Профессиональная компетентность учителей и развитие педагогических возможностей

O’zbekiston Respublikasi Oliy va O’rta Maxsus Ta’lim Vazirligi BUXORO DAVLAT UNIVERSITETI Magistr akademik darajasini olish uchun yozilgan Dissertatsiya Bajardi: N.Raximova Ilmiy rahbar: p.f.d.,SH.SH.OLIMOV Buxoro -2017

Тема : Профессиональная компетентность учителей и развитие педагогических возможностей

Professional competence of pedagogues and pedagogical ways of improving it

Kirish

I Bob. O’qituvchilarning kasbiy kompetentligini shakllantirishning nazariy asoslari

1.1. ”Kompetentsiya” tushunchasi va unung pedagogik mazmuni.

1.2. O’qituvchilarning kasbiy kompetentligini shakllantirish - pedagogik muammo sifatida.

1.3. O’qituvchilarning kasbiy kompetentligini shakllantirishning yo’nalishlari.

I bob bo’yicha xulosa.

II Bob. O’qituvchilarning kasbiy kompetentligini shakllantirishning didaktik shart-sharoitlari.

2.1. O’quv jarayoni - o’qituvchilarning kasbiy kompetentligini shakllantirishning muhim omili.

2.2. O’qituvchilarning kasbiy kompetentligini shakllantirishda axborot-metodik ta’minot va uning tarkibiy qismlari.

2.3. O’qityuvchilarning kasbiy kompetentligini shakllantirishda chet tili va axborot texnologiyalaridan foydalanish.

II bob bo’yicha xulosa

III Bob. O’qituvchilarning kasbiy kompetentligini shakllantirishga doir tajriba-sinov ishlari.

3.1. Tajriba - sinov ishlarini tashkil etish mexanizmi.

3.2 Tajriba - sinov ishlarini tahlili va natijalari.

III bob bo’yicha xulosa

Umumiy xulosa va tavsiyalar

Ilovalar

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati

Magistrlik dissertatsiyasi mavzusining asoslanishi va uning dolzarbligi.

Mustaqillik yillari tom ma’noda O‘zbekiston Respublikasi ijtimoiy- iqtisodiy va madaniy taraqqiyoti istiqbolini belgilash, jahon hamjamiyati mamlakatlari safidan munosib o‘rin egallashga intilish yo‘lidagi keng ko‘lamli islohotlarni amalga oshirish bilan kechmoqda.

Ma’lumki, bo‘lajak pedagoglarning kasbiy faoliyatda erkin va mustaqil amaliy faoliyat ko‘rsatishini ta’minlovchi zaruriy omillardan biri bu ulardagi kasbiy-pedagogik kompetentlikning shakllanganligi bilan asoslanadi.

Mavjud pedagogik pedagogik imkoniyatlardan foydalangan holda o’qituvchining kasbiy kompetentligini shakllantirish juda muhimdir. Chunki davr talabi shuni taqozo etmoqda. Mavzuning dolzarbligi ham aynan shundadir.

Muammoning ishlanganlik darajasi .

O‘qituvchi shaxsining yosh avlodni kamolotga etkazish, uning zaruriy kasbiy tayyorgarlikka ega bo‘lishi haqidagi qarashlarni buyuk SHarq mutafakkirlari tomonidan ilgari surilgan ilmiy-pedagogik g‘oyalar misolida ham ko‘rishimiz mumkin.

Jumladan, respublikamizda pedagogika va psixologiya sohasida SH.Qurbonov, J.Xasanboev, E.Seytxaliliov, R.Ahlidinov, N.Xo‘jaev, V.Karimova, F.Akramova, O.Hayitov, Z.Nishonova,YU.Ahrorov, M.O.Ashurov, S.G‘ulomov, N.X.Xo‘jaev,O.A.Abdullaev, I.I.Inomov kabi olimlar o‘z ilmiy yo‘nalishlarida o‘rganib tadqiq etganliklarini ko‘rish mumkin .

