"Асыл с?з ?леміне саяхат"

                 Асыл с?з ?леміне саяхат.

Ма?саты:

1.О?ушыларды? халы? ауыз ?дебиетінен ал?ан білімдерін тексеру;

2.Ма?ал-м?телдерді, ж?мба?тарды, с?ра?тарды шеше отырып, о?кшыларды тез ойланып, жауаптарын тияна?ты, ж?йелі айта алу?а, топ алдында еркін с?йлеуге баулу;

3.О?ушыларды? ?з ?лтына, еліне деген с?йіспеншіліктерін арттыру, ата-бабалардан ?ал?ан асыл с?зді ?адірлеуге т?рбиелеу;

?олданылатын к?рнекіліктер:А?ын-жазушыларды? асыл с?з туралы айтыл?ан ?анатты с?здері.

                                             Кіріспе с?з:

         -?айырлы кеш, ?ымбатты о?ушылар, к?рермендер!

Б?гінгі к?ні « Асыл с?з ?леміне саяхат» та?ырыбына арнал?ан саба?ымызды бастайы?.

         ?аза? хал?ыны? ертеден келе жат?ан м?дени м?расыны? бір саласы-ауыз ?дебиеті.Ол халы?ты? о?у-жазу болма?ан кезінде ту?ан. Халы? ?зіні? т?рмысы, ?о?амды? ?мірі, шаруашылы?ы мен к?сібі, т.б. жайында нешет?рлі ?демі ??гіме, ертегі, а?ыздар, ?ле?-жырларды ауызша шы?ар?ан. Халы?ты? ауызша шы?ар?ан к?ркем шы?армаларыауыз ?дебиеті деп аталады. Орыс хал?ыны? ?лы сыншысы В.Г.Белинский «?дебиет деген с?зді? жалпы ма?ынасы» дейтін е?бегінде ауыз ?дебиеті мен жазба ?дебиетіні? арасында?ы айырмашылы?тарды к?рсете келіп, ауыз ?дебиеті халы?ты? ерте заманда?ы ой-санасыны? жемісі дейді.

         ?аза? ауыз ?дебиетіні? т?рлері ?р алуан болып келеді. Соларды? ішінде бастылары: ертегілер, а?ыз-??гімелер, ма?алдар, батырлар жыры, т?рмыс-салт жырлары болып келеді. Б?ны сіздер жа?сы білесіздер.

         Ал, сайысымызды бастайы?.

Сайысымыз 6 турдан т?рады. Сайыс?а 9 «А», 9 «?» сынып о?ушылары ?атысады. Орта?а сайыс?а ?атысатын о?ушылар ша?ырылады.

1-тур.

         ?р команда ?зіні? атымен, ?ранымен таныстырады.

2-тур.

         О?ушылар, ?аза?ты? ?йгілі би-шешендері Т?ле би, ?йтеке би, ?аз дауысты ?азыбек аталары? сендерге халы? ауыз ?дебиеті, оны? т?рлері туралы сендерге с?ра?тар дайындап келді. Б?л турда сендер би-шешендерді? с?ра?ына жауап бересі?дер.(О?ушылар с?ра?тар?а жауап береді.).

                        Би-шешендерді? с?ра?тары.

                               Т?ле би с?ра?тары:

1. Ма?ал-м?телге т?н ?асиет.
2. «Ер Т?стік» ертегісі ?алай басталады ж?не ол ертегіні? ?андай т?ріне жатады?
3. Ауыз ?дебиетіні? т?рлерін ата?ыз, т?сіндірі?із.
4. ?оштасу, жо?тау жырлары ?ай кезде айтылады.

?йтеке би с?ра?тары:

1. Ауыз ?дебиетіні? жазба ?дебиетінен айырмашылы?ы неде? На?ты мысалдармен д?лелдеп айты?ыз.
2. Ма?алды? м?телден айырмашылы?ын айтып бері?із, мысалмен д?лелде?із.
3. Батырлар жырына т?н ?асиет.
4. «Ер Тар?ын» жыры ?алай ая?талады.

?азыбек би с?ра?тары:

1.Ертегі неше т?рге б?лінеді ж?не оны? т?рлеріне то?талып, мысал келтір.

