?аза? еліні? тарихи жолдары (интеллектуалды ойын)

Ақтөбе облысы

Темір ауданы

Абай атындағы орта мектеп

Қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі

«Жас қалам» үйірмесінің жетекшісі

Мектеп кітапханашысы

Ш.Б.Дуисалина

Қазақ елінің тарихи жолдары

(интеллектуалды ойын)

І. Мақсаты.

1. Білімділік: Оқушылардың білімдерін саралау, жылдам

ойлауға, ұшқыр ой құрастыруға, әдемі де әдеби сөйлеуге үйрету.

2. Дамытушылық: Оқушылардың ойлау, таным қызметін дамыта

отырып, қазақ елінің тарихына деген қызығушылығын арттыру, ізденімпаздық қасиет

қалыптастыру

3. Тәрбиелік: Партиоттық сезімін дамыта отырып, елжандылыққа, отан

сүйгіштікке, өзін-өзі бағалауға тәрбиелеу

ІІ.

Ойы нның барысы:

1. Қатысушыларды таныстыру

2. Әділқазылар таныстыру

3 Ойының кезеңдерімен және шарттарымен таныстыру

3. Жеңімпаздарды марапаттау рәсімі

Әділ-қазылар алқасы:

Бірінші кезең „Ұйқы ашар“

Екінші кезең „Асу“

Үшінші кезең „Кім жылдам “

Төртінші кезең „Ойлан тап “

Бесінші кезең „Жылдар сөйлейді“

Алтыншы кезең „Жылдар эстафетасы“

Жетінші кезең „Үй тапсырмасы“

І-кезең

Ұйқы ашар (шарты: сөздердің мағанасын тап)

І –тобына ІІ-тобына

1. Январь-қаңтар 1. Март-наурыз

2. Темучин-Шыңғысхан 2. Томирис- патшайым

3. Кир- парсы патшасы 3. Тас дәуірі -палеолит

4. Нептун- планета 4. Юпитер- планета

5. Мезалит- орта тас ғасыры 5. Неолит- жаңа тас ғасыры

6. Энеолит-мыс-тас ғасыры 6. Геродот- грек тарихшысы

7. Албан-тайпа 7. Шапырашты-тайпа

8.Әже-әкенің шешесі 8. Жеңге- ағаның әйелі

9.Сыма Цянь- қытай тарихшысы 9. Аттила – ғұндар басшысы 10. Прииск - Византия елшісі 10. Тигрохауд – сақ тайпасы

ІІ-кезең

„Асу“ (әр тарихи дәуірде көрсетілген сұрақтарға жауап тап)№ 1 Тас дәуірі

1. Тайпалық одақтарды ата; бейбіт

2. Үйсіндердің астанасы

3. Тас дәуірінің үш кезеңі палеолит мезолит неолит

№ 2 Қола дәуіріндегі Қазақстан

1. Сақ патшасы Томирис ботагөз

2. Алғашқы адамдар еңбек құралдарын неден жасады? (Тастан)

3. Егіншілік қай мың жылдықта пайда болды? (10 мың жылдықта)

№ 3 Сақтар

1. Энеолит сөзінің мағанасы не? (Тас-мыс ғасыр)

2. Ботай тұрағы қай жерге орналасқан? (Солтүстік Қазақстан)

3. Қаңлы елін кім басқарды? (хан)

№ 4 Ғұндар

1. Мезолит дәуірін қалай айтамыз? (орта тас ғасыры)

2. Ағаштан не тастан ойып жасалынған табыну мүсіні. (пұт)

3. „Аң стилі“ қай ғасырда пайда болды? (б.з.б. 7 ғасыр)

№ 5 Үйсіндер

1. Б.з.б. 4 ғасырда сақ жеріне қауіп төндірген кім? (А.Македонский)

2. Үйсіндерді кім басқарды? (Гуньмо)

3. Қаңлылардың өмір сүру кезеңі (б.з.б. 2ғ- б.з. 5 ғ.)

№ 6 Темір дәуірі

1. Қауыншы, Отырар, Қаратау, Жетіасар мәдениеті қай тайпалық одаққа

жатады? (Қаңлы)

2. Ғұндардың басшысы қалай аталды? (шаньюй)

3. Қазақстан аумағында қаңлылардың қанша теңгесі табылды? (1300)

№ 7 Қаңлылар

1. Адамзат тарихында адамдар даму сатысы қандай дәуірлерге бөлінген?

2. Тас дәуірі нешеге бөлінген? (3, Палеолит-б.з.б. 2 млн..500 мың-12 мың ж., Мезолит б.з.б. 12 мың-5мың ж., Неолит б.з.б. 5 мың-3 мың ж.)

3. Теңіздің арғы жағындағы сақтарды қалай атадық? (парадарайа)

№ 8 Сармат тайпалары

1.Ғұндар қанша руға бөлінді? (25)

2.Үйсіндер үйлерін неден тұрғызды? (шикі кірпішпен және тақтатастан)

3.Қаңлылар соғыс болған жағдайда қанша жауынгер жасақтай алған? (120мың)

№ 9 Орта тас ғасыры

1.Ғұн атауы қай ғасырда пайда болған? (б.з.б. 3 ғ.)

2. Парсы әскерлері қай жылы қайтадан сақтарға шабуыл жасады? ( б.з.б. 519 ж.)

