?лтты? Біры??ай Тестілеуге психологиялы? дайынды? кезінде о?ушылар?а ?леуметтік психологиялы? к?мек к?рсету барысында мамандар ?шін е? ма?ызды м?селе – о?ушыларды? психологияды? денсаулы?ын ?амтамассыз ету, жа?ымсыз жа?даяттардан са?тау ж?не болдырмау болып табылады.
?БТ-ге дайынды? кезінен бастап о?ушыларда к?йгелектік пайда бола бастайды. Оны? себебі о?ушы ?р п?ннен тест шешуден ?пай санын арттыруды алдарына ма?сат ?ылып, жоспарлы т?рде ал?а ?арай ?мтылады. Ол ?рине о?ай емес, ?йткені о?ушыны? ойында ?немі сол ой ?ана болады. Осы кезде о?ушы?а ата-ана тарапынан, п?н м??алімдері тарапынан ерекше ?олдау керек екенін мектеп психологтары ескертіп, ата-анамен ж?не п?н м??алімдерімен т?сінік ж?ргізуі керек. Кездесетін жа?дайларды мысал?а ала кететін болсам, кейбір ата-аналар баланы? саба? ?лгеріміне 5-сыныптан кейін ?ада?алауды аз жасайды да 11-сыныпта о?итын балаларына «Неге аз ?пай жинайсы?, мен сені? бар жа?дайы?ды жасадым, ?арны? то?, к?йлегі? к?к болды?» - деп ?рсып баласымен ?арым-?атынасты? жа?ымсыз ?серін ту?ызады. Осыдан бас?а мектеп т?лектерінде кездесетін м?селелер балаларды? проблемалы жа?даяттарда ?з-?здерін бас?ара алмауы, жа?ымсыз жа?даяттарда ?з-?здерін д?рыс ба?ыттай алмауы, кері ?серлерге ?арсы т?ра алмауы, ?зіндік ішкі ?ор?аныс ба?ытыны? жо?ты?ы, ал?а жетелейтін ма?сат ?оя алмауы, ?иын жа?дайлардан шы?а алмауы, сол ма?сат?а жетудегі ?зіндік стратегияларыны? жо?ты?ы немесе оны ??ра алмауы кездесіп т?рады.
Осы орайда, білім беру мекемелеріндегі педагог-психолог мамандарды? алдында к?птеген міндеттер т?р, ?рі оларды? бір?атары іске асырылуда. «Адамдар?а т?л?а болу?а ж?рдемдесу – олар?а математик немесе француз тіліні? маманы болу?а ж?рдемдесуге ?ара?анда ?лде?айда ма?ыздыра?.»- деп К.Роджерс айт?андай психологтар ?ауымы бірі??ай тестке дайынды? кезінде о?ушыларды? мінез-??лы? стратегиясы мен практикасын ??деуін, ?зін-?зі реттеуін, ?зін-?зі ба?ылау да?дысыны? ?алыптасуын, ?здеріне деген сенімділігін арттыруын ?ада?алап ж?мыстануда. Ол ?шін жыл бойына ж?йелі ж?мыс жоспары жаса?талынады. Жоспарда ?БТ-ге дайынды? кезінде к?н т?ртібін уа?ытты ?тымды пайдалану?а, к?з шарша?ан кезде жасалынатын жатты?у т?рлеріне, ?лкен материал ?орын есте са?тау?а, ойлауды дамыту?а ке?естер беру к?зделеді. Стресті же?у ?шін, ?арым-?атынасты ны?айту ?шін, к??іл-к?йлерін к?теру ?шін психологиялы? тренингтер ?йымдастырылады. Сонымен бірге психологтар бітіруші т?лектерге маманды? та?дауы кезінде м?н беріп к?мектесуі аса ма?ызды. К?сібін жа?сы к?ріп, сол ма?сат?а жету ?шін ж?мыстан?ан о?ушыны? ?зіне де ?уаныш сыйлайтынын ескергеніміз ж?н, ата-аналармен де ты?ыз байланыс жасап, т?сінік беру де ?ажет. Осы ретте Уолтер Расселді? с?зін мысал?а келтіргім келіп отыр: «Егер жек к?рген н?рсе?мен ш??ылданса?, жек к?руден а?заны жоятын токсиндер б?лініп соны? н?тижесінде ?ажып, шаршап жалы?асыз, немесе ауырасыз. Сіз не істесе?із де с?йсініп жаса?ыз. Болмаса с?йсініп жасайтынды ?ана істе?із». Осылайша шы?ысты? ерте даналы?ы айт?ан. Біз ?зіміз баламен ж?мыс жасау кезінде ?зімізге белгілі т?сілдермен с?йсініп жасаса?, о?ушылар бойында саба??а, о?у?а деген махаббаты к?шейіп, жалы?пайтын болады.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Ұлттық Бірыңғай Тестілеуге психологиялық дайындық кезінде оқушыларға әлеуметтік психологиялық көмек көрсету барысында мамандар үшін ең маңызды мәселе – оқушылардың психологиядық денсаулығын қамтамассыз ету, жағымсыз жағдаяттардан сақтау және болдырмау болып табылады.
