Кіріспе с?з: Ертегі терапиясы – психотерапияны? ??рамдас б?лігі. Баланы? ертегі сюжетіне ?серленуі, кейіпкерді? ?иыншылы?тарына ала?дауы оны? келешекте ?з алдында пайда болатын кедергілерден ?иналмай ?туіне іштей дайынды?ын туындатады. Практикалы? психологияны? ертегілік терапия ба?ыты – баланы? жа?сылы? пен жаманды?ты айыруына, мінез-??лы?ты? стереотиптерді тануына к?мектесіп, адамдарды? ?мірде алдынан шы?атын сан т?рлі ?иыншылы?ты е? со?ында же?е аларына деген сенімін ны?айтады.
Батыс пен Еуропа психологтары бала т?рбиелеу м?селесінде ??р?а? а?ыл айтуды?, ескеру мен дауыс к?теруді? жарамсыз екендігін толы?тай д?лелдеді. Б?лар жа?анданулы? ?о?ам?а ?адам бас?ан жа?а ?асыр ?шін к?нерген, ?з к?шін жо?алт?ан ?дістер деп таныл?ан. Есесіне, ертегі терапиясы ар?ылы баланы? санасын ?здігінен кері н?рселерге ?арсы т?рарлы? к?ш беру шарт деген т?сілді ?сынады. «Саба?ы?ды жа?сы о?ы, ?олы?ды жумай дастар?ан?а отырушы болма, ата-ана?ды сыйла, ?лкенмен керіспе» дейтін ескертпелер баласы бар ?йде к?нде он рет ?айталанады. Мы? сан ?айталанулардан со? бала санасы ести т?ра м?ндай ескертпелерді м?лдем ?абылдамайтын к?йге жетіп, тек ?з білгенінше ?рекет етеді. ?йткені, ол саба?ты жа?сы о?ымаса не боларын немесе ата-анасын ??рметтемеуді? а?ыры немен ая?таларын білмейді. Ал, ертегі терапия е? бірінші о?ан болаша? туралы с?ра?тар?а жауап береді, ертегіні? финалында болатын н?тижелерден ол келешек туралы ой т?йеді.
Фрейд ?з е?бектерінде ертегідегі ?немі жуынатын мысы?ты? баланы тазалы??а ?ндейтін ?діске ж?мылдырыл?анын айтады. М?ндай ерікті энергиялар баланы жал?аулы?тан арашалайтын к?рінеді.
Орысты? «Шал?ан» деп аталатын ша?ын ертегісі бар. Б?рімізге белгілі, ота?асы – шалды? еккен шал?аны ?те ?лкен боп ?седі де, к?з келіп, егінді жинау нау?анында шал?анды жерден суырып алу айтарлы?тай ?иынды??а со?тырады. Шал, кемпірі, ?ызы келіп тарт?ыла?анмен, жерден суырылар болма?ан шал?анды иті, мысы?ы, е? со?ында олар т?ратын ?йді? жерт?лесін мекен ететін тыш?ан келіп к?мектескенде ?ана ж?лынады. Ертегіні? айтпа?ы – ауызбіршілік. Оларды? бір-біріне к?мектесу себептері – туысты?ы мен бір ?йді мекен еткен татулы?ы. Демек, бір отбасы, бір ?йде т?ратындар бір-біріне ?р?ашан да ?ам?ор болуы керек деген ойды а??арамыз. Орыс психологтары осы ертегіні естіген алты жас?а дейінгі к?птеген ?ыз балалар шешесіне ?й шаруасында к?мектесуге талпынса, ?л балалар ж?ргектегі бауырын ж?бату?а талпын?анын айтады.
Ертегі терапиямен ж?мыс жасау тек мамандар?а т?н емес, б?л ата-ана ?шін де міндетті н?рсе. Айталы?, «Ма?та ?ыз» ертегісін арнайы ?ойылым етіп тамашалайтын ?ара к?здеріміз аз болса, психологтар орыс отбасыларында баланы? к??ілін к?теру ма?сатында к?птеген ертегілерді арнайы ?ойылым ретінде ?немі ?айталап т?ратынын айтады. Ертегі – отбасы ?шін тек ты?дау?а ?ана емес, ?ойылым ретінде де сахналау?а да ы??айлы. ?келерге – Ерназар, шешелерге – мыстан кемпір, ?лдары – алтын са?асын іздеген бала болып ертегі сомда?ан ша?ыра? ?андай ба?ытты. Б?л отбасында?ы ?сіп келе жат?ан б?лдіршіндер ?шін ертегі терапиясы ?ана емес, ересектер ?шін де таптырмас татулы?ты? к?рінісі болып табылады.
