Вечер, посвященный Дню языков народов Казахстана

«Тілдер күні» апталығына арналған
«Ауыз әдебиеті – мәдени мұра»
атты әдеби-композициялық кеш

(6-7-сыныптар аралығында)

Дайындағандар: қазақ тілі мен әдебиеті
пәнінің мұғалімдері

Белгібаева А. Б.

Қарабекова Ғ. А.


Тайынша ауданы, Краснополян орта мектебі
«Ауыз әдебиеті – мәдени мұра»
атты әдеби-композициялық кеш
Мақсаты: ана тілінің қадірін білдіру, халықтың тіл байлығы, мәдени мұрасы ауыз әдебиетінің түрлерімен таныстыру, оларды нақышына келтіріп айта білуге үйрету.
Тәрбиелік мәні: ана тілін қадірлеуге, өзге тілдерді үйреніп, құрметтеуге, ауыз әдебиетін танып, білуге, тіл мәдениетін таза қалпында сақтауға тәрбиелеу, халық мәдениетін тіл арқылы насихаттап, ана тілінің өміршеңдігін, адам тіршілігіндегі маңызын жеткізу, халықтың асыл қазынасы ауыз әдебиетін ұрпақтан-ұрпаққа қалдырып, мұра етуге үндеу.

1-жүргізуші (қазақша):
- Қайырлы күн, құрметті қонақтар, ұстаздар, оқушылар! 22 қыркүйек – Қазақстан Республикасы халықтарының тілдері күні. Біз сіздермен күздің жайма шуақ күнінде «Тілдер мерекесі» қарсаңында «Ауыз әдебиеті – мәдени мұра» атты әдеби-композициялық кеште кездесіп отырмыз. Шексіз үлкен аймақты алып жатқан Қазақстанда жүзден аса үлттың өкілдері тұрады. Олар осы тіл арқылы ғана бір-бірімен тіл табысып, түсінісіп, тату-тәтті өмір сүріп жатыр.
Сіздерді Қазақстан Республикасы халықтарының тілдері күнімен құттықтаймыз! Еңбекте, оқуда мол табыс, зор денсаулық тілейміз!
2-жүргізуші (орысша):
- Добрый день, дорогие гости, учителя и ученики! 22 сентября – День языков народов Республики Казахстан. Пусть он принесет вам радость общения, светлые улыбки и мир в нашей стране! Как это здорово, когда люди понимают и ценят друг-друга! Мы приветствуем вас на литературно-композиционном вечере «Устная литература – культурное наследие», посвященный ко Дню языков народов, проживающих в Казахстане.
В нашей многонациональной стране говорят более чем на 130 языках, и все национальные языки по Конституции равноправны.

Тіл туралы қазақша өлең
Оқушы: - О, Адамдар, қадіріне жетіңдер,
Ана тілің – анаң, сыйлап өтіңдер.
Әркімнің туған тілі – туған шеше,
Оған бала міндетті сан мың есе.
1-жүргізуші:
- Ғалымдардың зерттеуі бойынша өткен ғасырдың басында дүние жүзінде 8 мың тіл болған деп болжайды. Сол тілдердің қазіргі таңда 2 мыңы ғана қолданыста. Қалған тілдер ірі тілдерге жұтылып, өлі тілдер қатарына қосылды. Сондықтан да Елбасымыз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев Қазақстанда тұратын барлық ұлттардың тілдерінің тағдырын ойлап, сол тілдердің жойылып кетпей, әрі қарай дамуына қолдау жасады.
2-жүргізуші:
- Язык – бесценный дар. Он позволяет познавать законы природы, двигать вперед науку, технику и искусство, приобщаться к культуре других народов, передавать саои мысли и рассказывать о достигнутых успехах потомкам, понимать друг друга.
Тіл туралы орысша өлең ???
Оқушы: .............................. .
.............................. .
1-жүргізуші:
- Тіл арқылы ғана біз халықтардың тарихын, салт-дәстүрін, мәдениетін, әдебиетін білеміз. Әр халықтың өзінің әдебиетінің мәдени бай мұрасы бар. Ол – халық ауыз әдебиеті. Оны ғылымда фольклор дейді. Фольклор – ағылшын сөзі. Ол – халықтың ауызша шығарған шығармасы, халық даналығы дегенді білдіреді.
2-жүргізуші:
- У всех народов и с покон веков имеется богатое культурное наследие – устная народная литература. Когда не было письменности народ свои произведения передавал устно из поколения в поколению. Один из видов устной литературы являются пословицы и поговорки. Пословицы-поговорки – народная мудрость. В них мало слов, но имеют много значении.
А теперь послушаем пословицы-поговорки на 2-х языках.
2 оқушы мақал-мәтелдерді
қазақша, орысша айту.
1. Піл көтермегенді, тіл көтерер.

2. Тіл тас жарады,

Тас жармаса, бас жарады.

3. Өнер алды- қызыл тіл.

4. Ас сөз күміс, көп сөз алтын.

5. Тіл қылыштан өткір.

6. Шешен сөз бастар,

Батыр қол бастар.

