"Сыйкәделік қару жасау"

А.Тайманов атындағы №34 мектеп-гимназиясы

Технология пәнінен ашық сабақ

Тақырыбы:

«Сыйкәделік суық қару жасау»

/ 10 «а» сыныбы./

Өткізген: техн.пәні мұғалімі Ергалиев Ж.У

2015-2016 оқу жылы

Бекітемін:......................... Сыныбы: ................ Уақыты: ............................

Сабақтың тақырыбы: Сыйкәделік суық қару жасау.

Сабақтың мақсаты:

а) білімділік:оқушыларға ПВХ материалынан кәдесый жасауды үйрету.

ә) дамытушылық: оқушылардың ой-өрісін, ойлау қабілетін дамыту. Теория тұрғысынан алған білімдерін іс жүзінде қолдана білуге дағдыландыру.

б) тәрбиелік:оқушыларды ұқыптылыққа, еңбекке, Отансүйгіштікке, патриоттыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі : Теориялық, сарамандық.

Сабақтың әдісі: түсіндіру, сұрақ-жауап, жұппен жұмыс жасау.

Пән аралық байланыс:  тарих, сызу.

Сабақтың көрнекілігі:стендтер, құралдар-саймандар, проектор, слайд.

Күтілетін нәтиже:

1. Ұсталық өнердің тарихымен танысу.

2. Ұста соғатын қарудың негізгі түрлерін ажырату.

3. Олардың жалпы сипаттамасын білу.

Сабақ барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

Оқушылармен амандасу, сабаққа даярлығын тексеру.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау.

Ұлттық ою-өрнектер туралы айту.

ІІІ. Жаңа сабақ.

Қызығушылығын ояту.

• Суреттегі адам қандай мамандық иесі деп ойлайсыңдар?

Ұста — шебер, ісмер адам. Түрлі материалдардан тұрмысқа, күнделікті өмірге қажетті заттар, бұйымдар жасаған. Ұстаның негізгі құралдары:  көрік, төс, ерітетін ожау, балғалар, көсеу, бұрғы, қашау, егеу, шеге, сым,  қалыптар. Ұста қалыпта құю, соғу, шегендеу, қара бағдар қондыру, зер жүргізу, сіркелеу сияқты тәсілдерді қолданған.  Қазақстан  аумағындағы ұсталық өнер қола дәуірінен бастап кеңінен дамыған. Жасайтын материалына не бұйымына қарай дәстүрлі қазақ қоғамында ұсталар мүйізші, ерші, тоқушы (шыбық тоқушы), ағаш оюшы, сазгер, майдагер, мыскер, балғашы, таспашы, бәдізші, темірші, т.б. болып бөлінген. Көпшілік ұсталар ұсталықтың бірнеше түрін меңгерген. Дәстүрлі қазақ қоғамында ұсталық киелі кәсіп ретінде бағаланған. Ұста дүкенін, көрігін, құрал-саймандарын да киелі санаған. Ұсталық кәсіп ұрпақтан ұрпаққа жалғасып отырады. Ұсталар негізінен батыр бес қаруын жасаған.

Бес қару — қазақ батырлары қолданған жауынгерлік қарулардың жалпы атауы. Бес қаруға соғыста кесу, шабу, түйреу, соғу, ату арқылы жауына жарақат салатын, өзіндік қолдану әдісі бар қылыш, айбалта, найза, шоқпар, жақ (садақ) сияқты қарулар жатады. Әр қарудың өзінің бірнеше түрлері, үлгілері бар. Мысалы, кесу қаруына қылыш, семсер, сапы, т.б. үлгілері; шабу қаруына —айбалта, жауынгерлік балта, оның өзге де түрлері; түйреу қаруына — найза, сүңгі, жыда; соғу қаруына — шоқпар, күрзі, босмойын шоқпар, сылқетер, т.б.;ату қаруына — жақ, кейін шыққан мылтық түрлері жатқызылады. Бұрынғы кезде қарудың бір түрін пайдалануды өте шебер меңгерген жауынгерлерді бір топқа біріктіріп, арнаулы садақшылар, найзагерлер, семсершілер қосындары бөлек-бөлек құрылып, оларды қажетіне қарай қолдану әдісі соғыс тактикасын анықтаған. Бес қару әр түрлі әскери дәрежелерді белгілеуге де пайдаланылып, түрлі рәміздік рөлдер де атқарған. Мысалы, жақ — ханның, патшаның рәмізі ретінде,  найзаға  тағылған  байрақ, әскери ту — әскербасылық дәреже белгілері ретінде қолданылған. Бес қару қасиетті, киелі саналып, оларды қастерлеу нәтижесінде көптеген әскери салт-дәстүрлер қалыптасты. 

Сипаттама:

Бес қарудың бірін суреттеу (қылыш, найза, садақ, айбалта, шоқпар суретін үлестіру).

1. Ол қандай ұсталық бұйым? 2. Неден жасалған? 3.Өлшемі қандай? 4. Оның жалпы қарулық сипатын ата.

Сарамандық жұмыс.

Біз бүгінгі сабақта ПВХ материалынан суық қару кәдесыйын жасауды үйренеміз. Алдымен ПВХ қандай материал қандай материал екендігіне тоқталсақ:

ПВХ (поливинилхлорид) – түссіз, не ақ түсті пластмасса, винилхлоридтің термопластикалық полимері. ПВХ материалы минералды майларға төзімді. Ыстықта +70 градусқа дейін, ал суықта -15 градусқа дейін төзеді. ПВХ электр кабельдерін жасауда, құбырларды жасауда, термопластикалық есік-терезе жасауда қолданылады. ПВХ-ны тіпті киімге де, аксессуар жасауға да қолданады. ПВХ материалынсыз қазіргі таңда өндірісті елестете алмаймыз. Кез-келген жерлерде ПВХ-дан жасалған материалдар табылады. Сондықтан бүгінгі сабақта сыйкәделік қанжар үлгісін ПВХ материалынан жасайтын боламыз.

Жүзі қысқа кесу қаруының бір түрі – қанжар деп аталады. Ол шайқаста атты жауынгердің қосымша құралы қызметін атқарған. Бұл пышақ қазақтың ұлттық костюмінің ажырамас бөлігіне айналып, ерлердің «кісе белдігіндегі» қынапта үнемі пышақ жүретін болған. Қынап пен оның белдікке тағатын ілмегі кестеленіп, металмен безендірілген

ПВХ-мен жұмыс барысындағы техника қауіпсіздік ережелері:

1.Пышақтың жүзі өткір болуы тиіс.

2.Қию кезінде қайшының қысқа жүзі астында болуы керек.

3.Кесу кезінде пышақты дұрыс пайдалану қажет.

4.Пышақты берген кезде жабық жүзін өзіне қаратып беруі керек.

5.Пышақтың сынған бөлігін тастауға болмайды.

6.Желім тез жабысатын болғандықтан, оны абайлап пайдаланған жөн.

7.Желімді қатты қысып сығуға болмайды.

8.Кесу кезінде пышаққа саусақты тым қатты жақындатуға болмайды.

9.Пышақтың өткірлігін саусақпен тексеруге болмайды.

ІV. Сабақты бекіту (5-8 мин)

Венн диаграммасы

«Зергер» мен «Ұста» ұқсастығы

Зергер

Ұста

( Білезік, жүзік, алқа, сырға жасайды

құралдары кішілеу,

дүкен, ұстахана,

темірден бұйым жасайды).

Үйге тапсырма: 

«Қазақтың ұсталық өнері» тақырыбында реферат жазып келу.

Бағалау.

Қорытынды.