Киіз ?йді? ??рылысы. Киіз ?йді ??растыру

Саба?ты? ма?саты:
Білімділік ма?саты: білімдерін тере?дету. О?ушылар?а ?аза? хал?ыны? т?р?ын ?йі – киіз ?й туралы т?сінік беріп, ата к?сібінен хабар беру, атадан м?ра болып ?ал?ан ?нерді о?ушы?а ?йрету.
Дамытушылы? ма?саты: киіз ?й т?рлерін о?ушыларды? ?з бетінше зерделеуіне ба?ыт–ба?дар беру. Балаларды? ой – ?рісін дамыта отырып, ?нерге деген ?ызы?ушылы?ын арттыру, ж?мыс жасау шеберлігін шы?дап дамыту.
Т?рбиелік ма?саты: о?ушыларды жоспарлай білуге, киіз ?й б?лшектерін танып-білуге, ??растыру?а, баста?ан ж?мысын ая?ына дейін жеткізуге, ?з ісіне жауапкершілікпен ?арау?а, ??ыптылы??а, шыдамдылы??а, ?ауіпсіздік ережесін са?тау?а т?рбиелеу.
Саба?ты? т?рі: аралас
Саба?ты? ?дісі: ой ша?ыру, ойлау, пікірлесу, IVST-( инсепт) белгі ?ой, венн диаграммасы, ой ?оз?ау.
П?наралы? байланыс: ?дебиет о?у, сурет, информатика.
Е?бек нысаны: ?атыр?ы?а?аздан киіз ?й макетін жасау.
Саба?ты? к?рнекілігі: Е?бекке баулу о?улы?ы, киіз ?й макеті, н?с?ау карта, суреттер, кесте, ?оржын.
?ажетті ??рал-жабды?тар: т?рлі-т?сті ?атыр?ы?а?аз, желім, ?айшы, жіп, біз, а? бояу, бояу жа??ыш, су, сыз?ыш, циркуль, ?алам.
Саба?ты? барысы:
1. ?йымдастыру кезе?і.
2. ?й тапсырмасын тексеру.
3. Жа?а саба?.
Психологиялы? дайынды?.
?зын м?ртты ??мырс?а,
Келе жатты ж?мыс?а.
О??а ?арады, сол?а ?арады,
Алды допты ?олына,
?ойды допты жолына
Топ?а б?лу.
(?оржыннан ?з топтарына есім алады)
I топ «Орда» тобы.
II топ «Отау» тобы.
III топ «Ша?ыра?» тобы.
Ой ша?ыру.
? Б?рын?ы к?шпелі халы?ты? баспанасы не еді? (Киіз ?й)
? Киіз ?й неше б?ліктен т?рады? (Т?рт)
? ?андай? (Кереге, уы?, ша?ыра?, сы?ырлауы?)
Ма?ынаны тану (т?сіне білу)
Киіз ?й т?рлері туралы слайд к?рсетіледі. (О?ушыларды? назарын суретке аудара отырып б?гінгі та?ырыпты ??гімелеу.)
Киіз ?й - «Атамыз-Алаш, керегеміз-а?аш», «Киіз туырлы?ты, а?аш уы?ты ?аза?пыз» деп аталы с?з айтып ?алдыр?ан ата-бабаларымызды? негізгі баспанасы. Киі ?й – тек ?аза? хал?ыны? ?ана емес, б?кіл т?ркі, тіпті о?ан к?ршілес елдерді? де т?ра? – мекені. Солай бола т?рса да оны ?астерлеп ?стап, ?асырдан-?асырлар?а оны? м?н –ма?ызын ?згертпей жеткізген бізді? ?аза? хал?ы екенін ?рдайым ма?танышпен айтамыз.
Киіз ?й ?аза?ты? т?ра?ы, ??тты мекен – жайы, баспанасы, м?лкі, ма?танышы.Киіз ?йді? ат?ар?ан ?ызметі мен р?лі ?те зор. О?ан ?арап отырып, бірнеше ж?здеген, мы?да?ан жылдар бойы ата-бабаларымызды? а?ыл-ойы, т?рмыс м?дениеті, тал?амы еш халы?тан кем еместігін а??арамыз. Осы киіз ?йде ?аза? хал?ыны? аспан ?леміне, есептеу ж?йесіне, экономикалы? біліктігі, м?дениет пен ?нердегі тал?амы зор роль ат?арады.
Бізді? киіз ?йіміз тек баспана ?ана емес, ол с?улет, ??рылыс, сурет, ?ол?нер, м?дениет сия?ты бірнеше ?нерді? басын ??райтын ?ажайып туынды десек те болады.
Киіз ?й ішін жабды?тау?а ?аза? азаматтары байлы?ын аяма?ан ж?не сол ар?ылы ?аза? д?улеті мен м?дениетін таныта білген.
Киіз ?й аз уа?ыт аралы?ында тігуге де, жинау?а да ы??айлы. К?шіп-?ону?а ?олайлы бол?анды?тан, малшылар оны ?азір де к?п ?олданады. Киіз ?й тегіс, су ж?рмейтін ??р?а? жерге тігіледі.

