Сан есімнен өткенді қайталау

Мұғалім: Қожанова М.Ж.

Сыныбы: 6 «а»

Пәні: қазақ тілі

Сабақтың тақырыбы:  Сан есімді қайталау

Мақсаты:

1. білімділік – сан есімнің түрлеріндегі негізгі ерекшеліктерді ажырата білу, киелі сандар ұғымына тоқталу. Сан есім туралы білімдерін жинақтап қорыту;
2. тәрбиелік – оқушылар бойына адамгершілік қасиеттерін дарыту, өзара сыйластық, достыққа тәрбиелеу;
3. дамытушылық – сан есімдерге байланысты қызықты грамматикалық тапсырмалар орындау арқылы ойларын дамыту. Шығармашылық ізденістерін арттыруға ықпал ету.
4. Сабақтың әдісі:түсіндіру, топтық жұмыс, ой қозғау,ойын түрлері,сұрақ-жауап т.б
5. Сабақтың типі:қайталау
6. Сабақтың көрнекілігі: сызбалар, суреттер, интерактивті тақта арқылы тапсырмалар
7. Техникалық құралдар:Компьютер, интерактивті тақта
8. Пәнаралық байланыс: әдебиет,математика

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі: Оқушылармен сәлемдесу. Бағдаршам түсіне сәйкес топқа бөлу

1-топ. «Алғырлар»

2-топ. «Жүйріктер

3-топ. «Тапқырлар»

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. Зымыран сұрақтар (барлық топқа)

(Ұяшықтарды таңдау арқылы артында жасырылған сұрақтарға жауап береді.)

1.Басқа сан есімдерге негіз болатын сан есімнің түрі. (есептік)

2.Қай сан есімдердің саны жетеу? (жинақтық)

3.Шығыс септігінің жалғауы арқылы жасалатын сан есімнің түрі? (топтау)

4.Заттың нақты санын біле алмайтын түрі. (болжалдық)

5.Септік жалғауларының көмегімен жасалатын сан есімдер? ( топтау,болжалдық)

6.Сан есімнің тұлғалық түрлері. (негізгі,туынды)

7.Сан есімнің құрамына қарай түрлері. (дара,күрделі )

8.Заттың бөлшектік санын білдіретін сан есімнің түрі? (бөлшектік)

9. –ау,-еу жұрнақтары жалғанғанда қай жинақтық сан есімдері өзгереді? (2-6-7)

ІІІ. Толықтыр. Көп нүктенің орнына тиісті сан есімдерді қойып жазып, мағыналық түріне ажырат.

1-топ:

1. .ауыз сөздің тобықтай түйіні бар.
2. .саусақ бірдей емес.

2-топ:

1. Білекті. жығады, білімді. жығады.
2. Ердің. сөйлегені - өлгені.

3-топ:

1. .  ала болса, ауыздағы кетеді,.түгел болса, төбедегі келеді.
2. . теңгең болғанша,. досың болсын.

ІҮ. Викториналық сұрақтар.

1топ:

1.Қазақ тілінде 42 саны нені білдіреді?

2.Мыңмен жалғыз алысқан ақын?

3.Әдебиетте 45 саны нені білдіреді?

2-топ:

1.Жасы жүзге жеткен қарт бүкіл өмірінде туған күнін 25 рет қана тойлайды. Ол кім?

2.Қазақ тілінде 9 нені білдіреді?

3. 5 асыл мен 5 дұшпанды тап.

3-топ:

1.Төртінші – ой кеселді нәрселерден қашық болу керек. Үзінді қайдан алынған?

2. Фонетикада 26, 12, 3, 2 сандары нені білдіреді?

3. Киелі сандарды ата.

Ү. Сәйкесін тап. (барлық топқа)

                           Асым                       тұз

                           ұрттам                     қамыр        

                           жайым                     сөз 

                           ауыз                         су

                           шымшым                ет

                           үзім                         қазы

                           елі                           нан

ҮІ. «Кім жүйрік». Жұмбақтарды шешіп, сан есімдердің мағыналық түрлерін тап.

1-топ:

1. Бір таудың екі күзетшісі,

Екі тыңшысы, отыз екі бөрісі бар.  (көз,құлақ,тіс)

1. Қырық екі тілі бар,

Тық-тық еткен үні бар.

Оның жазған сөздерін,

Оқыған жан ұғынар. (Әліпби)

2-топ:

1. Мұз айдында жеті бала,

Асыр сап жүр сырғанап,                                                                                              

Сырғанамай екі бала,

Жағалауда тұр қарап

Енді осы баланың

Санын айтсаң жарадың  (9)

      4. Су құйып ем астауға,

Үш қаз ұшты аспанға.

Үш қасқалдақ, бірқазан,

Екі үйрек, бір сазан,

Бір көксерке, бір қарға,

Айт, неше құс ұшып жүр,

Неге екенін түсіндір       (9)

3-топ:

         5.Тал басында  тізіліп,

Он жапырақ тұр еді.

Жел соқты да үзіліп,

Ұшып кетті біреуі,

Ізінше оның жұлынып,

Түсті тағы бесеуі,

Тұр әлі де ілініп,

Жапырақтың  нешеуі?  (4)

       6.Жебір екен бірқазан:

Кебір жемді бірқазан

Бір-ақ сәтте қойды жеп,

Күбір етті:

Естіп бір кез дүбірді,

Жағадағы түбірді

Паналауға жүгірді.  (9)

ҮІІ. «Тапқыр болсаң, тауып көр»  Көп нүктенің орнына тиісті сан есімдерді қойып, авторларын сәйкестендір. (барлық топқа)

           Өлеңнен үзінді

Мен - қазақпын,. өліп,.тірілген.