Tadqiqot ishi muammosi bo‘lgan ya’ni o‘qituvchilarning kasbiy kompetentligini shakllantirish muammosi xorijiy olimlardan A.I. SHerbakova, N.V. Kuzmina, A.K. Mar­kova, F.N. Gonobolin, YU.K. Babanskiy, M. Max­mutov, K.D.Ushinskiy, M.M.Lisina, V.A.Artemov, N.E.SHurkova, psixologik aspektda J.Bernal, Dj.Bruner, E.Vidiman, Jozef Tussen Rayno, ihtisodiy tomonidan N.I.Novikov, V.Vlasenko,V.N.Myasishev, L.M.Fridmanlar va boshqalar, o‘zbek olimlaridan N.N. Azizxodjaeva, J. Yo‘ldoshev, A.R.Xodjabaev, U.N.Nishonaliev, N.Sayidahmedov va boshqalar tomonidan atroflicha o‘rganilgan.

Tadqiqotning maqsadi

O’quv-tarbiya jarayonida o‘qituvchilarning kasbiy faolligini oshirishning samarali usul va vositalarini aniqlash, ularni amaliyotga tatbiq etish va takomillashtirishga oid metodik tavsiyalar ishlab chiqish.

Tadqiqotning vaz i falari

• tanlangani mavzuga oid manbalarni o’rganish va tahlil qilish;

- o’qituvchilarning kompetentligi va uni shakllantirishning pedagogik imkoniyatlarini aniqlash;

- Markaziy Osiyo mutafakkirlarining o’qituvchilarda kasbiy kompetentlikni shakllantirishga oid g’oyalarini o’rganish;

- pedagogik texnologiyalarga asoslangan holda o’qituvchilarda kasbiy kompetentlikni shakllantirishni takomillashtirishning omillarini o’rganish;

- kasbiy, pedagogik-psixologik hamda boshqa fanlarni o’qitish jarayonida o’qituvchilarning kasbiy kompetentligini shakllantirish imkoniyatlarini o’rganish;

- o’qituvchilarning kasbiy kompetentligini shakllantirish yuzasidan metodik tavsiyalar ishlab chiqish va ularni amaliyotga joriy etish;

- o‘qituvchilar ning o‘quv loyihalarini ishlab chiqish va amaliyotga tatbiq etish malakalarini takomillashtirish;

- ta’lim muassasasi pedagoglarida o‘quv mashg‘ulotlari, ma’naviy-ma’rifiy tadbirlarni tashkil etishga kreativ yondashish ko‘nikma va malakalarini takomillashtirish.

Tadqiqot ob’ekti

O’qituvchilarning kasbiy kompetentligini va kasbiy faolligini shakllantirish jarayoni.

Tadqiqot predmeti

O’qituvchilarning kasbiy kompetentligini shakllantirish mazmuni, shakl, metod va vositalari.

Tadqiqot ning ilmiy farazi

Pedagogik kompetentsiya fani orqali o‘qituvchilarning kasbiy faolligini oshirishning samaradorligi quyidagi holatlarda yuqori bo‘ladi, agarda:

- pedagogik kompetentsiya fani orqali o‘qituvchilarning kasbiy faolligini oshirishning samaradorligini ta’minlash imkoniyatlari keng ko‘lamda o‘rganilsa;

- o‘qituvchilarning kasbiy faolligini oshirishning yaxlit tizim sifatida ishlab chiqilsa;

- pedagogik kompetentsiya fani orqali o‘qituvchilarning kasbiy faolligini oshirishning maqbul shakl, metod va vositalardan unumli foydalanilsa;

- pedagogik kompetentsiya fani orqali o‘qituvchilarning kasbiy faolligini oshirishda an’anaviy va noan’anaviy ta’lim shakllaridan keng foydalanilsa;

- o’qituvchilarning kasbiy kompetentligini shakllantirish jamiyatdagi ijtimoiy-madaniy vaziyat nazarda tutgan holda amalga oshirilsa;

- o’qituvchilarning kasbiy kompetentligini shakllantirish ilmiy-amaliy ahamiyatga ega bo’lib, uning o’ziga xos omillari, pedagogik shart-sharoitlari, metodlari, vositalari zamonaviylashtirilsa;

- o’qituvchilarning kasbiy kompetentligini shakllantirishga qaratilgan pedagogik amaliyot to’g’ri tashkil qilinsa, jarayon muvaffaqiyatli kechadi.

TADQIQOTNING NAZARIY AHAMIYATI.