?детте, ертегіні отбасында ?же немесе ана айтады. К?п жа?дайда ертегіге ?ке араласпайды. Ал, ертегі терапиясы айтарлы?тай ?сер етуінде отбасы м?шелеріні? т?гел дерлік ?ойылым?а ?атысуы б?лдіршін ?шін аса ?лкен ?уаныш. Ол ертегіні? ?зі ?шін ?ойыл?анын а??арады. Ж?не т?рлі персонаждарды? ойнап ж?рген туыстарыны? ?зін жа?сы к?ретінін а??арады. Осылайша ?ткен ?рбір с?т баланы? кеудесіне жа?сылы? д?нін себеді. Орыс психологтары б?л м?селені ертерек ??ынды. Балаба?шаларда осы методты біраз жылдан бері ?олданып келеді. Айталы?, ма?танша?ты?ыны? кесірінен аузында?ы ірімшігінен айрылып ?алатын ?ар?а мен ?у т?лкі туралы ертегіні ?ойылым?а айналдырып т?сіндіргенде, балаларды ?ар?аны? р?лінде сомдату ар?ылы оны тап?ырлы??а баулу?а болады дейді. Ойын
- ??рметті ата-аналар к?зір біздер ертегі терапия ж?ргіземіз. Сіздер ?ш топ?а б?лініп отырсыздар. Топ болып ж?мыстанамыз.
Бірінші топ?а тапсырма: - Сізге ??мтерапиясын ?сынып баланызбен бірге ертегіні ойнайсыз.
Екінші топ?а тапсырма: - ??ырша?терапиясын пайдаланып ертегіні ойнайсыз
?орытынды: Ата-аналар ?здерініз байкап отыр?андай ертегі – жалпы б??араны? к?з?арасына негізделеді. Сонды?тан, оны бала да, ?арт та с?йсініп ты?дайды. Ертегі терапияны? бір ?тымдылы?ы – бала тілімен жеткізілуінде, баланы? ой ау?ымына т?н о?и?алар д?режесінде ситуация ??руында. Бала ертегі ты?дау ар?ылы ?зін-?зі емдеп, т?рлі шы?армашылы? ?абілетіні? ашылуына м?мкіндік алады. Барлы? ертегілерде басты кейіпкерді? еркін ?мірге ?ол жеткізуі, Отаныны? т?уелсіз дамуы басты м?рат ретінде ба?аланса, ертегі ар?ылы бала?айлар ?здік ке?істік пен еркіндік ??ымын т?йсінеді.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Мақсаты: Ертегітерапия туралы ұғым беру, маңыздылығын ашу. Ертегітерапияның түрлерімен таныстыру, тиімділерін тәжірибеде пайдалану. Ертегітерапияның түрлеріне арналған ойындармен танысу. Қатысушылардың достық қарым-қатынасын, ұжыммен жұмыс жасауды арттыру.
Кіріспе сөз: Ертегі терапиясы – психотерапияның құрамдас бөлігі. Баланың ертегі сюжетіне әсерленуі, кейіпкердің қиыншылықтарына алаңдауы оның келешекте өз алдында пайда болатын кедергілерден қиналмай өтуіне іштей дайындығын туындатады. Практикалық психологияның ертегілік терапия бағыты – баланың жақсылық пен жамандықты айыруына, мінез-құлықтық стереотиптерді тануына көмектесіп, адамдардың өмірде алдынан шығатын сан түрлі қиыншылықты ең соңында жеңе аларына деген сенімін нығайтады. Батыс пен Еуропа психологтары бала тәрбиелеу мәселесінде құрғақ ақыл айтудың, ескеру мен дауыс көтерудің жарамсыз екендігін толықтай дәлелдеді. Бұлар жаһанданулық қоғамға қадам басқан жаңа ғасыр үшін көнерген, өз күшін жоғалтқан әдістер деп танылған. Есесіне, ертегі терапиясы арқылы баланың санасын өздігінен кері нәрселерге қарсы тұрарлық күш беру шарт деген тәсілді ұсынады. «Сабағыңды жақсы оқы, қолыңды жумай дастарқанға отырушы болма, ата-анаңды сыйла, үлкенмен керіспе» дейтін ескертпелер баласы бар үйде күнде он рет қайталанады. Мың сан қайталанулардан соң бала санасы ести тұра мұндай ескертпелерді мүлдем қабылдамайтын күйге жетіп, тек өз білгенінше әрекет етеді. Өйткені, ол сабақты жақсы оқымаса не боларын немесе ата-анасын құрметтемеудің ақыры немен аяқталарын білмейді. Ал, ертегі терапия ең бірінші оған болашақ туралы сұрақтарға жауап береді, ертегінің финалында болатын нәтижелерден ол келешек туралы ой түйеді. Фрейд өз