А.Құнанбаев

.көл Көкшетаудың саясында.

Әрқайсысы алтын кесе аясында

Қараша, желтоқсан мен сол.-.ай.

Ең. бақытым-Халқым менің,

Соған берем ойымның алтын кенін.

Қобыланды батыр

Бұл күнде. – да менің жасым,

Қамалдың бұзар кезім тау мен тасың.

М.Мақатаев

. бала көрмей Тоқтарбай,

Қайғыменен қан жұтып.

ҮІІІ. «Сандар әлемі»ойыны. Сөздерді тауып, реттік сан есімге айналдырыңдар.

                                                    (әр топқа)

К+2+л:.-.

Ж+6+р:.-.

Қ+10+ақ:.-.

Б+50+ар.-.

К+3:.-.  

Дер+5:.-.           

Б+6+р:.-.

7+к:.-.

8+көз:.-.

1+лік:.-.

ІХ. «Иә –жоқ» ойыны. (барлық топқа)

Р/с

                   Сұрағы

             Жауабы

Иә

   жоқ

1.

«Нешеу?» жинақтық сан есім сұрағы ма?

+

2.

Ай,жыл атауынан кейін дефис қойылмайды.

+

3.

Реттік сан есім рим цифрымен берілсе, жұрнақ орынына дефис қойылмайды.

+

4.

Сан есім дауыстыға бітсе, дауыссыздан басталатын жұрнақ жалғанады.

+

5.

Топтау сан есім заттың есебін білдіреді.

+

6.

«Он шақты» тіркесі сан есім бола ма?

+

7.

Бөлшектік сан есім заттың бөлшектелген санын білдіре ме?

+

8.

«Біреу есік қақты». Сөйлемдегі «біреу»сөзі жинақтық сан есім бола ма?

+

9

Сан есімнің мағыналық түрі сегіз бе?

 +

   Х. Сабақты бекіту:

 “Қызықты грамматика”

Шарты:Жасырын сөзді табу үшін алдымен жеке әріптерді тауып алып, оларды құрастырып оқу керек. Мысалы: 12 санымен жасырылған әріпті табу үшін таблицаның оң жақ бетінен көбейтіндісі 12-ге тең болатын екі санды іздеу керек.  Сол екі санның көлденеңі мен тігінен түйіскен клеткасындағы әріп іздеген әріпі болады.

2

3

4

5

12. 2. 14. 4. 5

1

А

З

С

Ы

4. 10. 3. 12. 2

5

Ө

Н

І

15. 4. 24. 18. 20

6

Ж

М

Е

28. 21. 24. 28

7

Қ

Т

Р

Жауабы:   «Жақсы сөз  жан семіртер»

ХІ. Сабақты қорытындылау:

«Бәйге» ойыны. Шарты: Бұл ойында әр топтың басшысы шығады. Мұғалім тақырыпқа сай сұрақты айтады, шабандозшылар тез әрі дұрыс жауап беру керек. Әрбір дұрыс жауап бір қадам алға жылжу.

1.Қазақ тілінде неше сөз табы бар? (9)

2.Отыз екі, елу сегіз деген сан есімнің құрамдық түрін ата (күрделі)

3.Заттың санын білдіретін сөз табы (сан есім)

4.Сан есіммен аталатын ұлттық ойындарды ата? (тоғызқұмалақ,)

5.Жетіге дейін ғана саналатын қай сан есім? (жинақтық сан есім)

6.Бірінші сөзі сан есім болып келетін кісі аттарын ата? (Жүзбай, Тоқсанбай)

7.Оң оқыса да,теріс оқыса да бірдей мағынада айтылатын қай сан есім? (қырық)

8.Бір буынды сан есімдерді ата? (бір,екі,он, төрт)

9.Қасиетті сандарды ата. (жеті,қырық,тоғыз)

10.Әрі етістік, әрі сан есім болатын сөзді тап. (жүз, қырық)

11.Сыңар, жалғыз сөздері қай сан есіммен синонимдес? (бір, екі)

12.Бес әріппен жазылып, бір санмен таңбаланатын қандай сан есімдер (сегіз, тоғыз)

13.Бір ақынның атында

12 әріп, 4 буын

Төртеуі де бітеу буын.

Мұны тауып қанекей

Айтар екен кім бұрын? (Сұлтанмахмұт)

ХІІ. Бағалау. Түрлі -түсті фишкалар арқылы бағаланады.

Р/С

Топтар

           кезеңдер

Алғырлар

Жүйріктер

Тапқырлар

1

Зымыран сұрақтар

2

Толықтыр

3

Викториналық сұрақтар

4

Сәйкесін тап

5

Кім жүйрік

6

Тапқыр болсаң,тауып көр

7

Сандар әлемі

8

Иә-жоқ

9

Қызықты грамматика

10

Бәйге

ХІІІ. Үйге тапсырма.

Құрамында сан есімі бар мақал-мәтел, жұмбақтар жазу.

Ережелерді қайталау,жаттау.