Саба?ты? та?ырыбы: Киіз ?й – к?шпелілерді? баспанасы (киіз ?йді? ??рылысы ж?не жасауы)
Саба?ты? ма?саты:
- Киіз ?й – тарихымызда?ы е? бірінші с?улеттік ??рылыс, к?шпелілерді? ?аламат ?нертабысы екендігін айта отырып, о?ушыларды хал?ымызды? тарихына ??ілдіру;
- О?ушыларды? тарих?а, хал?ыны? м?дениетіне деген ?ызы?ушылы?ы мен ??рмет сезімін дамыту;
- Е?бекс?йгіштікке, ??ыптылы??а, жо?ары эстетикалы? тал?ам?а т?рбиелеу.
Саба?ты? к?рнекілігі:интерактивтік та?та,тірек сызбалар, слайдтар.
Саба?ты? т?рі: аралас саба?
Саба?ты? типі: жа?а білім беру
Саба?ты? ?дісі: «?арлы кесек» с?ра?-жауап ?дісі, «Синкуейн» ?дісі, «Бортты журнал» ?дісі, ассосация ??ру, т?сіндіру
Саба?ты? барысы:
I.?йымдастыру.
а) о?ушылармен амандасу;
?) саба??а ?атысымын тексеру;
б) саба??а дайынды? жасау
II. ?й тапсырмасын с?рау
«?арлы кесек» с?ра?-жауап ?дісі ар?ылы ?й тапсырмасын бекіту.
Ми?а шабуыл:
Бір н?рсе ?зі білік, іші ?уыс,
Ол затты? с?йегі к?п ай?ыш-?й?ыш.
К?зі бар жар?ыра?ан т?бесінде,
Жайса ?лкен, жинал?анда бір-а? уыс. (киіз ?й)
Ж?мба? шешу ар?ылы жа?а та?ырып хабарланады.
«Бортты журнал» ?дісі
Ж?зеге асыру ?адамдары:
1-?адам: саба? та?ырыбын хабарлау.
2-?адам: та?ырып бойынша болжамды ж?к журналыны? сол жа?ына жазу.
Ж?к журналы
Болжам
Жа?а а?парат
Та?ырып бойынша б?рыннан не білемін? Б?л туралы не білуім керек?
Б?л туралы енді не білдім? ?андай ма?ызды с?ттерді мен енді аны?тадым.
ІІІ. Жа?а білімді ме?герту
Киіз ?й – к?шпелілерді? баспанасыта?ырыбы бойынша бейнебаян к?рсету.
Киіз ?й – жер бетіндегі е? же?іл т?р?ынжай. Оны бірнеше са?ат ішінде “т?р?ызу?а”, я?ни тігуге болады, сондай-а? соншалы?ты мерзімде жы?ып, ?зі?мен бірге алып кетуге болады. Киіз ?й – к?шпелілерді? ?аламат ?нертабысы. Оны? жасы, шамасы, к?шпелілер д?ниеге келген уа?ытпен парапар болар. Біз ??гіме етіп отыр?ан киіз ?й бізді? заманымызды? мы?жылды?ыны? ортасында пайда болды.?й тігу мен жы?у дегеніміз – т?тас бір р?сім. Д?ст?р бойынша оны бірер ер адам мен екі-?ш ?йел т?р?ыза береді. Олар ?уелі а?аш есікке ?ос ?апталынан екі кереге-?анатын бекітеді, сосын ?ал?ан ?анаттарын (т?рт, алты… он екі болуы м?мкін) жал?астырып, д??гелектеп, ?йді? негізгі ?а??асын іргесін т?р?ызады. Сосын оны? ортасынан жо?ары ?арай, ба?ан?а іліп, ша?ыра?ты к?тереді.
Кереге мен ша?ыра?ты уы?пен біріктіріп бол?ан со?, оны киізден жасал?ан туырлы?, ?зік, т?ндік, есікпен жабады. Олар желден, ?ардан, ысты?тан ?те жа?сы ?ор?айды. Киіз ?йді? с?йегін ?стастырып, оны? киізден істелген б?ліктерін мы?тап бекіту, бастырып т?ру ма?сатында т?рлі бау-бас??рлар ?олданылады.
Киіз ?й негізгі 3б?ліктен т?рады:?йді? с?йектері(а?аштан жасал?ан б?ліктері «с?йектері»деп аталады.Киіздері(ши де осы?ан кіреді). Баулары мен бас??р, ар?андары(м?ны кейде бір с?збен «бау-шулары» дейді).
