;
Тілдік мақсаттар:
Оқушылар орындай алады:Маңызды ақпараттарды жазады.Сөз тіркестерін қолдана отырып сұрақтар жазады.Сөйлемдерді топтастыру арқылы өз ойын жеткізе алады.
Бағалау критерийлері
Анықталған ақпараттарға қатысты сұрақтар құрастырады;
Оқылым стратегиясын қолданады;
Жазба жұмысында орфографиялық ережелерді сақтайды;
