Ма?саты: О?ушылар?а А. ??нанбаевты? жа?сы мен жаман туралы айт?андарын
т?сіндіру, адам бойында?ы ?намды, ?намсыз ?ылы?тарды ажырата
отырып, ?деп ?ліппесін бойына дарыту.
?з хал?ыны? салт – д?ст?рлерін, ?дептілік туралы на?ыл с?здерді, алтын
а?ылдарды, тыйым с?здерді ?йрету ар?ылы адамгершілікке,
??ыптылы??а, кішіпейілділікке т?рбиелеу.
К?рнекілігі: ?анатты с?здер, ма?ал – м?телдер, Абай ??нанбаевты? суреті
Кіріспе.
М??алім: «Адам?а е? бірінші білім емес, рухани т?рбие беру керек, т?рбиесіз берілген білім – азаматты? ?ас жауы. Ол келешекте оны? барлы? ?міріне апат ?келеді » деген ?лы ??лама ?л-Фараби Олай болса, білім бере отырып елін, жерін с?йетін азамат т?рбиелеу ?шін отыз баланы? артында, алпыс ата-ана бар екенін ?мытпауымыз керек.
1 - кезе?. «Балам - мені? болаша?ым»
1. - Бала деген кім?
* Ата –аналар жауабы:
“Ертеде бір адам ??лама?а келіп:
- Баланы неше жастан бастап т?рбиелеген д?рыс? – деп с?рапты.
??лама:
- Бала?ыз ?аншада? – деп ?зіне с?ра? ?ояды.
- Бес-а? ай толды, - дейді анау. Сонда ??лама басын шай?ап:
- Бес ай?а кешіккен екенсіз, - деген екен“. Халы? арасына ке? тарыл?ан б?л а?ызды? айтпа?ы барша?а т?сінікті. Я?ни, баланы ту?ан с?тінен бастап т?рбиелеу керек. Демек, бала т?рбиесіні? негізін ??ятын е? алдымен – ата-ана.
2. С?ра?-жауап.
1. Отбасыны? ?ор?аны кім?
2. Сіз бала?ызды? ?андай азамат бол?анын ?алайсыз?
3. Отбасы?ызда ?лтты? салт-д?ст?рімізді ?алай насихаттайсыз?
5. Бала?ыз?а кімді ?лгі т?тасыз?
6. Баланы еркін т?рбиелеген д?рыс па?
Ата – аналарды? пікірі ты?далады.
2 – кезе?. «Аталар с?зі - т?рбие к?зі»
- Ата с?леметсіз бе? Айты?ызшы жа?сы деген немене?
- Амансы? ба, балам? Жа?сы дегеніміз мыналар:
- Талап, е?бек, тере? ой, ?ана?ат, ра?ым, ойлап ?ой, бес асыл іс к?нсе?із. ?мірде осы бес істі орында?ан, ?зіні? ?ажетіне асыр?ан адам – жа?сы адам, балам. Жа?сы дегеніміз осы.
- Ассалаума?алейкум, ата !
- Айты?ызшы, жаман дегеніміз не?
- ?сек, ?тірік, ма?танша?, еріншек бекер мал шашпа?, бес д?шпаны? білсе?із. ?мірде осылардан аула? болса?, сені? жа?сы азамат бол?аны?, балам.
?ане енді о?ушылардан с?рап к?рейікші. Абай атасыны? ?сиеттерін білер ме екен? Жа?сы дегеніміз не, балаларым?
1- о?ушы: Жа?сы бала ??ла? сап,
Айт?аны?ды ??ады.
Т?сегінен т?ра сап,
Таза ауа?а шы?ады.
2 –о?ушы: Жа?сы бала, ол аны?,
Істемейді шалалы?.
Тап – таза боп жуынып,
Алады ол таранып.
3 – о?ушы: Жаман бала ??рысып,
?з – ?зінен тырысып.
Т?ске дейін жатады,
Шешесімен ?рысып
4 – о?ушы. Жа?сы бала ?рдайым ,
Деп «?ят?а ?алмайын»
Саба?ына барады,
К?нделікті дап – дайын.
5 – о?ушы. ?лкенді де сыйлайды,
Достарын ол жинайды
?лсіздерге ?ам?ор боп,
Жаманды??а ?имайды
6-о?ушы. Анау бала, ?олын ?ара,
Кір ?ожала? ?ап –?ара.
Тырна?ы ?скен, шашы к?птен
Алынбапты –ау мас?ара!
