Открытый урок по якутскому языку 9 класс

А.И.Софронов-Алампа «Олох оонньуура» драматыгар билинни уонна былыргы кэм алтыhыыта

Предмет: Саха литературата

Уруок тиибэ: чинэтии уруок

Уруок темата:А.И.Софронов-Алампа «Олох оонньуура » драматыгар билинни уонна былыргы кэм алтыьыыта

Уруок сыала:

1) «Олох оонньуура” драма проблемаларын аныгы оло5у кытта тэннээн керуу, ис хоьоонун ырытыы;

2) О5о санаатын сааһылаан ситимнээн этэр, аахпыты ырытан ырыналаан көрөр дьо5урун сайыннарыы

3) Куьа5ан дьаллыкка ылларбат ейу-санааны инэрии, эппиэтинэьи ейдетуу.

Уруок бэлиэ тыла

“Олох олоруу диэн куох хонууну туорааьын буолбатах”

“Олох киьиэхэ биирдэ бэриллэр”

Уруок хаамыыта

I.Тэрээһин чаас:

У: Утуе кунунэн! Олордубут, уруокпутун са5алыыбыт.

II.Турукка киллэрии:

У: О5олоор, дуоска5а суруллубут этиигэ бол5омтобутун уурабыт

Биьиги уорэтэ сылдьар айымньыбытыгар туох эмэ сыьыаннаах дуо?

Эьиги санаа5ытыгар туох диэн ейдебуллээ5ий, суолталаа5ый ?

Уо: санааларын этэллэр

Онон бугунну уруокпутугар туохха бол5омтобутун уурабытый?

Уо: этэллэр

У: Бугунну уруоккут хайысхатын сепке быьаардыгыт. Бугунну уруокпут темата: А.И.Софронов-Алампа «Олох оонньуура” драматыгар билинни уонна былыргы кэм алтыьыылара.

Уруокка:

- Аахпыт айымньыбыт ис хоьоонун хатылаан чинэтиэхпит

- Былыргы уонна аныгы олох алтыьар проблемаларын ырытыахпыт

- Куьа5ан дьаллыкка ылларбыт киьи характеристикатын оноруохпут уонна

Уруок бутуутэ куьа5ан дьаллыкка ылларбыт киьини чел олоххо хайдах тенуннэриэхпитин себун быьаарсыахпыт.

III.Айымньы ис хоьоонун хатылаан чинэтии- кылгастык кэпсэтии

Драма сурун геройдарын утуо-моку оруттэрин ырытыахпыт (карточканан улэ)

1. Уйбаан майгыта

утуо	моку

2. Уйбаан кэргэнэ Марыына майгыта

утуо	моку

3. Дьэкиим майгыта

утуо	Утуо

4. Баьымньы майгыта

утуо	моку

IV. Айымньыны ырытыы – 5 мунуутэ

Куолаан улэлиэхпит , бэриллибит теманы а5ыйых мунуутэ5э ырытан эппиэт биэрэ5ит.

Темалар:

1.Уйбаан “Баай” уонна “Дьол” диэн ойдобулу хайдах сибээстиирий?

2.Дьэкиим “Баай да эрэйдээх буолара буолуо ээ” диэн туох санааны эппитэ буолуой?

3.Уйбаан уорарын “Дьол тардыьан корууьукпун” диир. Уоруу икки дьол икки дьуорэлэьиэн соп дуо?

4.Баьымньы туох киьиний? Кини Уйбааны то5о “уусээн” диэн ааттыырый?

Уопсай ыйытыы:

1. Уйбаан этэринэн “Бу куннэ баайтан ордук дьол суох”дуо? “Баай диэни эьиги хайдах ойдуугут?

2. Билинни уонна былыргы уйэ куьа5ан дьаллыктара? (арыгы, хаарты, сууйуулээх оонньуулар, уоруу, игровой автомат, казино, наркотик )

- Бу Анемподист Иванович Софронов 90 сыл анараа еттугэр суруйан хаалларбыт проблемата билинни кэмнэ баар дуо?

- Уйбаан инники дьыл5ата хайдагый?

- Уйбаанна биьиги кемелеьуехпутун сеп дуо?

- Билинни уйэ куьа5ан дьаллыкка ылларбыт киьи хайдах дьыл5алаах буолуой ?

- Куьа5ан дьаллыкка ылларбат туьугар тугу гыныахтаахпытый?

- Бу проблема аччыырын туьугар, биьиги тугу оноруохпутун себуй?

Y. Уопсай тумук:

1.Хас биирдии киьи дьыл5ата бэйэтин илиитигэр баар. Хас биирдии киьи куьа5ан дьаллыктан куттаныахтаах. Туох барыта кыраттан са5аланар.

2.Н.Заболоцкай “Мааппа” диэн кэпсээнигэр «Олох биир уеруунэн, биир хомойуунан бутуен сатаммат эбит. Кини бэлэ5ин ситэри туhанарга киhи бэйэтэ киэц не5устээх, бе5е туруктаах буолуохтаах»

3. Бу санааны чинэтэн билигин Саха норуодунай поэта Куннук Уурастыырап «Олох» диэн хоhоонунан тумуктуубут.

Олус да кэрэ 

Олох диэн, дьинэ!
Саас Хаар ирэрэ,
Кетер кэлэрэ,
Урэх суурдэрэ,
Ерус эстэрэ – 
Олус да кэрэ!

Тыцмыт хатара,

Куммут тахсара,
Тыа5а, аларга
Кунус буолара-
Олус да кэрэ!