Киіз ?й ма?ызы мен к?леміне ?арай бірнеше т?рге б?лінеді.

Киіз ?й т?рлері

О?улы?пен ж?мыс.
О?улы?та?ы м?тінні? та?ырыбын ?зім о?ып шы?амын. Мен о?ы?анда олар ?здері ?шін т?сініксіз жа?а с?здерді? астын белгілеп, с?ра? ?ою?а дайындалады.

V - «Білемін»
- «Білмеймін»
+ - «Жа?а білім мені та??алдырды»

Ой ?оз?ау (с?здік)
?ол?нер – халы?ты? ?з ?олымен жасайтын, ?лтты? м?дениет пен ?нер туындысы.
?йші – киіз ?й с?йектерін жасайтын шебер.
Миясар – ?нерді? бірнеше т?рін игерген шебер.
Ша?ыра? – ?йді? бас б?лігі.Олар бірнеше атаудан т?рады:
То?ын – шы?ыра?ты? д??гелек ше?бері.
К?лдіреуіш – т?ндікті к?теріп т?ратын, а?аштан иіп жасал?ан б?лшек.
Кепілдік (кепіл а?аш) – к?лдіреуіштерді біріктіріп ?стап т?ратан а?аш.
?аламды? – уы?ты? ?аламы (басы) кіріп т?ратын ша?ыра?та?ы т?рт б?рышты тесік.
Уы? – ша?ыра? пен кереге ортасын ?осатын иінді а?аш.
?аламы – уы?ты? ша?ыра? пен ?аламды?ына с??ылатын ?шы.
?ары – уы?ты? иініне дейінгі бойы.
Иіні – уы?ты? иілген (б?гілген) т?сы.
Ала?аны – уы?ты? кереге басына бекітілетін басы.
Уы? бау – уы?ты керегеге байлайтын жіп.
Кереге – ?й іргесі мен ше?берін ??райтын негізгі б?лік.
?анат – жинал?ан кереге.
К?з – керегені? тор к?здері (тор к?з, жел к?з)
Ерісі – а?аштарды? кереге ??райтын ?зыны.
Са?ана?, балашы? – а?аштарды? ?ыс?асы.
Сы?ырлауы? – киіз ?йді? а?аштан жасал?ан жарма есігі.
Киіз есік – сы?ырлауы?ты? сыртынан жабылатын есік.
Ма?дайша – екі боса?аны жо?ар?ы жа?ынан ?стап т?ратын берік а?аш.
Табалдыры? – екі боса?аны т?менгі жа?ынан ?стап т?ратын а?аш.
Боса?а – ма?дайша мен табалдыры?ты ?осатын ж?не керегеге бекітілетін а?аш.

Топпен ж?мыс.
1 – топ.
«Жа?сы болса да – ?з ?йім,
Жаман болса да – ?з ?йім,
Ке? сарайдай боз ?йім» - деген ма?алдан не а??арды??

2 – топ.
«?йдегі есепті базарда?ы нары? б?зар» - деген жолдардан не а??арды??