Киіз ?й а?аштан,оны? ішінде ?айы?нан, к?пшілігі талдан жасалады.Б?л а?аштар ?рі берік, ?рі ??рт т?спейді, бас?алардай тез шірімейді.Талды? та?ы бір арты?шылы?ы-оны керегеге ?ажетті жуан-жі?і?шкесін та?дап алу?а болады.?йді? с?йегін ?йшілер жасайды, оны «?й басу»дейді.?ажетті а?аштар 6ай, кейде бір жылдай к?ле?кеде кептіріледі.?йшілер мезгілі жеткен кезде б?л а?аштарды ?ажетінше жонып,тезге салып, т?зетіп алады.
Киіз ?йді? негізін ??райтын –кереге.?йді? берік, ке?дігі керегеге байланысты. Керегені? басы мен ая? жа?ы с?л шал?айтып ортасы д??естеу жасалады.Дайын керегені «?анат» деп атайды. Я?ни 18?анат ?йде 18кереге болады деген с?з.
Киіз ?йде есік екеу болады. Бірі а?аштан жасалады, оны сы?ырлауы? деп атайды. Екіншісі киізден жасалады, ол сы?ырлауы?ты? сыртынан ?апталады.М?ны киіз есік дейді. Киіз есік ашы? к?ндері ма?дайша?а дейін шиыршы?талып, жиналып ?ойылады. ?йді? барлы? ауырлы?ын ?стайтын, беріктігін са?тайтын бас ар?ан. Бас ар?ан т?сынан с?ндік ?шін ж?не кереге басы туырлы?ты ?ажамас ?шін бас??р та?ы да орай ж?ргізіледі.
Уы? кереге мен ша?ыра? ортасын ?осатын негізгі б?лікті? бірі.Уы? «ала?ан», «иіні», «?ары» ж?не «?аламы» деген атаулардан т?рады.Ол иінінен ішке иіле жасалады,я?ни ?йді? к?мбезді ?лгісі осы уа?ыттан басталады. ?анат санына ?арай уа?ытты? саны да, ?зынды?ыда ?се береді.?р ?йде к?леміне ?арай кеміне 60,?рі кеткенде 150-160-тай уы? болады.
Ша?ыра? киіз ?йді? ?асиетті, киелі м?лкі. Киіз уй ша?ыра?ы то?ын,к?лдіреуіш, кепілдік (кейде «?ар?аша») деген б?ліктерден т?рады. То?ынды (я?ни ше?бер) ?айы?нан оюлап, ?рнектеп жасайды.
?й с?йегі ?зір бол?ан со?,оны? киіздері жасалады. Киіздері: кереге бойына «туырлы?», ша?ыра??а дейін «?зік» ша?ыра?ты жабатын «т?ндік» ж?не «киіз есік» деп аталады. Киіздер ??р, бауырлар ар?ылы т?тылады.
Д?птермен ж?мыс:
Киіз ?й— к?шпенділерді? тез жы?ып, шапша? тігуге, я?ни к?шіп-?ону?а ы??айлы ?йі.
ІV. ?орытынды:
V. Бекіту.
1. Ассоциация ??ру:
2. «Киіз ?й тігу» ойыны
Ойынны? шарты: т?менде берілген с?ра?тар?а д?рыс жауап беру ар?ылы киіз ?й макетін ??растыру.
1. Киіз ?й неше б?ліктен т?рады?
2. Киіз ?йден бас?а ежелгі ?аза?станда ?андай баспаналар бол?ан?
3. Кереге мен ша?ыра?ты жал?астыратын иілген сыры?.
4. Сы?ырлауы? дегеніміз не?
5. 30 ?анат киіз ?йді ?алай атайды?
3.«Синкуейн» ?дісі (бес жолды ?ле? шы?ару)
4. «Бортты журнал» ?дісі
3-?адам: а?паратты ты?дап «Болжам» б?лігімен ж?мыс жасап, «-» немесе «+» та?басын болжамны? д?рыс-б?рысты?ына ?арай ?ойып отырады, екінші б?лігіне жа?а а?парат жазады.
4-?адам: «ж?к» журналыны? екі жа?ын салыстырып, саба? со?ында класпен талдау.
VI. ?й тапсырмасы: № 13 о?у
VII. Ба?алау.