2. А?ыз-??гімелерге т?н ?асиет.

3. С?биді? д?ниеге келуіне байланысты ?ле?-жырларды ата. Біреуіне мысал келтір.

4. Бата тілектерді? т?рбиелік м?ні.

3-тур.

     Т?рмыс-салт жырларына инсценировка жасау.

     ( 9 «А» сынып- Бесік жыры.

       9 «?» сынып- Т?сау кесу.).

4-тур.

     Сонау ы?ылым заманнан, сан ?асырлар бойы халы?ты? ?зімен бірге жасасып, ?рпа?тан-?рпа??а м?ра боп жат?ан ауыз ?дебиетіні? бай саласыны? бірі?аза?ты? ма?ал-м?телдері. ?аза? хал?ыны? кез келген ма?ал-м?теліні? астарында тере? философиялы? ма?ына жатады. Келесі сайысымыз?а к?шейік. Б?л сайысымыз ма?ал-м?телдер сайысы деп аталады.

5-тур.

     Ж?мба?-халы? шы?армаларыны? ішіндегі е? ескі т?ріні? бірі. ?ай кезді алса? та ж?мба? ?ткір, ?ш?ыр с?з есебінде, халы? арасында ба?алы бол?ан. Ол тап?ырлы?ты сынайды. Ал, енді сендерді? тап?ырлы?тарынды сынап к?рейік.

1. Ж?рсе ізі жо?,

Сойса ?аны жо?. (?айы?).

     2.Са?алы жо?-шашы бар,

        Бет-аузы жо?-басы бар.

        Белін бекем байла?ан,

        ?о?сы?ты ?оймай айда?ан. (Сыпыр?ыш).

     3.Тілі бар, ?ні жо?,

        ?зін адам т?сінген.

        Ж?регі бар да ?аны жо?,

        С?йлеп т?р?ан ішінен. (Кітап).

1. А? санды?ым ашылды

Ішінен жібек шашылды.(Б?лт пен к?н).

1. ?имылдаса ?ос шебер

?ыруар-?ыруар іс ?нер. (?ол).

1. Далада ж?р шап?ылап,

Керемет тым са? ??ла?.

Тек есектен бас?ада,

О?ан ??сар жо? ??ла?. (?оян).

1. ?зын-?зын, ?зын жол,

?шына жеткен бар ма екен?

Т?бі тере? ?ара су,

Т?біне жеткен бар ма екен?

Т?біне жеткен б?л суды?

?анып ішкен бар ма екен? (О?у).

1. Тіріден ?лі туады,

?ліден тірі туады. (Ж?мырт?а).

1. Ерте т?рады, жар ша?ырады.(?ораз).
2. Бауыздаса? ?ан орнына су а?ар. (?арбыз).
3. Ая?ы жо? ж?реді, аузы жо? с?йлейді. (Хат).
4. ?й ?стінде алтын тас,

Алайын десем табылмас. (Ж?лдыз).

1. Мамы?тай ?лпа

?анаттай а?.

?ыста жер бетін басады,

Жазда сай?а ?ашады. (?ар).

     15.От?а жанбас, су?а батпас. (М?з).

     16.Е?кейсем е?киді,

          Шал?айсам шал?аяды. (К?ле?ке).

     17.Бір н?рсе білмегенді, білгізеді,

          ?зі?ді т?рса? ?арап к?лгізеді.

           Жал?анда ??гімесі сондай ?ызы?

           Жаны?ды ты?дай берсе? кіргізеді. (Кітап).

6-тур.

         Т?рмыс-салт жырларын жат?а, м?нерлеп айтып беру.

         Б?дан со?, же?імпаздар ай?ындалып, олар?а сыйлы?тар беріледі.        

                                                                                              «Бекітемін» 

                                                                                     Мектеп директоры: 

                                                                   ----Абдуалиев Т.З 

                                      С.Семеновка 

                            №11 негізгі мектебі. 

                                       Сынып са?аты. 

 Та?ырыбы: «Асыл с?з ?леміне саяхат»  

                                                        Дайында?ан:Т?р?алиева А.А