Салемдесіп, жо? о?ушыларды белгілеп алып , ?ткен саба?ты ?айталау (с?ра?-жауап).
?ткен саба?та шахмат ойыны туралы тере? ма?л?мат алды?.
С?ра?:
Шахмат ойыны ?ашан,?айда пайда болды?(V-?асырда ?ндістанда)
Шахмат ойыны туралы не білесіздер?(а?ыздар)
Ма?саты не?
?лем чемпиондарын білесіндер ма?(1-16 чемпиондарыны? аттарын атап ?ту)
?Р –ны? т?рт д?ркін е? жас чемпионы кім?(Жансая ?бдімалік)
Шахмат к?нін мейрамдай ма?(20-шілде)
Жа?а саба? т?сіндіру.
?ткен саба?та біз шахмат ойыны со?ыс ойынына ??сайды. Сол со?ыс(шай?ас) шахмат та?тасында ?теді дегенбіз. Шахмат та?тасы туралы тере? ,жан-жа?ты білу керек. ?йткені оны? ??рылымы, бетіндегі ?рбір шаршыны? , ?р фигураны? ?зіндік аты , орналасу орны, фигураларды? ж?рісі, жеу жолдары бар. Сонды?тан б?гін біз шахмат ойыныны? шахмат та?тасында дамуын ?йренеміз.
Шахмат та?тасы ?рт?рлі заттардан : а?аштан,пластмассадан,картоннан,клеенкадан жасалады ж?не олар ішінде 64 кішкентай оны? 32- а?, 32-?ара ?лкен шаршыдан т?рады. А? т?ске боял?ан а? т?сті, ?ара т?ске боял?ан ?ара т?сті шаршы деп аталады. Ойын кезінде ?р ойынщыны? сол жа?ында шахмат та?тасыны? ?ара шаршысы т?ру керек. Б?л ережені б?зу?а болмайды.
Шахмат та?тасында солдан о??а ?арай т?рт а?, т?рт ?ара шаршылар кезектесіп т?р м?ндай ?атарлар саны 8, осы ?атарды? ?р?айсысы горизонталь деп аталады ж?не 1-ден 8-ге дейн сандармен белгіленген.
Егер санды т?меннен жо?ары санаса? тік ?атар ??райды,ол ?атарларды вертикаль деп атаймыз ж?не олар латын ?ріптермен белгіленеді (a, b, c, d, e, f, g, h)
Балалар, осы отыр?ан барлы?ымызды? атамыз,т?ратын к?шеміз,?й № бар. Сол сия?ты шахмат та?тасында ?р шаршыны? аты, т?ра?ты орны (к?шесі, ?й н?мірі)бар. Мысалы: пешка а2 –ні алатын болса? пешка-аты, а-к?шесі,2-?й н?мірі; немесе ладья Лh1( h8).Б?л жа?дайда Л(ладья)-аты, h-к?шесі, 1 (8)-?й н?мірі т.с.с. барлы? фигураларды? орналасу орны болса ,барлы? 64 шаршыны? аты болады.
1.Білімділік: Шахмат тақтасы туралы жан-жақты меңгеру.
2. Дамытушылық: Есте сақтау қабілеттерін дамыту
3. Тәрбиелік: Адамгершілікке тәрбиелеу.
Керекті құралдар мен пайдаланған әдебиеттер: шахмат тақтасы,шахмат фигуралары,шахмат дәптері; «Шахмат- ойлылар ойыны» С.Сауханов.
Ұйымдастыру.
1.Оқушыларды түгендеу
2. Өткен сабақты қайталау
3.Жаңа сабақты түсіндіру
4.Бекіту
5. Үйге тапсырма.
Сабақ барысы.
Салемдесіп, жоқ оқушыларды белгілеп алып , өткен сабақты қайталау (сұрақ-жауап).
Өткен сабақта шахмат ойыны туралы терең мағлұмат алдық.
Сұрақ:
Шахмат ойыны қашан,қайда пайда болды?(V-ғасырда Үндістанда)
Шахмат ойыны туралы не білесіздер?(аңыздар)
Мақсаты не?
Әлем чемпиондарын білесіндер ма?(1-16 чемпиондарының аттарын атап өту)
ҚР –ның төрт дүркін ең жас чемпионы кім?(Жансая Әбдімалік)
Шахмат күнін мейрамдай ма?(20-шілде)
Жаңа сабақ түсіндіру.
Өткен сабақта біз шахмат ойыны соғыс ойынына ұқсайды. Сол соғыс(шайқас) шахмат тақтасында өтеді дегенбіз. Шахмат тақтасы туралы терең ,жан-жақты білу керек. Өйткені оның құрылымы, бетіндегі әрбір шаршының , әр фигураның өзіндік аты , орналасу орны, фигуралардың жүрісі, жеу жолдары бар. Сондықтан бүгін біз шахмат ойынының шахмат тақтасында дамуын үйренеміз.
Шахмат тақтасы әртүрлі заттардан : ағаштан,пластмассадан,картоннан,клеенкадан жасалады және олар ішінде 64 кішкентай оның 32- ақ, 32-қара үлкен шаршыдан тұрады. Ақ түске боялған ақ түсті, қара түске боялған қара түсті шаршы деп аталады. Ойын кезінде әр ойынщының сол жағында шахмат тақтасының қара шаршысы тұру керек. Бұл ережені бұзуға болмайды.
Шахмат тақтасында солдан оңға қарай төрт ақ, төрт қара шаршылар кезектесіп тұр мұндай қатарлар саны 8, осы қатардың әрқайсысы горизонталь деп аталады және 1-ден 8-ге дейн сандармен белгіленген.
Егер санды төменнен жоғары санасақ тік қатар құрайды,ол қатарларды вертикаль деп атаймыз және олар латын әріптермен белгіленеді (a, b, c, d, e, f, g, h)
Балалар, осы отырған барлығымыздың атамыз,тұратын көшеміз,үй № бар. Сол сияқты шахмат тақтасында әр шаршының аты, тұрақты орны (көшесі, үй нөмірі)бар. Мысалы: пешка а2 –ні алатын болсақ пешка-аты, а-көшесі,2-үй нөмірі; немесе ладья Лh1( h8).Бұл жағдайда Л(ладья)-аты, h-көшесі, 1 (8)-үй нөмірі т.с.с. барлық фигуралардың орналасу орны болса ,барлық 64 шаршының аты болады.
Бекіту: сұрақ-жауап
Шахмат тақтасын қандай материалдардан жасалады?
Шахмат тақтасы неше шаршыдан тұрады және оның өаншасы ақ, қаншасы қара?
Горизонталь ,вертикаль шаршы деп қандай шаршыларды атаймыз?
Әрбір 64 шаршы қалай белгіленеді немесе нені білдіреді?
Тапсырма. Бәріміз ақ қағазға шахмат тақтасын түсіріміз және 64 шаршының үяшықтарын белгілейміз.
Ол үшін ең алдымен үлкен шаршы салып, оны 64 кішкентай шаршыға бөлеміз. Естеріңде болар ,бұзылмайтын ереже бар дегеніміз, ол қандай ереже?
-қара шаршы әр ойыншыныыың сол жағында міндетті т.рде қара шаршы болу керек.