- o’qituvchilarning kasbiy kompetentligi sifatlarini shakllantirishning ilmiy, nazariy va amaliy asoslari yaratildi;

- o’qituvchilarda pedagogik texnologiyalar orqali kasbiy kompetentligini shakllantirishning mezonlarini ishlab chiqildi;

- o’qituvchilarning kasbiy kompetentligini shakllantirishning pedagogik imkoniyatlari asoslandi;

- o’qituvchilarning kasbiy kompetentligini shakllantirishning mexanizmlari takomillashtirildi.

TADQIQOTNING ILMIY YANGILIGI.

- o’qituvchilarning kasbiy kompetentligini shakllantirishning pedagogik shart-sharoitlari chuqurroq o’rganildi va nazariy asoslari aniqlandi;

- o’qituvchilarning kasbiy kompetentligini shakllantirishga doir uslubiy tavsiyalar ishlab chiqildi;

- o’qituvchilarning kasbiy kompetentligini shakllantirish yo’l-yo’riqlari takomillashtirildi va unga mos mezonlar aniqlashtirildi.

HIMOYAGA OLIB CHIQILADIGAN HOLATLAR.

1. Pedagogik kompetentlik fani orqali o‘qituvchilarning kasbiy faolligini oshirishning mazmuni va mohiyatini ilmiy asoslash.

2. O‘ qituvchilarning kompetentligini oshirishning samarali usul va vositalari va ularni amaliyotga qo‘llash.

3. O‘ qituvchilarning kasbiy faolligini oshirishga oid Sharq mutafakkirlarining ma’naviy me’rosidan foydalani sh yo’ l lari .

4. O‘qituvchilarning kasbiy kompetentligi va faolligini oshirish yuzasidan metodik tavsiyalar .

I Bob. O’qituvchilarning kasbiy kompetentligini shakllantirishning nazariy asoslari

1.1. ”Kompetensiya” tushunchasi va unung pedagogik mazmuni

“ Kompetentlik” tushunchasining mohiyati. Bozor munosabatlari sharoitida mehnat bozorida ustuvor o’rin egallagan kuchli raqobatga bardoshli bo’lish har bir mutaxassisdan kasbiy kompetentlikka ega bo’lish, uni izchil ravishda oshirib borishni taqozo etmoqda. Xo’sh, kompetentlik nima? Kasbiy kompetentlik negizida qanday sifatlar aks etadi? Pedagog o’zida qanday kompetentlik sifatlarini yorita olishi zarur. Ayni o’rinda shu va shunga yondosh g’oyalar yuzasidan so’z yuritiladi.

Inglizcha “competence” tushunchasi lug’aviy jihatdan

bevosita “qobiliyat” ma’nosini ifodalaydi.

Mazmunan esa “faoliyatda nazariy bilimlardan samarali

foydalanish, yuqori darajadagi kasbiy malaka, mahorat

va iqtidorni namoyon eta olish”ni yoritishga xizmat qiladi

“ Kompetentlik” tushunchasi ta’lim sohasiga psixologlarning ilmiy izlanishlari natijasida kirib kelgan. Psixologik nuqtai nazardan kompetentlik “noan’anaviy vaziyatlar, kutilmagan hollarda mutaxassisning o’zini qanday tutishi, muloqotga kirishishi, raqiblar bilan o’zaro munosabatlarda yangi yo’l tutishi, noaniq vazifalarni bajarishda, ziddiyatlarga to’la ma’lumotlardan foydalanishda, izchil rivojlanib boruvchi va murakkab jarayonlarda harakatlanish rejasiga egalik”ni anglatadi.

Kasbiy kompetentlik – mutaxassis tomonidan kasbiy faoliyatni

amalga oshirish uchun zarur bo’lgan bilim, ko’nikma va malakalarning egallanishi va ularni amalda yuqori darajada qo’llay olinishi

1.2 O’qituvchilarning kasbiy kompetentligini shakllantirish - pedagogik muammo sifatida

O‘qituvchining kasbiy–pedagogik tayyorlash sifatini tubdan oshirish uning mazmuni bilan bevosita bog‘liqdir. Pedagogik kadrlar tayyorgarligi sifatini sezilarli darajada oshirish uchun pedagogik va texnik bilimlar sintezini ta’minlash zarur.

Pedagogik kompetentlik pedagogik mahorat tushunchasiga bog‘liqligini N.V.Kuxarev shunday ta’riflaydi: «Psixologik – pedagogik tayyorgarligidan kelib chiqadigan o‘qituvchi shaxsining aniq sifatlarini va pedagogik masalalarini eng samarali usulda echadigan fazilatlar to‘plami».