3 – топ.
«Киіз ?йді? іші 4 б?лімге б?лінеді: т?р, сол жа?, о? жа?,от орны» - дегенді т?сіндіріп к?рі?дер.
Практикалы? ж?мыс.
- Балалар, енді біз о?улы?та берілген киіз ?йді? ретін басшылы??а ала отырып, киіз ?й жасаймыз. Киіз ?йді жасау ?шін жасалу технологиясын 3 кезе?ге б?ліп, 3 т?рлі ж?мыс жасаймыз.
1. ?ауіпсіздік ережесін ?айталау.
2. О?улы?та?ы ?лшемді тауып, аны?та. (Киіз ?йді? т?бесі, едені, ?абыр?асы)
3. ?атыр?ы?а?аз бетіне киіз ?йді? т?бесін, еденін ж?не ?абыр?асын ?лшем бойынша сызбасын сызып, ?иып аламыз.
4. Киіз ?йді? т?бесі мен табанын ?абыр?асына біріктіріп желімдейміз.

Эстетикалы? жа?ынан е? жа?сы орындал?ан ж?мысты к?рсету. Ж?мысты жаса?анда жіберілген ?ателерге талдау жасау.
- Балалар, ша?ыра? киіз ?йді? ?асиетті, киелі м?лкі.Атадан бала?а м?ра болып келе жат?ан ?йді ?ара ша?ыра? деп ??рметтейді. ?ара ша?ыра??а с?лем беру, одан д?м тату – ежелгі халы? жорал?ысы.Ша?ыра? деген с?з «?й, отбасы» деген ??ым. «Ша?ыра?ын биік болсын!» деген батаны? е? ?лкені, « Ша?ыра??а ?ара! » деп, ескерту, тыныш отыр, шама?ды біл дегенді білдіреді.
Кереге киіз ?йді? негізін ??райды. «Кереге? ке? болсын!» деген бата – ?йі? ке?, ?она?ы? к?п, берекелі ?й бол деген с?з.
Ша?ыра?тан кейінгі ерекше ?астерленетін киіз ?йді? б?лшегі – боса?а.«?ос боса?а? берік болсын!» - деген батадан ?аза?тар боса?аны киелі, ?асиетті сана?анын білдіреді.

Венн диаграммасы.

Киіз ?й ?абатты ?й

Саба?ты ?орыту, пысы?тау.
Сауалнама.
? Ша?ыра? ?андай ма?ынаны білдіреді? (?й, отбасы)
? Киіз ?йді? с?йектерін жасайтын адамды кім деп атаймыз? (?йші)
? Ша?ыры?ты? д??гелек ше?бері ?алай аталады? (То?ын)
? Жинал?ан кереге не деп аталады? (?анат)
? «Кереге? ке? болсын»- деген батадан не т?сінеміз? (?йі? ке?, ?она?ы? к?п, берекелі ?й бол деген с?з)

Ба?алау.
?йге тапсырма: Киіз ?йді? сыртын ою желімделген жола?тармен, шаша?баумен с?ндеу.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Киіз ?йді? ??рылысы. Киіз ?йді ??растыру»