Демек, адам бойында жа?сы - жаман ?асиеттер болады екен. Ал біз жа?сы ?асиеттерді ананы? а? с?тімен, бал тілінен бойымыз?а сі?іреміз. Жа?сы бала осы ?асиеттерді ?йреніп, ?намсыз ?ылы?тардан аула? болу?а тырысады. Ал енді а?ылды, ?депті балалар ?андай болуы керек?
1. Білер ?аза? баласы:
С?лем –с?зді? анасы.
7– о?ушы.
Ба?шамыз?а бар?анда,
Жолы??ан бар жандар?а
Ертемен а? пейілмен:
«?айырлы та?!» - деймін мен.
К?ндіз де елді елеймін:
«?айырлы к?н!» - тілеймін.
?йге кешке келемін,
Не дерімді білмеймін:
«Кеш жары?!» - деп кіремін.
(Е. ?тетілеу?лы )
8– о?ушы.
Атам мені? ?манда
?депті жан бол деген
Ата с?зі санамда –
Жасы ?лкенге жол берем.
Алдын орап кісіні?
Кесіп ?тпей к?лдене?,
Ізетімен кішіні?
С?лемдесіп ?ол берем.
(?. Асылбеков )
?н: «Болайы?шы осындай »
2. Тазалы? пен ??ыптылы?.
М??алім:«Т?ні сауды? дені сау» - дейді халы?. ?р?ашан да м?нтаздай таза да с?йкімді болып ж?ру ?шін не істеу керек?
10– о?ушы.
Дос бол сабын, сумен сен,
Жиі – жиі жуын сен.
Та?ертен де, кеште де,
Жуын к?ндіз, т?сте де.
Жуын тама? алдында,
Жуын тама? со?ында.
Жуын ?йы?тар кезінде,
Жуын т?р?ан мезгілде.
Су мен сабын - бір жолдас,
Жоймас олар кір болмас.
(Е. ?тетілеу?лы )
3. Б?рін ?зім жасаймын.
М??алім: ?олынан к?п іс келетін адам ?зін сенімді де, к?шті сезінеді. Жал?аулы? е? жаман ?дет.
11 – о?ушы. Ата – анамызды? к??іл к?йі жа?сы болсын десек, ?й - ішін жина?ы, таза ?стауымыз керек. Б?лмені жинастырып бол?ан со? міндетті т?рде желдетіп алу ?ажет.
12– о?ушы. Тама? ішіп бол?ан со? ?лкендерді? ескертуісіз ?з ыдысымызды жуып ?ой?ан ж?н. «Таба?ы таза адамны? тама?ы да таза» дегенді ?мытпайы?.
4. Ас ?стінде.
13– о?ушы. Ас?а отырар алдында міндетті т?рде ?олды жуу керек. Кір ?олмен тама? ішу – т?рбиесіздік ?ана емес, денсаулы??а да ?ауіпті. Дастар?ан басында ?згелерді? т?бетін б?затын ?ылы? жасама. Та?амды, таба?ты езгілеп, берекесін алма.
14– о?ушы. Ас ?стінде к?п с?йлемеген д?рыс. «Ас ?стінде жал?аумын, са?ырау да, мыл?аумын» деген м?тел с?з бар.
15– о?ушы ?й іші дастар?ан басына жай?асар кезде жасы кішілер ?лкен адамдар отырып бол?анша к?те т?руы керек. Нан турасып, ыдыс – ая? ?ойысу?а к?мектесуге болады. Тама??а ?лкендерден б?рын кірісуге болмайды.
5. Телефонмен с?йлесу.
16 - о?ушы. Та? атпай немесе т?нге ?арай ерекше бір жа?дай болмаса, телефон шал?ан д?рыс емес Егер н?мірді д?рыс термесе? кешірім с?ра.
«Жа?сыны ?йрен, жаманнан жирен»
(6-7 бала футбол ойнап ж?реді. )
М??алім: Балалар ж?р к?шеде
Естіледі шу – ай?ай.
Ербол шы?ты еле?деп,
?а?ып кетті к?ршіні
?апылыста бай?амай.
М?ндайда не деу керек?
О?ушылар: «Кешірі?із» деу керек.
(М??алім мен Ербол о?ушы)
М??алім: Ерте т?рып, мектепке
Ербол келді саба??а.
?арсы алдынан кезігер
?стазы оны? ?р уа?ытта.
?мытты Ербол б?л кезде
?стазына не дейді?