A.K.Markova o‘qituvchini kasbiy kompetentlikka ega bo‘lgan o‘qituvchi deb aytadi, qachonki pedagogik faoliyatini, pedagogik muomalani etarlicha yuqori darajada oshirsa, yoshlarni o‘qitishda va tarbiyalashda yuqori natijalarga erishsa. Kompetentli o‘qituvchi o‘zining kasbiy bilimlarini, psixologik fazilatlarini o‘z mehnatida qo‘llashni bilishi kerak.

1.3 O’qituvchilarning kasbiy kompetentligini shakllantirishning yo’nalishlari

Hozirgi vaqtda kasbiy kompetentlilikni shakllantirishda o‘qitish texnologiyasiga katta e’tibor berilmoqda. Oliy ta’lim muassasalarining professor-o‘qituvchilar tarkibi tomonidan ishlab chiqilayotgan va foydalanilayotgan o‘qitish texnologiyalari bo‘lajak mutaxassis kasbiy kompetentligining qaror topishi va tarbiyalash ta’lim tizimining tarkibiy qismi bo‘lib, kasbni egallashning kasbiy-ahamiyatli bazasini dastlabki yaratishga, kasbiy faoliyatni yuqori darajada amalga oshirish uchun nazariy, amaliy va motivatsiyali tayyorgarlikning va qodirlikning sekin-asta shakllanishiga yordam beradi.

Kompetensiya o‘z bilimlarini tinmay boyitib borishni, yangi axborotlarni o‘rganishni, shu kun va davr talablarini his etishni, yangi bilimlarni izlab topish mahoratini, ularni qayta ishlashni hamda o‘z amaliy faoliyatida qo‘llashni talab qiladi. Kompetensiya egasi bo‘lgan mutaxassis muammolarni echishda o‘zi o‘zlashtirib olgan, aynan shu sharoitga mos metod va usullardan foydalanishni yaxshi bilishi, hozirgi vaziyatga munosib bo‘lgan metodlarni tanlab olib qo‘llashi, to‘g‘ri kelmaydiganlarini rad etishi, masalaga tanqidiy ko‘z bilan qarashi kabi ko‘nikmalarga ega bo‘ladi.

1. BOB BO’YICHA XULOSA

Yuqoridagi fikrlardan xulosa chiqargan holda o ’ qituvchilarining kasbiy kompetentligini shakllantirishda quyidagi bir qator ko ’ nikmalarga ega bo ’ lishi lozimligi belgilab olindi .

• O ` qituvchilar o ’ z faoliyati jarayonida ibrat , namuna ko ’ rsatish bilan yoshlarning faolligini , his - tuyg ’ usini , hatti - harakatini rivojlantirishi va ta ’ sir eta olishi muhimligi aniqlandi ;
• Har bir mashg ’ ulot uchun material tanlash , uni murakkablashtirish va oldingi hamda keyingilari bilan aloqasini ta ’ minlashni nazarda tutish , mashg ’ ulot o ’ yin , mehnat topshiriqlari va shu kabilarni yoshlarning yosh imkoniyatlari , ularni tarbiyalash va rivojlantirish istiqbollarini hisobga olish tizimi aniqlandi ;
• Pedagogik jarayonni o ` qituvchilar jamoasi va yoshlar bilan ishlashni qamrab olib , ta ’ limiy - tarbiyaviy vositalar majmuidan foydalangan holda rejalashtirildi ;
• O ’ z ish o ’ rnini tashkil etish , zarur qo ’ llanma va hujjatlarni tayyorlash , ularni berilgan talablar asosida yuritishi belgilab berildi .

II Bob . O ’ qituvchilarning kasbiy kompetentligini shakllantirishning didaktik shart - sharoitlari

2.1. O ’ quv jarayoni - o ’ qituvchi kasbiy kompetentligini shakllantirishning muhim omili

Biz o ‘ qituvchilarning kasbiy nuqta i nazarini tahlil qilar ekanmiz , uning faoliyati ko ‘ p hollarda loyihalash xususiyatiga ega . Kasbiy kompetensiya tuzilishi va mazmuni ikki asosiy tarkibiy qismdan iborat . Kasbiy kompetensiya – bu bilim , mahorat va tajriba uzviyligi bo ‘ lib , loyihalash mutaxassis faoliyatini ro ‘ yobga chiqaruvchi omil hisoblanadi .