Сабақтың мақсаты:
Білімділік мақсаты: білімдерін тереңдету. Оқушыларға қазақ халқының тұрғын үйі – киіз үй туралы түсінік беріп, ата кәсібінен хабар беру, атадан мұра болып қалған өнерді оқушыға үйрету.
Дамытушылық мақсаты: киіз үй түрлерін оқушылардың өз бетінше зерделеуіне бағыт–бағдар беру. Балалардың ой – өрісін дамыта отырып, өнерге деген қызығушылығын арттыру, жұмыс жасау шеберлігін шыңдап дамыту.
Тәрбиелік мақсаты: оқушыларды жоспарлай білуге, киіз үй бөлшектерін танып-білуге, құрастыруға, бастаған жұмысын аяғына дейін жеткізуге, өз ісіне жауапкершілікпен қарауға, ұқыптылыққа, шыдамдылыққа, қауіпсіздік ережесін сақтауға тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас
Сабақтың әдісі: ой шақыру, ойлау, пікірлесу, IVST-( инсепт) белгі қой, венн диаграммасы, ой қозғау.
Пәнаралық байланыс: әдебиет оқу, сурет, информатика.
Еңбек нысаны: қатырғықағаздан киіз үй макетін жасау.
Сабақтың көрнекілігі: Еңбекке баулу оқулығы, киіз үй макеті, нұсқау карта, суреттер, кесте, қоржын.
Қажетті құрал-жабдықтар: түрлі-түсті қатырғықағаз, желім, қайшы, жіп, біз, ақ бояу, бояу жаққыш, су, сызғыш, циркуль, қалам.
Сабақтың барысы:
1. Ұйымдастыру кезеңі.
2. Үй тапсырмасын тексеру.
3. Жаңа сабақ.
Психологиялық дайындық.
Ұзын мұртты құмырсқа,
Келе жатты жұмысқа.
Оңға қарады, солға қарады,
Алды допты қолына,
Қойды допты жолына
Топқа бөлу.
(Қоржыннан өз топтарына есім алады)
I топ «Орда» тобы.
II топ «Отау» тобы.
III топ «Шаңырақ» тобы.
Ой шақыру.
 Бұрынғы көшпелі халықтың баспанасы не еді? (Киіз үй)
 Киіз үй неше бөліктен тұрады? (Төрт)
 Қандай? (Кереге, уық, шаңырақ, сықырлауық)
Мағынаны тану (түсіне білу)
Киіз үй түрлері туралы слайд көрсетіледі. (Оқушылардың назарын суретке аудара отырып бүгінгі тақырыпты әңгімелеу.)
Киіз үй - «Атамыз-Алаш, керегеміз-ағаш», «Киіз туырлықты, ағаш уықты қазақпыз» деп аталы сөз айтып қалдырған ата-бабаларымыздың негізгі баспанасы. Киі үй – тек қазақ халқының ғана емес, бүкіл түркі, тіпті оған көршілес елдердің де тұрақ – мекені. Солай бола тұрса да оны қастерлеп ұстап, ғасырдан-ғасырларға оның мән –маңызын өзгертпей жеткізген біздің қазақ халқы екенін әрдайым мақтанышпен айтамыз.
Киіз үй қазақтың тұрағы, құтты мекен – жайы, баспанасы, мүлкі, мақтанышы.Киіз үйдің атқарған қызметі мен рөлі өте зор. Оған қарап отырып, бірнеше жүздеген, мыңдаған жылдар бойы ата-бабаларымыздың ақыл-ойы, тұрмыс мәдениеті, талғамы еш халықтан кем еместігін аңғарамыз. Осы киіз үйде қазақ халқының аспан әлеміне, есептеу жүйесіне, экономикалық біліктігі, мәдениет пен өнердегі талғамы зор роль атқарады.
Біздің киіз үйіміз тек баспана ғана емес, ол сәулет, құрылыс, сурет, қолөнер, мәдениет сияқты бірнеше өнердің басын құрайтын ғажайып туынды десек те болады.
Киіз үй ішін жабдықтауға қазақ азаматтары байлығын аямаған және сол арқылы қазақ дәулеті мен мәдениетін таныта білген.
Киіз үй аз уақыт аралығында тігуге де, жинауға да ыңғайлы. Көшіп-қонуға қолайлы болғандықтан, малшылар оны қазір де көп қолданады. Киіз үй тегіс, су жүрмейтін құрғақ жерге тігіледі.

Киіз үй маңызы мен көлеміне қарай бірнеше түрге бөлінеді.

Киіз үй түрлері

Оқулықпен жұмыс.
Оқулықтағы мәтіннің тақырыбын өзім оқып шығамын. Мен оқығанда олар өздері үшін түсініксіз жаңа сөздердің астын белгілеп, сұрақ қоюға дайындалады.

V - «Білемін»
- - «Білмеймін»
+ - «Жаңа білім мені таңқалдырды»

