Білім берудегі жаңаша әдіс-тәсілдердің тиімділігі

БІЛІМ БЕРУДЕГІ ЖАҢАША ӘДІС-ТӘСІЛДЕРДІҢ ТИІМДІЛІГІ

Аннотация

Баяндамада қазіргі таңдағы білім берудің жаңаша әдістердің тиімділігі мен оларды жетілдіру жолдары туралы айтылған. Білім беру саласында қол жеткізілген бітімнің мәнінің мазмұны мен заманауи тәсілдің ең негізгі ерекшелігі туралы қарастырылған. Білім беру жүйесінде тәжірибе жүзінде пайдаланылып жатқан жетістіктері мен мүмкіншіліктері туралы айтылған.

Қазіргі қоғамда педагогика теориясы елеулі өзгерістерге ұшырап, білім беру мазмұнында жаңа көзқарастардың пайда болуы білім беру құрылымында жаңарту керек екеніне көз жеткізді. Білім беруді жетілдіру, ақпараттандыру, білім алушылардың танымдық, шығармашылық қабілетін арттыру, оқу дағдысын жетілдіру мәселелері көтерілуде. Сондықтан мұғалімдер оқыту барысында білім берудің жаңа әдіс-тәсілдерін тиімді пайдалануы шарт. [1],[2].

Әдіс – оқу-тәрбие жұмыстарының алдында тұрған міндеттерді дұрыс орындау үшін мұғалім мен оқушылардың бірлесіп жұмыс істеу үшін қолданатын тәсілдері. Әдіс арқылы мақсатқа жету үшін істелетін жұмыстар ретке келтіріледі. Оқытуда ең басты нәрсе – әдіс. Оқыту әдістері ең анық фактілерді білуді қамтамасыз етеді, теория мен тәжірибенің арасын жақындатады.[4].

Оқыту мен оқудағы әдістерді не үшін өзгерту қажет?

Сурет 1

Қазіргі әлемде болып жатқан қарқынды өзгерістер әлемдік білім беру жүйесін қайта қарау қажет екендігін паш етті. Қарқынды өзгеріп жатқан әлемде білім саласындағы саясаткерлер үшін де, жалпы мектептер үшін де, соның ішінде мұғалімдер үшін де ең басты, маңызды мәселе болып отырғаны: «ХХІ ғасырда нені оқыту керек?» және де екіншісі – ол да маңызы жағынан біріншіден еш кем емес: «Мұғалімдер оқушыларды ХХІ ғасырға қалай дайындайды?». Осындай сұрақтарға байланысты ҚР-ның педагог қызметкерлерінің біліктілігін арттыру курстары ашылған.

Білім беру саласында қол жеткізілген бітімнің мәні оқушылар үшін білімнің де, дағдылардың да тең дәрежеде маңызды екендігіне саяды. Заманауи тәсілдің ең негізгі ерекшелігі оқушылардың алған білімдерін жай ғана иеленіп қоймай, оларды орынды жерде қолдана білуіне басты назар аудару болып табылады, ал ХХІ ғасырда талап етілетін дағдылардың мәні осында.Мұғалімдер ақпараттық-коммуникациялық технологиялар саласында мықты дағдыларды игеріп, оқытудың тиімді құралы ретінде оларды қалай пайдалану әдістемелерін меңгеруге тиіс, сондай-ақ, оқу үдерісін бақылауда ақпараттық-басқару жүйелерін, оқыту барысында оқыту әдіс-тәсілдерін тиімді қолдана білгені жөн. Сол әдіс-тәсілдердің бірі - Ынтымақтастық оқу – оқыту мен оқу тәсілі.[1],[3],[4].

Ынтымақтастық оқу – бұл оқыту мен оқу тәсілі, аталған тәсіл проблемаларды шешу, тапсырмаларды орындау немесе әлдебір өнім жасау үшін оқушылар тобының бірлесіп жұмыс істеуін білдіреді. Ынтымақтастық оқу оқуды табиғи әлеуметтік әрекет ретінде қабылдауға негізделген, оған қатысушылар бір-бірімен әңгімелеседі және осы әңгімелесу арқылы білім алады.

Ынтымақтастық оқу сыныпта пайдаланатын әдіс қана емес, жеке философия болып табылады. Адамдар топтарға бірлескен барлық жағдайларда топтың жекелеген мүшелерінің қабілеті мен іске қосқан үлесі құрметтеліп, атап көрсетілетін, адамдармен жұмыс істеудің басқатәсілі орын алады. Топтың жұмысы тиімді болуы үшін билік пен жауапкершілік топ мүшелері арасында бөлінеді. Ынтымақтастық оқудың негізгі аспектісі топ мүшелерінің ынтымақтастықарқылы бітімге, келісімге қол жеткізуіне негізделген.