Bugungi kunda ta ’ lim tizimi anchagina qiyinchilik tug ‘ dirayotgan , tadqiqotchilar tomonidan turlicha hal etilayotgan masala bilan to ‘ qnashib turibdi , bu kompetensiya tushunchasining mazmuni va uning chegaralari , uning tarkibiga kirgan qismlarining hajmi masalasidir . Yuqoridagi fikrlardan kompetentlikning uch asosiy guruhi ajratib ko ‘ rsatiladi :

1. O ‘ z ­ o ‘ ziga , shaxs sifatida , hayot faoliyati sub ’ ekti sifatida munosabatda bo ‘ ladigan kompetentliklar .

2. Insonning boshqa odamlar bilan o ‘ zaro munosabatlariga taalluqli kompetentliklar .

3. Insonning barcha turdagi va shakldagi faoliyatiga taalluqli kompetentliklar .

2.2 O ’ qituvchilarning kasbiy kompetentligini shakllantirishda axborot - metodik ta ’ minot va uning tarkibiy qismlari

O ` qituvchilarni tayyorlashda ularning kasbiy kompetentligini shakllantirishda axborot - metodik ta ’ minot muhim ahamiyat kasb etadi . Axborot texnologiyalaridan masofaviy ta ’ lim tizimi hamda o ’ qitish vositalaridan samarali foydalanishi ta ’ lim sifati va samaradorligigi oshirishda umum o ’ qituvchilarning kasbiy kompetentligini shakllantirishda asosiy omillardan xisoblanadi . Masofaviy ta ’ lim tizimi an ’ anaviy ta ’ lim tizimini amalga oshirishda muammolarga duch kelingan yoki shart — sharoit ushbu jarayonni taqozo qilganda qo ’ llaniladi . Bu jarayon ma ’ lum muhitda ta ’ lim samaradorligini oshirishga zamonaviy texnologiyalardan etarlicha foydalanishga zamin yaratadi .

2.3 O’qituvchilarning kasbiy kompetentligini shakllantirishda chet tili va axborot texnologiyalaridan foydalanish

«Axborot-kommunikativ kompetentlik» tushunchasini turli nuqtai nazardan, kasbiy kompetentlikning tarkibiy qismi sifatida ham, shaxsning axborot madaniyatining tarkibiy qismi sifatida ham baholash mumkin. Ahamiyatli belgilar sirasiga axborot texnologiyalari asoslarini bilish, kompyuterdan zaruriy texnik vosita sifatida foydalanish, ta’lim makoni sub’ektlarining faol ijtimoiy pozitsiyasi va motivatsiyasining ifodalanganligi, axborotni izlash, tahlil qilish va foydalanishga oid bilim, ko’nikma va malakalarning jami kiritiladi.

II. BOB BO’YICHA XULOSA

Umumta’lim maktablarida o’qituvchilarning kasbiy kompetentligini shakllantirish - bu ijodiy rivojlanish, pedagog atrofda o’zgarishlarga tez moslasha olish va boshqarish, tez kirishish qobiliyati, jarayonning ijtimoiy - iqtisodiy va ma’naviy rivojlanishi pedagogning kasbiy darajasiga bog’liq.

O’qituvchining kasbiy kompetentligini shakllantirishda pedagogik hamda texnik-texnologik muammoli vaziyatni pedagogik jarayonni hosil qilishga imkon beruvchi, sharoitlarning to’plami sifatida qayd etiladi.

O’qituvchilarni tayyorlashda ularning kasbiy kompetentligini shakllantirishda axborot - metodik ta’minot muhim axamiyat kasb etadi. Axborot texnologiyalaridan masofaviy ta’lim tizimi hamda o’qitish vositalaridan samarali foydalanishi ta’lim sifati va samaradorligigi oshirishda umum o’qituvchilarning kasbiy kompetentligini shakllantirishda asosiy omillardan xisoblanadi.

III – Bob . O ’ qituvchilarning kasbiy kompetentligini shakllantirishga doir tajriba - sinov ishlari

Tajriba-sinov ishlarini olib borishdan ko’zlangan maqsad o’qituvchilarda kasbiy kompetentligini shakllantirish imkoniyatini yaratuvchi pedagogik shart-sharoitlar va omillarni aniqlab chiqishdan iborat.