Ой қозғау (сөздік)
Қолөнер – халықтың өз қолымен жасайтын, ұлттық мәдениет пен өнер туындысы.
Үйші – киіз үй сүйектерін жасайтын шебер.
Миясар – өнердің бірнеше түрін игерген шебер.
Шаңырақ – үйдің бас бөлігі.Олар бірнеше атаудан тұрады:
Тоғын – шыңырақтың дөңгелек шеңбері.
Күлдіреуіш – түндікті көтеріп тұратын, ағаштан иіп жасалған бөлшек.
Кепілдік (кепіл ағаш) – күлдіреуіштерді біріктіріп ұстап тұратан ағаш.
Қаламдық – уықтың қаламы (басы) кіріп тұратын шаңырақтағы төрт бұрышты тесік.
Уық – шаңырақ пен кереге ортасын қосатын иінді ағаш.
Қаламы – уықтың шаңырақ пен қаламдығына сұғылатын ұшы.
Қары – уықтың иініне дейінгі бойы.
Иіні – уықтың иілген (бүгілген) тұсы.
Алақаны – уықтың кереге басына бекітілетін басы.
Уық бау – уықты керегеге байлайтын жіп.
Кереге – үй іргесі мен шеңберін құрайтын негізгі бөлік.
Қанат – жиналған кереге.
Көз – керегенің тор көздері (тор көз, жел көз)
Ерісі – ағаштардың кереге құрайтын ұзыны.
Сағанақ, балашық – ағаштардың қысқасы.
Сықырлауық – киіз үйдің ағаштан жасалған жарма есігі.
Киіз есік – сықырлауықтың сыртынан жабылатын есік.
Маңдайша – екі босағаны жоғарғы жағынан ұстап тұратын берік ағаш.
Табалдырық – екі босағаны төменгі жағынан ұстап тұратын ағаш.
Босаға – маңдайша мен табалдырықты қосатын және керегеге бекітілетін ағаш.

Топпен жұмыс.
1 – топ.
«Жақсы болса да – өз үйім,
Жаман болса да – өз үйім,
Кең сарайдай боз үйім» - деген мақалдан не аңғардық?

2 – топ.
«Үйдегі есепті базардағы нарық бұзар» - деген жолдардан не аңғардың?

3 – топ.
«Киіз үйдің іші 4 бөлімге бөлінеді: төр, сол жақ, оң жақ,от орны» - дегенді түсіндіріп көріңдер.
Практикалық жұмыс.
- Балалар, енді біз оқулықта берілген киіз үйдің ретін басшылыққа ала отырып, киіз үй жасаймыз. Киіз үйді жасау үшін жасалу технологиясын 3 кезеңге бөліп, 3 түрлі жұмыс жасаймыз.
1. Қауіпсіздік ережесін қайталау.
2. Оқулықтағы өлшемді тауып, анықта. (Киіз үйдің төбесі, едені, қабырғасы)
3. Қатырғықағаз бетіне киіз үйдің төбесін, еденін және қабырғасын өлшем бойынша сызбасын сызып, қиып аламыз.
4. Киіз үйдің төбесі мен табанын қабырғасына біріктіріп желімдейміз.

Эстетикалық жағынан ең жақсы орындалған жұмысты көрсету. Жұмысты жасағанда жіберілген қателерге талдау жасау.
- Балалар, шаңырақ киіз үйдің қасиетті, киелі мүлкі.Атадан балаға мұра болып келе жатқан үйді қара шаңырақ деп құрметтейді. Қара шаңыраққа сәлем беру, одан дәм тату – ежелгі халық жоралғысы.Шаңырақ деген сөз «үй, отбасы» деген ұғым. «Шаңырағын биік болсын!» деген батаның ең үлкені, « Шаңыраққа қара! » деп, ескерту, тыныш отыр, шамаңды біл дегенді білдіреді.
Кереге киіз үйдің негізін құрайды. «Керегең кең болсын!» деген бата – үйің кең, қонағың көп, берекелі үй бол деген сөз.
Шаңырақтан кейінгі ерекше қастерленетін киіз үйдің бөлшегі – босаға.«Қос босағаң берік болсын!» - деген батадан қазақтар босағаны киелі, қасиетті санағанын білдіреді.

Венн диаграммасы.

Киіз үй Қабатты үй

Сабақты қорыту, пысықтау.
Сауалнама.
 Шаңырақ қандай мағынаны білдіреді? (Үй, отбасы)
 Киіз үйдің сүйектерін жасайтын адамды кім деп атаймыз? (Үйші)
 Шаңырықтың дөңгелек шеңбері қалай аталады? (Тоғын)
 Жиналған кереге не деп аталады? (Қанат)
 «Керегең кең болсын»- деген батадан не түсінеміз? (Үйің кең, қонағың көп, берекелі үй бол деген сөз)

Бағалау.
Үйге тапсырма: Киіз үйдің сыртын ою желімделген жолақтармен , шашақбаумен сәндеу.