Педагогикада ынтымақтастық оқу тәсілдерінің саны жеткілікті, бірақ та бірлескен оқу үдерісінің негізгі сипаттамалары мынадай:

1. Оқу оқушылар ақпаратты игеретін және өздері игерген мәліметті бұған дейін меңгерген білімдерімен байланыстыратын белсенді үдеріс болып табылады.

2. Оқу тапсырмаларды орындау үшін механикалық есте сақтау мен қайталауды емес,құрдастардың белсенді қатысып, ақпараттарды өңдеуі және қорытуын талап етеді.

3. Қатысушылар әр адамның көзқарасымен танысудан пайда алады.

4. Оқу оқушылардың әңгімелесу кезіндегі әлеуметтік ортасы жағдайында жетіледі. Осы зияткерлік жаттығу кезінде оқушылар ой-пайымдарының негізін құрып, мәнін ұғады.

5. Оқудың ынтымақтастық ортасында оқушылар әлеуметтік және эмоционалдық тұрғыдан да дами түседі, өйткені олар түрлі көзқарастарды тыңдап, өз идеяларын айтуға және қорғауға мәжбүр болады. Мұндайда оқушылар сарапшылардың немесе мәтін аясында шектеліп қалмай, өздерінің ерекше тұжырымдамалық түсініктерін құруды бастайды. Осылайша ынтымақтастық оқу жағдайында оқушылар құрбы-құрдастарымен қарым-қатынас жасауға, идеяларды ұсынуға және қорғауға, әртүрлі ұстанымдармен алмасуға, басқа тұжырымдамаларға күмәнмен қарауға және оған белсенді қатысуға мүмкіндік алады.[1],[2],[4].

Әр сабақта оқушыларға оқу үдерісінің барлық аспектілеріне белсенді қатысукерек: олар өзінің болжамдары мен сұрақтарын құрастырады, бір-біріне кеңес береді, өз алдына мақсат қояды, алынған нәтижелерді қадағалайды, идеялармен эксперимент жасайды жәнеқателер – оқудың ажырамас бөлігі екенін түсіне отырып, тәуекелге барадыәр сабақта оқушыларға оқу үдерісінің барлық аспектілеріне белсенді қатысукерек: олар өзінің болжамдары мен сұрақтарын құрастырады, бір-біріне кеңес береді, өз алдына мақсат қояды, алынған нәтижелерді қадағалайды, идеялармен эксперимент жасайды жәнеқателер – оқудың ажырамас бөлігі екенін түсіне отырып, тәуекелге барады.

Мұғалімдер үшін маңызы

Оқушылар оқу үдерісіне белсенді қатысқанда тиімділікпен оқиды. Зерттеушілер оқитын пәніне қарамастан, басқа оқу нысанында ұсынылған сол ақпараттан гөрі, шағын топтарда жұмыс істейтін оқушылар, әдетте, оқытылатын нәрсе туралы көбірек біліп, соның нәтижесінде алған білімін ұзақ сақтайтындығын дәлелдеп отыр. Сонымен қатар ынтымақтастық топтарда жұмыс істейтін оқушылардың өзінің сыныптарына анағұрлым көңілі толатын сияқты болып көрінеді.[3], [4],[5].

Қазіргі кезде жас ұрпақты тәрбиелеу, оларды келешекке кемел біліммен дайындау мұғалім үшін аса жауапкершілікті талап етеді. Мен өз тәжірибелік жұмысымда оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыру үшін топтық жұмыстардың тиімді екеніне көз жеткіздім. Топтық жұмыстар арқылы оқушылардың арасында ынтымақтастық орнайды, осының арқасында оқушылар бір-бірімен әңгімелесу арқылы білім алады. Дәстүрлі оқыту кезінде, бір сарынды оқулықпен мұғалімнің пікірін тыңдау мен ғана шектеліп қалатын. Ал бүгінгі оқыту оқушының жан-жақты дамуын және оны ұйымдастыруды қажет етіп отыр.

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. МҰҒАЛІМГЕ АРНАЛҒАН НҰСҚАУЛЫҚ Екінші (негізгі) деңгей

2. Schleicher, A. (Ed.). (2012). Preparing Teachers and Developing School Leaders for the 21st

Century: Lessons from around the World [ХХІ ғасырға арнап мұғалімдерді даярлау және мек-

теп көшбасшыларын дамыту: әлем елдерінің сабақтары]. OECD Publishing.

1. Bronson, M. (2000). Self-regulation in early childhood: Nature and Nurture [Ерте жастағы өзін-өзі

басқару: табиғат және тәрбие]. New York London: Guilford Press.

1. Ш. Құрманалина, Б. Мұқанова, Ә. Ғалымова, Р. Ильясова.

Педагогика: Оқулық. 2-басылым. – Астана: Фолиант, 2012. – 656 бет.

1. Ұстаздар сайты http://u-s.kz