еңбектерінде ертегідегі үнемі жуынатын мысықтың баланы тазалыққа үндейтін әдіске жұмылдырылғанын айтады. Мұндай ерікті энергиялар баланы жалқаулықтан арашалайтын көрінеді. Орыстың «Шалқан» деп аталатын шағын ертегісі бар. Бәрімізге белгілі, отағасы – шалдың еккен шалқаны өте үлкен боп өседі де, күз келіп, егінді жинау науқанында шалқанды жерден суырып алу айтарлықтай қиындыққа соқтырады. Шал, кемпірі, қызы келіп тартқылағанмен, жерден суырылар болмаған шалқанды иті, мысығы, ең соңында олар тұратын үйдің жертөлесін мекен ететін тышқан келіп көмектескенде ғана жұлынады. Ертегінің айтпағы – ауызбіршілік. Олардың бір-біріне көмектесу себептері – туыстығы мен бір үйді мекен еткен татулығы. Демек, бір отбасы, бір үйде тұратындар бір-біріне әрқашан да қамқор болуы керек деген ойды аңғарамыз. Орыс психологтары осы ертегіні естіген алты жасқа дейінгі көптеген қыз балалар шешесіне үй шаруасында көмектесуге талпынса, ұл балалар жөргектегі бауырын жұбатуға талпынғанын айтады. Ертегі терапиямен жұмыс жасау тек мамандарға тән емес, бұл ата-ана үшін де міндетті нәрсе. Айталық, «Мақта қыз» ертегісін арнайы қойылым етіп тамашалайтын қара көздеріміз аз болса, психологтар орыс отбасыларында баланың көңілін көтеру мақсатында көптеген ертегілерді арнайы қойылым ретінде үнемі қайталап тұратынын айтады. Ертегі – отбасы үшін тек тыңдауға ғана емес, қойылым ретінде де сахналауға да ыңғайлы. Әкелерге – Ерназар, шешелерге – мыстан кемпір, ұлдары – алтын сақасын іздеген бала болып ертегі сомдаған шаңырақ қандай бақытты. Бұл отбасындағы өсіп келе жатқан бүлдіршіндер үшін ертегі терапиясы ғана емес, ересектер үшін де таптырмас татулықтың көрінісі болып табылады. Әдетте, ертегіні отбасында әже немесе ана айтады. Көп жағдайда ертегіге әке араласпайды. Ал, ертегі терапиясы айтарлықтай әсер етуінде отбасы мүшелерінің түгел дерлік қойылымға қатысуы бүлдіршін үшін аса үлкен қуаныш. Ол ертегінің өзі үшін қойылғанын аңғарады. Және түрлі персонаждардың ойнап жүрген туыстарының өзін жақсы көретінін аңғарады. Осылайша өткен әрбір сәт баланың кеудесіне жақсылық дәнін себеді. Орыс психологтары бұл мәселені ертерек ұғынды. Балабақшаларда осы методты біраз жылдан бері қолданып келеді. Айталық, мақтаншақтығының кесірінен аузындағы ірімшігінен айрылып қалатын қарға мен қу түлкі туралы ертегіні қойылымға айналдырып түсіндіргенде, балаларды қарғаның рөлінде сомдату арқылы оны тапқырлыққа баулуға болады дейді. Ойын
- Құрметті ата-аналар кәзір біздер ертегі терапия жүргіземіз. Сіздер үш топқа бөлініп отырсыздар. Топ болып жұмыстанамыз.
Бірінші топқа тапсырма: - Сізге құмтерапиясын ұсынып баланызбен бірге ертегіні ойнайсыз.
Екінші топқа тапсырма: - Құыршақтерапиясын пайдаланып ертегіні ойнайсыз
Үшінші топқа тапсырма: - Үш аю ертегі сахыналық көрініс ретінде көрсету.
Қорытынды: Ата-аналар өздерініз байкап отырғандай ертегі – жалпы бұқараның көзқарасына негізделеді. Сондықтан, оны бала да, қарт та сүйсініп тыңдайды. Ертегі терапияның бір ұтымдылығы – бала тілімен жеткізілуінде, баланың ой ауқымына тән оқиғалар дәрежесінде ситуация құруында. Бала ертегі тыңдау арқылы өзін-өзі емдеп, түрлі шығармашылық қабілетінің ашылуына мүмкіндік алады. Барлық ертегілерде басты кейіпкердің еркін өмірге қол жеткізуі, Отанының тәуелсіз дамуы басты мұрат ретінде бағаланса, ертегі арқылы балақайлар өздік кеңістік пен еркіндік ұғымын түйсінеді.