ҰБТ-ге дайындық кезінен бастап оқушыларда күйгелектік пайда бола бастайды. Оның себебі оқушы әр пәннен тест шешуден ұпай санын арттыруды алдарына мақсат қылып, жоспарлы түрде алға қарай ұмтылады. Ол әрине оңай емес, өйткені оқушының ойында үнемі сол ой ғана болады. Осы кезде оқушыға ата-ана тарапынан, пән мұғалімдері тарапынан ерекше қолдау керек екенін мектеп психологтары ескертіп, ата-анамен және пән мұғалімдерімен түсінік жүргізуі керек. Кездесетін жағдайларды мысалға ала кететін болсам, кейбір ата-аналар баланың сабақ үлгеріміне 5-сыныптан кейін қадағалауды аз жасайды да 11-сыныпта оқитын балаларына «Неге аз ұпай жинайсың, мен сенің бар жағдайыңды жасадым, қарның тоқ, көйлегің көк болды?» - деп ұрсып баласымен қарым-қатынастың жағымсыз әсерін туғызады. Осыдан басқа мектеп түлектерінде кездесетін мәселелер балалардың проблемалы жағдаяттарда өз-өздерін басқара алмауы, жағымсыз жағдаяттарда өз-өздерін дұрыс бағыттай алмауы, кері әсерлерге қарсы тұра алмауы, өзіндік ішкі қорғаныс бағытының жоқтығы, алға жетелейтін мақсат қоя алмауы, қиын жағдайлардан шыға алмауы, сол мақсатқа жетудегі өзіндік стратегияларының жоқтығы немесе оны құра алмауы кездесіп тұрады.
Осы орайда, білім беру мекемелеріндегі педагог-психолог мамандардың алдында көптеген міндеттер тұр, әрі олардың бірқатары іске асырылуда. «Адамдарға тұлға болуға жәрдемдесу – оларға математик немесе француз тілінің маманы болуға жәрдемдесуге қарағанда әлдеқайда маңыздырақ...»- деп К.Роджерс айтқандай психологтар қауымы біріңғай тестке дайындық кезінде оқушылардың мінез-құлық стратегиясы мен практикасын өңдеуін, өзін-өзі реттеуін, өзін-өзі бақылау дағдысының қалыптасуын, өздеріне деген сенімділігін арттыруын қадағалап жұмыстануда. Ол үшін жыл бойына жүйелі жұмыс жоспары жасақталынады. Жоспарда ҰБТ-ге дайындық кезінде күн тәртібін уақытты ұтымды пайдалануға, көз шаршаған кезде жасалынатын жаттығу түрлеріне, үлкен материал қорын есте сақтауға, ойлауды дамытуға кеңестер беру көзделеді. Стресті жеңу үшін, қарым-қатынасты нығайту үшін, көңіл-күйлерін көтеру үшін психологиялық тренингтер ұйымдастырылады. Сонымен бірге психологтар бітіруші түлектерге мамандық таңдауы кезінде мән беріп көмектесуі аса маңызды. Кәсібін жақсы көріп, сол мақсатқа жету үшін жұмыстанған оқушының өзіне де қуаныш сыйлайтынын ескергеніміз жөн, ата-аналармен де тығыз байланыс жасап, түсінік беру де қажет. Осы ретте Уолтер Расселдің сөзін мысалға келтіргім келіп отыр: «Егер жек көрген нәрсеңмен шұғылдансаң, жек көруден ағзаны жоятын токсиндер бөлініп соның нәтижесінде қажып, шаршап жалығасыз, немесе ауырасыз. Сіз не істесеңіз де сүйсініп жасаңыз. Болмаса сүйсініп жасайтынды ғана істеңіз». Осылайша шығыстың ерте даналығы айтқан. Біз өзіміз баламен жұмыс жасау кезінде өзімізге белгілі тәсілдермен сүйсініп жасасақ, оқушылар бойында сабаққа, оқуға деген махаббаты күшейіп, жалықпайтын болады.