ILOVALAR

ANKETA so’rovnomalari natijalariga ko’ra kasbiy kompetentligini shakllanganlik darajasi

Tajriba bosqichi va o’quv yili

Ta’lim muassasasi

2015-2016, 2016-2017 o’quv yillari

O`quvchilar soni

12, 17, 3-maktablar

Tajriba

guruhi

Nazorat

guruhi

Daraja

(o’zlashtirish)

24

Tajriba

guruhida

(%)

hisobida

23

Nazorat

guruhida

(%)

hisobida

Yuqori (a’lo)

5 (29.4%)

O’rta (yaxshi)

3 (28.8%)

7 (33.5%)

Past (qoniqarli)

12 (37.1%)

7 (38.5%)

13 (32.7%)

TAJRIBA AVVALIDA

• tajriba guruhi Yuqori ■ nazorat guruhi Yuqori

□ tajriba guruhi O ’ rta ■ nazorat guruhi O ’ rta

• tajriba guruhi Past * nazorat guruhi Past

TEST so’rovnomalari natijalariga

ko’ra kasbiy kompetentligini shakllanganlik darajasi

Savollar

Tajriba guruhi 1 T 24

Tajriba avvalida

Yuqori

(%)

xisobida

1-savol

Nazorat guruhi 2 N 23

22

O’rta

(%)

Xisobida

2-savol

Past

(%)

xisobida

28

3-savol

Tajriba avvalida

35

4-savol

43

24

43

Yuqori

(%)

xisobida

O’rta

(%)

xisobida

29

25

20

5-savol

44

6-savol

35

27

35

32

Past

(%)

xisobida

28

28

35

40

30

45

22

25

35

43

37

35

35

37

43

28

40

39

31

33

33

36

O`qituvchilarning tajriba yakunida o’z fanlari bo’yicha ANKETA so’rovnomalari natijalariga ko’ra kasbiy kompetentligini shakllanganlik darajasi aniqlandi.

Tajriba bosqichi va o’quv yili

Oliy ta’lim muassasasi

O`quvchilar soni

2016-2017 o’quv yili

12, 17, 3 maktablar

Tajriba

Guruhi

24

Nazorat

guruhi

Daraja

(o’zlashtirish)

Tajriba

guruhida

(%)

hisobida

23

Nazorat

guruhida

(%)

hisobida

Yuqori (a’lo)

9 (42.9%)

O’rta (yaxshi)

4 (32.9%)

10 (36.9%)

Past (qoniqarli)

5 (20.2%)

9 (35.8%)

10 (31.3%)

TAJRIBA YAKUNIDA

• tajriba guruhi yuqori

• tajriba guruhi o’rta
• tajriba guruhi past
• nazorat guruhi yuqori
• nazorat guruhi o’rta
• nazorat guruhi past

O`quvchilarning tajriba yakunida TEST so’rovnomalari natijalariga ko’ra kasbiy kompetentligini shakllanganlik darajasi

Tajriba bosqichi va o’quv yili

Oliy ta’lim muassasasi

O`quvchilar soni

2016-2017 o’quv yili

12, 17, 6 maktablar

Tajriba

guruhi

24

Nazorat

guruhi

Daraja

(o’zlashtirish)

Tajriba

guruhida

(%)

hisobida

23

Nazorat

guruhida

(%)

hisobida

Yuqori (a’lo)

8 (34.4%)

O’rta (yaxshi)

4 (29.0%)

10 (36.1%)

Past (qoniqarli)

6 (29.4%)

8 (35.9%)

11 (35%)

O ` qituvchilarning tajriba yakunida ANKETA so ’ rovnomalari natijalariga ko ’ ra kasbiy kompetentligini shakllanganlik darajasi

Tajriba bosqichi va o’quv yili

Oliy ta’lim muassasasi

2016-2017

yillar

O’zlashtirish

darajasi

Tajriba guruxlarida

12, 17, 3 maktablar

Tajriba

boshida

Yuqori (a’lo)

5 (29.4%)

Nazorat guruxlarida

Tajriba

oxirida

O’rta (yaxshi)

7 (33.5%)

Past (qoniqarli)

9 (42.9%)

Tajriba

boshida

3 (28.8%)

12 (37.1%)

Tajriba

oxirida

10 (36.9%)

7 (38.5%)

4 (32.9%)

5 (20.2%)

13 (32.7%)