М?ндайда не деу керек?
О?ушылар: «С?леметсіз бе» деу керек.
М??алім: (Ауыр сумка ар?алап ?же ?тіп келе жатады).
Ауыр сумка к?теріп,
Белі кеткен иіліп,
Келе жатты ?арт ана.
Ербол ?арсы кезікті,
?те шы?ты жанынан.
М?ндайда не деу керек?
О?ушылар: «К?мектесейін» деу керек.
М??алім: (Апасы базардан келе жатыр, Ербол ?уанып алдынан шы?ты)
Апа? сені? базардан
Алма сатып ?келді.
Е? ?лкенін жа?сысын
Са?ан та?дап ?перді.
М?ндайда не деу керек?
О?ушылар: «Рахмет»деу керек.
М??алім: Сыйлап ?лкен адамды, с?лем берген баланы «Кім дейміз?»
О?ушылар: ?депті екен б?л дейміз.
М??алім: Кітап д?птер ?аламы
Кір шалма?ан баланы
«Кім дейміз?»
О?ушылар: ??ыпты екен б?л дейміз.
М??алім: Таудай биік талабы,
Жа?сы о?итын баланы
«Кім дейміз?»
О?ушылар: ?лгілі екен б?л дейміз.
М??алім: Б??ынбай ?ор?алап,
Болсын ?лкенге ?ол?анат,
«Кім дейміз?»
О?ушылар: Е?бекс?йгіш б?л дейміз.
М??алім: ?тірік с?з айтпаса,
У?десінен ?айтпаса
«Кім дейміз?»
О?ушылар: Шыншыл екен б?л дейміз.
17 – о?ушы: ?ана?ат, рахым, тере? ой,
Талап, е?бек – ?ркенді,
Б?рі са?ан керек ?ой,
?лы ?мірі? – ерте?гі.
Бес асыл іс – б?л арлы,
?лгі бол?ан ?асырдан.
?астер т?тып б?ларды,
Арда?тап ?с жасы?нан.
18 – о?ушы: Бес жаманнан ?ашы? боп,
Армандайы? алысты.
Бес асыл?а асы? боп,
?амшылайы? намысты.
Есте ?стап аруа?ты,
?сиетін атаны?.
К?бейтейік ?р уа?та
?дептілік ?атарын,
3 –кезе?. « Ескірмейтін есті с?з»
1. Бас киімді ла?тырма.
2. Та?дайы?ды ?а?па.
3. Малды теппе.
4. Отпен ойнама.
5. Бос бесікті тербетпе.
Ата – аналар тыйым с?здер айтып, ма?ынасын т?сіндіреді.
6. ?дептілік туралы ма?ал – м?телдер.
?депті ?депсізден ?йрен
?депсізге ?арап не істемеуді ?йрен.
Мейірімділікті анадан ?йрен,
?дептілікті данадан ?йрен.
С?лем беру де парыз,
С?лем алу да парыз.
А?а ?депті болса, іні ?депті,
Апа ?депті болса, сі?лі ?депті.
?депті елді? баласы
Алыстан с?лем береді.
Ата –аналар ма?ал-м?телдерді? жал?асын табады.
Абай ата бата береді.
- Балаларым мен сендерге ризамын ! ?ркендері? ?ссін. Мені? ?сиеттерім, ?ле? – на?ылдарым да жетеді. ?лкейгендері?ше білмегендері?ді біліп алы?дар. Егемен елімізді? ел билейтін азаматтары болы?дар. ?умин!
М??алім:- Хал?ымызды? аяулы ?лы зиялы азаматы Б. Момыш?лы былай деген екен: «жаудан да, даудан да ?оры?па?ан ?аза? едім. Енді, ?ор?ынышым к?бейіп ж?р. Балаларын бесікке б?лемеген, бесігі жо? елден ?ор?ам. Д?мді, д?ст?рді сыйламайтын балалар ?сіп келеді, оны? ?олына ?ылыш берсе?, кімді де болса шауып тастау?а даяр. ?олына кітап алмайды. ?йреніп жат?ан бала жо? , ?йретіп жат?ан ?ке, шеше жо?»
Бауыржан атамыз б?гін де арамызда жо?, ол кісі к?терген м?селе б?рімізді де ала?датуы тиіс. Б?л ата – ана?а да, ?стаз?а да ой салады деп ойлаймын.
«Ж?мыла к?терген ж?к же?іл» демекші, баланы бірлесе отырып т?рбиелейік.