3. Қаңлы елі өз ішінде нешеге бөлінді? (5-ке)

№ 10 Жаңа тас ғасыры

1. Үйсін атауы қытай жазбаларында қай ғасырдан бастап кездеседі? (б.з.б. 2ғ.)

2. Б.з.б. 55 жылы ғұндар неше тайпаға бөлінді? (2)

3. Адам баласы темірді ойлап тауып, одан құрал жасаған дәуір (темір)

Үшінші кезең „Кім жылдам “ (Шарты кезектесіп 2 топ оқушылары шығып сұрақтың қасына дұрыс жауаптарын іледі)

1. Ғұндардың мемлекет басында кім болды? (Мөде)

2. Қола дәуірдегі мәдениетті ата (Андронов мәдениеті)

3. Синантроп қайдан табылды? (Қытайдан)

4. „Құдіретті еркектер деп сақтарды кім атады? “ („Парсылар“)

5. Мезолит дәуірі қай мыңжылдықта болды? (б.з.б. 12-5 мыңжылдық)

6. Қазақстанға ғұндар екінші рет қашан қоныс аударды? (б.з.б. 93 жыл)

7. От пен Күннің ишарасы (символы) ретінде сақтар қабірге қандай бояу жаққан? (қызыл)

8. Сақ қоғамы қанша топқа бөлінген? (жауынгер, абыздар, малшылар)

9. Үйсін мемлекетінің басында кім болды? (гуньмо)

10. Ғұндардың аты аңызға айналған қолбасшысы? (Атилла, Еділ )

Төртінші кезең «Ойлан тап!» сұрақ-жауап . Бұл кезеңде тақтада жасырылған ұяшықтағы сұрақтарға жауап беру керек.

1. Мәдениет неше түрге бөлінеді? ( рухани және материалдық)

2. Шежіре дегеніміз не? (халықтың шығу тегін, таралуын баяндайтын тарих ғылымының бір тармағы)

3.Киіз үйлер үлкен-кішілігіне қарай неше түрге бөлінеді?

4.Киіз үйдің сыртына жабатын киізі ( туырлық, үзік, түндік)

5. Әледегі ең көне кітаптардың бірі болып саналатын заратуштра дінінің қасиетті кітабы қалай аталады? (Авеста)

6. Ресейде монархиялық билік қай жылы жойылды? ( 1917ж)

Бесінші кезең «Жылдар сөйлейді» бұл тапсырмада тақтада ілінген жылдар қандай оқиғаны білдіретінін айту керек.

1711- Абылай хан дүниеге келді

1771-Абылай хан таққа отырды

1835- Шоқан Уәлиханов дүниеге келді

1883- Семейде қоғамдық кітапхана ашылды

1841- Ыбырай Алтынсарин дүниеге келді

1887- Ырғыз қаласында жанында интернаты бар қыздарға арналған мектеп ашылды

1922ж. 30 желтоқсан -КСРО-ның құрылуы

1873ж- Ахмет Байтұрсынов дүниеге келді

Алтыншы кезең „ Жылдар эстафетасы“

1. Б.з.б. 8 ғасырдан – з.б. 6 ғасырға дейін - темір дәуірі

2. 100 мың жыл бұрын - жер беті суи бастады

3. Б.з.б. 12-5 мың жыл - орта тас ғасыры

4. Б.з.б. 2 млн. 500 мың ж.-б.з.б. 12 мың ж. - тас дәуірі палеолит

5.. Бұдан 10 мың жыл - егіншілік пайда болды

6. Б.з.б 5-3 мың жыл - жаңа тас ғасыры неолит

7. Б.з.б. 2800 жыл- б.з.б 900 - қола дәуірі

8. Б.з.б. 484-425 жылдары - грек тарихшысы Геродот

9. Б.з.б.530 жыл - Кир бастаған парсы әскері сақ

жеріне басып кірді.

1. Б.з.б. 519 жыл - парсылар сақтарға қайта

шабуыл жасады

2. Б.з.б. 490 жыл - Марафон шайқасы

3. Б.з.б. 4 ғасырда - Гректер сақ жеріне қауіп төндірді.

4. Б.з.б. 7 ғасырда - „Аң стилі“ пайда болды

5. Б.з.б. 3 ғ. мен б.з. 4 ғ. - Үйсіндер өмір сүрді

6. Б.з.б. 3-2 ғ.- б.з. 5 ғ. - Қаңлылар өмір сүрді

7. Б.з.б. 4 ғ. мен б.з. 3ғ. - Ғұндар өмір сүрді.

8. Б.з.б. 55 жыл - Ғұндар оңт. және солт. болып

екіге бөлінді

9. Б.з.б. 1 ғасырында - Ғұн тайпалары батысқа қарай жылжыды

10. 451 жыл - Галлиядағы Каталаун шайқасы

Жетінші кезең „Сөз жұмбақ,ребус шешу“ үй тапсырмасы (шарты әр сынып өздері құрастырған сөзжұмбақ,ребустарын бір-біріне табуға береді).

Абай атындағы орта мектеп

Тақырыбы: Қазақ елінің тарихи жолдары

( интеллектуалды ойын)

Өткізген: Ш.Б.Дуисалина

2015-2016 оқу жылы