9 (35.8%)

10 (31.3%)

O`quvchilarning tajriba yakunida TEST so’rovnomalari natijalariga ko’ra kasbiy kompetentligini shakllanganlik darajasi

Tajriba bosqichi va o’quv yili

Oliy ta’lim muassasasi

2016-2017

yillar

O’zlashtirish

darajasi

Tajriba guruhlarida

12, 17, 3 maktablar

Tajriba

boshida

Yuqori (a’lo)

4 (26.1%)

Nazorat guruhlarida

Tajriba

oxirida

O’rta (yaxshi)

8 (33.0%)

Past (qoniqarli)

8 (34.4%)

Tajriba

boshida

3 (25.2%)

12 (40.8%)

Tajriba

oxirida

10 (36.1%)

6 (35.3%)

4 (29.0%)

6 (29.4%)

14 (39.4%)

8 (35.9%)

11 (35%)

III BOB BO’YICHA XULOSA

Umumta’lim maktab o’qituvchilarining kasbiy kompetentligini shakllantirish muammosi bo’yicha olib borilgan tajriba-sinov ishlarining samaradorligi quyidagicha belgilandi:

• Umumta’lim maktab o’qituvchilarida kasbiy kompetentligini shakllantirish omillari bilan bog’liq nazariy va amaliy tadqiqot natijasida «Kasbiy kompetentlik» tushunchasi mazmuni va uni ishlab chiqishning asosiy yo’nalishlari aniqlandi, bu muammoni pedagogik tayyorgarlikka nisbatan qo’llash shart-sharoitlari belgilandi.
• Bizning nazariy qarashlarimiz asosida pedagogika fanining metodik ta’minoti shartlari aniqlandi va umumta’lim maktab o’qituvchilarida kasbiy kompetentligini shakllantirish imkoniyatlari belgilandi.

XULOSA

Respublikamizning birinchi Prezidenti I.A.Karimov “Tarbiyachilarning o’ziga zamonaviy bilim berish, ularning ma’lumotini, malakasini oshirish kabi paysalga solib bo’lmaydigan dolzarb masalaga duch kelmoqdamiz. Mening fikrimcha, ta’lim - tarbiya tizimini o’zgartirishdagi asosiy muammo shu erda. O’qituvchi o’quvchilarimizga zamonaviy bilim bersin, deb talab qilamiz. Ammo zamonaviy bilim berish uchun, avvalo, murabbiyning o’zi ana shunday bilimga ega bo’lishi kerak” - deb ta’kidlagan edi.

Ushbu fikrlardan xulosa chiqargan holda umumta’lim maktab o’qituvchilarining kasbiy kompetentligini shakllantirishda quyidagi bir qator ko’nikmalarga ega bo’lishi lozimligi belgilab olindi.

• Bo’lg’usi o`qituvchi o’z faoliyati jarayonida ibrat, namuna ko’rsatish bilan yoshlarning faolligini, his-tuyg’usini, xatti-harakatini rivojlantirishi va ta’sir eta olishi muhimligi aniqlandi.
• Har bir mashg’ulot uchun material tanlash, uni murakkablashtirish va oldingi hamda keyingilari bilan aloqasini ta’minlashni nazarda tutish, mashg’ulot o’yin, mehnat topshiriqlari va shu kabilarni yoshlarning imkoniyatlari,ularni tarbiyalash va rivojlantirish istiqbollarini hisobga olish tizimi aniqlandi:

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI

• O’zbekiston Respublikasi Konsitutsiyasi - T.:O’zbekiston, 1992.
• O’zbekiston Respublikasining "Ta’lim to’g’risidagi Qonuni" Barkamol avlod-O’zbekiston taraqqiyotining poydevori. T.: - Sharq, 1998 y.
• Karimov I.A. Barkamol avlod-O’zbekiston taraqqiyotining poydevori: O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi IX sessiyasida so’zlagan nutqi. T.: - Sharq, 1998 y.
• Karimov.I.A. Yangi uy qurmay turib eskini buzmang!:. "Komsomolskaya pravda" gazetasi jurnalistlari savollariga javoblar, 1993 yil 12 fevral.-T.: O’zbekiston, 1993.-21 b.
• Karimov I.A. Jamiyatimiz mafkurasi xalqni -xalq, millatni- millat qilishga xizmat etsin: "Tafakkur" jurnali bosh muxarririyatining savollariga javob,- T.:O’zbekiston, 1998.- 94 b.
• Karimov.I.A. O’zbekiston XXI asrga intilmoqda: O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining o’n to’rtinchi sessiyasidagi ma’ruzasi 1999 yil 14 aprel.-T.:O’zbekiston,1999.- 48 b.
• Karimov.I.A. O’zbekiston kelajagi buyuk davlat O’zbekiston,1992. 62 bet.
• Karimov.I.A. “O’zbekistonning o’z istiqlol va taraqqiyot yo’li” T.: O’zbekiston 1992.0-78 b.
• Karimov.I.A. Buyuk maksad yo’lidan og’ishmaylik.-T.: O ’ zbekiston, 1993.-486.
• Karimov.I.A. O’zbekiston iqtisodiy siyosatini ustuvor yo’nalishlari. E.:O’zbekiston, 1993.-56 b.
• Karimov.I.A. O’zbekiston milliy istiqlol, iqtisod, siyosat mafkura. - T.- O’zbekiston, 1993.-261 b.U.

• Karimov.I.A. O’zbekiston buyuk kelajak sari.-T.:O’zbekiston 1998.-686b
• Abu Abdulloh Muhammad ibn Ismoil al Buxoriy. Al Adab al mufrad:(Adib durdonalari).-T.:O’zbekiston ,1990.-196 b.
• Abu Abdulloh Muhammad ibn Ismoil al Buxoriy. hadis.-T.:Qomuslar bosh taxririyati,1991.-560 b.
• Avloniy A. Turkiy guliston yoxud axloq-T.:O’qituvchi, 1992.-160 b.
• Ajdodlari o’giti, hikoyalar, hikmatlar. To’plovchi B.Ahmedov.- T.:O’qituvchi,1990. -240b.
• Amir Temur o’gitlari.-T.:Navro’z, 1992.-64 b.
• Abu Nasr Farobiy “Baxt saodatga erishuv yo’llari” (“Risola fi-tanbeh ola asbob as-saodat”) 17 b
• Jovliev T.An’analar -hayot sabog’i.-T.:O’zbekiston,1992.-90 b.
• Kaykovus.Qobusnoma-T.:Meros, 1992.-173 b.
• Aminov A.h. Umumiy o’rta ta’lim pedagog xodimlari malakasini oshirish tizimini takomillashtirishning nazariy-amaliy asoslari: Ped. fanl. nomz.diss.
• T.: 2004. - 156 b.
• Ma’naviyat yulduzlari: Markaziy Osiyolik mashhur siymolar, allomalar, adiblar ma’sul muxarrirlar.:M.M.Xayrullaev.-T.:A Qodiriy nomidagi xalq merosi nashr., 1999.-400 b.
• Inoyatov I.Yu., Abilov M.X. Vatan himoyasi - muqaddas burch. - T.: “O’zbekiston” nashriyoti, 2001. - 81-93-b.
• Ma’murov M. Yaproq ildizdan quvvat oladi.-T.:O’zbekiston, 1990.-5
• Inoyatov U.I. Ta’lim sifatini nazorat qilish va boshqarish g’g’ Kasb- hunar ta’limi.- 2004.- №1.-B. 3-4.
• Musurmonova O.Yuqori sinf o’quvchilarini ma’naviy madaniyati shakllantirishning pedagogik asoslari: Pedagogika fanlari doktori ilmiy darajasini olish uchun yozilgan dis.-T.:1993.-289 b.

• G’ulomov. X.R. Raimov. va boshqalar. “Ta’lim-tarbiya sifati va qirralari”. T; «Fan va texnologiyalar». 2004.
• Muslimov N.A. Kasbiy ta’lim o’qituvchisini kasbiy shakllantirishning nazariy-metodik asoslari: Ped. fanl. dokt. ... diss. T.: 2007. - 349 b.
• Kushvaktov N.X. O`quvchilarni milliy-manaviyat qadriyatlarini o’rganish va tayyorlashning pedagogik va kompyuterli asoslari: Ped.fan.nomz. diss. - T.: 2006. - 174 b.
• INTERNET SAYTLARI

• www.gov.uz
• www.uza.uz
• www.lex.uz
• www.ziyonet.uz
• www.edu.uz
• www.uzedu.uz
• www.markaz.uz
• www.i-u.ru
• www.google.ru

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT !!!