Мағынаны тану | Біркелкі сындардың бірінің екіншісінің өте артық не өте кем екендігін көрсететін шырай түрі күшейтпелі шырай деп аталады. Мысалы: үлкен – үп-үлкен – тым үлкен, тамаша – тап-тамаша - өте тамаша, жақсы – жап-жапқсы – аса жақсы, кіші – кіп-кіші – тым кіші т.б. 1. Күшейтпелі шырай сапалық сын есімдердің алдына кішейткіш буындардың үстелуі арқылы жасалады. Мысалы: биік – біп-биік, ұзын – ұп-ұзын, жақын – жап-жақын, суық – сұп-суық т.б. 2. Күшейтпелі шырай сапалық неізгі сын есімдерге өте, аса, ең, тіпті, нағыз, нақ, шымқай, орасан, ыңғай, кілең сияқты күшейткіш үстеулердің тіркесі арқылы жасалады. Мысалы: өте күшті, тым биік, ең жақсы, аса терең, нағыз жүйрік, шымқай қызыл, орасан зор, т.б. Оқулықпен жұмыс: 52-жаттығу (жазбаша) 53-жаттығу (жазбаша ) 54-жаттығу (жазбаша) «Кім көп біледі?» (топ бойынша 3 минут уақыт беріледі.) Тап-таза, тап-тақыр, тап-тұйнақтай, тап-тайыз, тап-тар, тап-тарғыл, тап-тапал, тап-тайқы, тап-тастай, тап-таяу. Ап-ашық, ап-анық, ап-ауыр, ап-арық, ап-аласа, ап-арзан, ап-ащы, ап-алыс. Жап-жақсы, жап-жаңа, жап-жақын, жап-жалпақ, жап-жаман, жап-жалаң, жап-жалаңаш, жап-жалғыз, жап-жалтыр, жап-жарау, жап-жарасымды, жап-жарық, жап-жарқын, жап-жас, жап-жасыл, жап-жатық, жап-жадағай, жап-жазық, жап-жай, жап-жайдақ, жап-жайлы. «Кім шебер аудармашы?» 1) ......(білекті ) бірді жығар, ...(білімді) мыңды жығар. 2) ...... (жақсы) ісімен жақсы. 3) Ағайын .... (ащы), мал ..... (тұщы). 4) ...... (батыр) жігіт қол бастар, .... (ақын) жігіт той бастар. 5) ..... (лас) адам кіршіл, ..... (надан) адам діншіл. 6) ....... (жақсы) арына құл, ......... (жаман) малына құл. 7) Аз сөз - ...... (алтын), көп сөз - ..... (көмір) Семантикалық карта толтыртады. Мысалдар | Сын есім | Салыстырмалы шырай | Күшейтпелі шырай | қызыл | | | | сұрша | | | | тым биік | | | | жақсырақ | | | | терең | | | | ұп-ұзын | | | | 55-жаттығу (жазбаша) «Екі жұлдыз, бір ұсыныс» | Оқушылар келтірілген мысалдар арқылы ережені ұғынады, өздері шығарады, түсіндіреді. І топ - 52-жаттығу. Сөйлемдерді оқып, құрамындағы күшейтпелі шырайды көрсетеді. Олардың жасалу жоын түсіндіреді. Үш сөйлемге морфологиялық талдау жасайды. ІІ топ – 53-жаттығу. Берілген күшейтпелі шырайды қатыстырып, сөз тіркестерін құрайды. Өте ауыр, ең тамаша, тым әлсіз, тіпті қысқа, сап-сары, қап-қатты, орасан зор, ап-аласа, әп-әдемі, кіп-кішкентай. ІІІ топ – 54-жаттығу. Берілген сын есімдерден күшейтпелі шырай жасайды. Күшейтпелі шырайдағы сын есімдерді қатыстырып, сөйлем құрайды. Биік, жақсы, қатты, терең, жарық, сары, көк, қызыл. Берілген күшейткіш буындар арқылы қос сөздер жазып шығады. Кім көп тауып жазса, сол озып шығады. Көп нүктенің орнын тиісті сөзді қойып, оны орыс, ағылшын тіліне аударады. Білекті – крепкий – strong Білімді – образованный – educated Жақсы – хороший – good Ащы – горький – bitter Тұщы – сладкий – sweet Батыр – герой – heroic Ақын – поэт – poet Лас – грязный – dirty Надан – глупый – stupid Жақсы – хороший – good Жаман – плохой – bad Алтын – золотой – golden Күміс – серебряный – silver Семантикалық карта толтырады.
Оқушылар оқулықтағы 55-жаттығуды орындайды. Берілген сөз тіркестерінен сөйлем құрастырады. Түп-түзу қайыңдар. Кеп-кең көшелер. Біп-биік үйлер. Өте ұзын көше. Тым ыстық күн. Тұп-тұщы су. Мөп-өлдір бұлақ. Өте таза жер. | Үш шапалақ Қол белгілері Ынталандыру Мадақтау Үш шапалақ Бірін-бірі бағалау | Оқулық
Үлестірмелі парақшалар
Оқулық
Актив студия
Интербелсенді тақта
Дәптер
Үлестірмелі парақшалр
Оқулық
|