Этиц этэрэ,

Ардах тусэрэ,
Кэйэ, тэтэрэ
Дьэдьэн уунэрэ – 
Олус да кэрэ!

Нарын кулуhун
Солко суугуна,
Саха хомуhун
Тохтор тойуга – 
Олус да кэрэ!

Сырдык сэбэрэ

Сурэх сэгэрэ
Уунуу тэбэрэ,
Урдуу тэйэрэ – 
Олус да кэрэ!

Ахтар алааhым
Ацнар сылааhа
Ыраах далааhын

Ыра ырааhа – 
Олус да кэрэ!

YI. Дьиэ5э улэ 102-111 стр аа5ыы, былаан оноруу

YII. Сыана туруоруу

Уруок буттэ. Корсуоххэ диэри

Уруок бэлиэ тыла

“Олох олоруу диэн куох хонууну туорааьын буолбатах” норуот бэргэн этиитэ

“Олох киьиэхэ биирдэ бэриллэр”

Уруок темата:А.И.Софронов-Алампа «Олох оонньуура » драматыгар билинни уонна былыргы кэм алтыьыыта

1. Уйбаан характеристиката (- / +) ʏчʏгэй (+) куьа5ан (-)

ʏчʏгэй (+)	куьа5ан (-)

2. Уйбаан кэргэнэ Марыына характеристиката (- / +)

ʏчʏгэй (+)	куьа5ан (-)

3. Дьэкиим характеристиката (- / +)

ʏчʏгэй (+)	куьа5ан (-)

4. Баьымньы характеристиката

ʏчʏгэй (+)	куьа5ан (-)

1.Уйбаан “Баай” уонна “Дьол” диэн ойдобулу хайдах сибээстиирий?

2.Дьэкиим “Баай да эрэйдээх буолара буолуо ээ” диэн туох санааны эппитэ буолуой?

3.Уйбаан уорарын “Дьол тардыьан корууьукпун” диир. Уоруу икки дьол икки дьуорэлэьиэн соп дуо?

4.Баьымньы туох киьиний? Кини Уйбааны то5о “уусээн” диэн ааттыырый?

Уопсай ыйытыы: Уйбаан этэринэн “Бу куннэ баайтан ордук дьол суох”дуо? “Баай “

диэни эьиги хайдах ойдуугут?

Билинни уонна былыргы уйэ куьа5ан дьаллыктара

Дуоска5а суруйуу...

- Бу Анемподист Иванович Софронов 90 сыл анараа еттугэр суруйан хаалларбыт проблемата билинни кэмнэ баар дуо?

- Уйбаан инники дьыл5ата хайдагый?

- Уйбаанна биьиги кемелеьуехпутун сеп дуо?

- Билинни уйэ куьа5ан дьаллыкка ылларбыт киьи хайдах дьыл5алаах буолуой ?

- Куьа5ан дьаллыкка ылларбат туьугар тугу гыныахтаахпытый?

- Бу проблема аччыырын туьугар, биьиги тугу оноруохпутун себуй?

Тумук: Хас биирдии киьи дьыл5ата бэйэтин илиитигэр баар. Хас биирдии киьи куьа5ан дьаллыктан куттаныахтаах. Туох барыта кыраттан са5аланар.

Н.Заболоцкай “Мааппа” диэн кэпсээнигэр «Олох биир уеруунэн, биир хомойуунан бутуен сатаммат эбит. Кини бэлэ5ин ситэри туhанарга киhи бэйэтэ киэц не5устээх, бе5е туруктаах буолуохтаах» айымньы сурун геройа Мааппа--------

Бу санааны чинэтэн билигин Саха норуодунай поэта Куннук Уурастыырап «Олох» диэн хоhоонунан тумуктуубут.

Олус да кэрэ 

Олох диэн, дьинэ!
Саас Хаар ирэрэ,
Кетер кэлэрэ,
Урэх суурдэрэ,
Ерус эстэрэ – 
Олус да кэрэ!

Тыцмыт хатара,

Куммут тахсара,
Тыа5а, аларга
Кунус буолара-
Олус да кэрэ!

Этиц этэрэ,

Ардах тусэрэ,
Кэйэ, тэтэрэ
Дьэдьэн уунэрэ – 
Олус да кэрэ!

Нарын кулуhун
Солко суугуна,
Саха хомуhун
Тохтор тойуга – 
Олус да кэрэ!

Сырдык сэбэрэ

Сурэх сэгэрэ
Уунуу тэбэрэ,
Урдуу тэйэрэ – 
Олус да кэрэ!

Ахтар алааhым
Ацнар сылааhа
Ыраах далааhын

Ыра ырааhа – 
Олус да кэрэ!

1. Уйбаан майгыта

утуо (+)	моку (-)

2. Уйбаан кэргэнэ Марыына майгыта

утуо (+)	моку (-)

3. Дьэкиим майгыта (- / +)

утуо(+)	Утуо (-)

4. Баьымньы майгыта

утуо (+)	моку (-)

II белех – «Киhи олох олороору теруур»
1) Олох диэн тугуй?
2) Киhи олоххо анала

4) КиhИ олох олороругар туох нааданый?

IV. Тумук.
О5олоор, бугун биhиги Н.М.Заболоцкай «Мааппа» кэпсээнинэн сурдээх уустук олох туhунан санааны кэпсээтибит.
Туох тумуккэ кэллибит?

1. 1. Олох ыарахан, уустук.