........................... .................................... ............................... .
1-жүргізуші:
- Ауыз әдебиетінің ертеден келе жатқан бір түрі – ертегілер. Ертеде адамдар жақсы өмір сүруді, ауыр еңбекті жеңілдетуді армандаған. Олар армандарын ертегілерде қиял жүзінде іске асырған.
2- жүргізуші:
- Любите ли вы сказки? Вспомните, как в детстве, когда не умели читать, вы рассматривали картинки в книжке, пытаясь понять сказку, вглядываясь в образы сказочных героев. Они помогали вам понять характеры героев: добрые они или злые, хитрые или умные.
А теперь мы предлогаем вашему вниманию постановку из сказки «Мақта қыз бен мысық» («Девочка Макта и кошка»).
«Мақта қыз бен мысық» ертегісінен көрініс.
(6 сынып оқушылары.)
1-жүргізуші:
- Халық ауыз әдебиетінде ерекше орын алатыны – жаңылтпаштар. Жаңылтпаштардың сөздері ұйқасып келеді.
2-жүргізуші:
- В устном народном творчестве особое место занимает скороговорки. Детей обучают скороговоркам, чтобы у них развивать речь. Скороговорки надо говорить безошибочно и быстро, чтобы рассмешить людей.
А теперь послушаем скороговорки на двух языках.
Сахнаға 2 оқушы шығып, біреуі қазақша, екіншісі орысша жаңылтпаштарды айтады.

Қазақша Орысша
1. Шеше, неше кесе
сынды кеше?

2. Тақпақ жатта,

Жатқа жатта.

3. Сыныпта ақ бор бар,

Көк бор бар,

Көп бор бар.

4. Тұз-мұздай, мұз-тұздай.

5. Доп, доп, топ, топ,

Доп жоғалды, доп жоқ.

Қап, қап, тап, тап.

6. Торта қойдым, орта қойдым,

Орта қойдым, жорта қойдым.

1. На горе Арарат
Растет красный,
крупный виноград.

2. На дворе трава,
На траве дрова.
3. ......................... .

4.

5.

1-жүргізуші:
- Адамды тапқырлыққа тәрбиелеп, білімділікке үйрететін жұмбақтар. Олар адамның ой-өрісін дамытады.
2-жүргізуші:
- Загадки сравнивают один предмет с другим. Они способствуют познать окружающий мир, развивают кругозор ребенка, воспитывают к находчивости.

А теперь вам будут загадывать загадки на казахском и русском языках, а вы постарайтесь их отгадать.

Ортаға 2 оқушы шығып, залда отырғандарға қазақша, орысша жұмбақтарды айтады, ал залдағылар олардың шешуін табады.
1-оқушы:

1. Ерте тұрады, жар салады.

(қораз)

2. Күндіз жоқ, түнде бар.

(үкі)

3. Ти десем, тимейді,

тиме десем, тиеді.

(ерін)

4. Қалың киім ұнатады,

Шешіндірсең, жылатады.

(пияз)

5. Асрандағы алып доп,

жарқырйды жарық боп.

(күн)

6. Қолы жоқ, сурет салады,

Тісі жоқ, тістеп алады.

2-оқушы:

1. Без рук, без ног, а рисовать умеет. (мороз)

................................................................................................. .
1-жүргізуші:
- Қазақ фольклорының ерекше дамыған саласы – айтыс. Айтыс – екі ақынның немесе екі жақтың сөз сайысы. Екі жақ бір-бірінің бойындағы міндерін, еліндегі кемшілікті сынап, бетке айтады. Айтыста айтылған сынға ренжуге, өкпелеуге болмайды.
Қазір екі жақтың жастары қыздар мен ұлдардың «Еркем-ай» әнімен айтылатын айтысын тыңдап көрейік.
Ортаға қыздар мен ұлдар шығып, айтысады.
Қыздар: - Тау басында малина
Теріп берсем, жейсің бе?
Сен сияқты тымпиған
Табылмайды дейсің бе?
Еркем, еркем, еркем-ай,
Еркелеген еркем-ай.
Еркелеген еркемді
Еркелетсем екен-ай.
Ұлдар: - Краснополянаның қыздары
Шеттерінен шидиген.
Өздерінше мәз болып,
Жырбың-жырбың етеді.
Еркем, еркем, еркем-ай,
Еркелеген еркем-ай.
Еркелеген еркемді
Еркелетсем екен-ай.

2-жүргізуші:
- В русском фольклоре очень забавным жанром является частушки.
Ортаға шығып оқушылар частушки айтады.
Начался учебный год,
Часики затикали,
А меня вопрос гнетет:
Скоро ли каникулы?
***
Даже в Танин день рожденья
Юра по привычке
Таню вместо поздравленья
Дернул за косички!
***
Вова в школу опозданья
Объясняет просто:
- А учиться, Мариванна,
Никогда не поздно!
***
Если хочешь много знать,
Многого добиться,
Обязательно читать
Должен научиться.
***
Разбудите меня ночью,
В самой серединочке,
Расскажу вам алфавит
Без одной запиночки!
2-жүргізуші:
- Устная народная литература – это культурное наследие каждого народа. Поэтому надо бережно относиться к наследию предков и передавать его из поколения в поколению. Для этого надо знать родной язык. А также люби и уважай другие языки.
1-жүргізуші:
- Осымен «Тілдер күніне» арналған «Ауыз әдебиеті – мәдени мұра» атты кешіміз аяқталды. Білім жолындағы еңбектеріңіз жана берсін!

Жүргізушілер:
- Қош-сау болыңыздар!
- До свидания!