Измерение артериального давления (АД) проводится для оценки работы сердечно-сосудистой системы. Существуют два основных способа измерения: прямой (инвазивный) и непрямой (косвенный). В большинстве случаев, в быту и в медицинских учреждениях, используется непрямой метод, который включает в себя использование тонометра.
Непрямой метод измерения артериального давления (косвенный):
1. Подготовка:
Выбрать спокойную обстановку и отдохнуть не менее 5 минут перед измерением.
Не курить и не употреблять кофеин (кофе, чай, алкоголь) за 30 минут до измерения.
Избегать физической нагрузки.
Опорожнить мочевой пузырь.
Освободить руку от одежды, убедиться, что рукав не сдавливает руку.
Сядьте на стул, опираясь на спинку, ноги не должны быть скрещены, стопы на полу.
Положите руку на стол, чтобы предплечье было на уровне сердца.
2. Измерение:
Наденьте манжету тонометра на плечо, так, чтобы нижний край манжеты находился на 2-3 см выше локтевого сгиба.
Манжета должна плотно, но не туго, облегать руку, между манжетой и рукой должен проходить палец.
Если используется механический тонометр, накачайте воздух в манжету до давления, превышающего предполагаемое систолическое давление на 20-30 мм рт. ст.
Начните медленно выпускать воздух из манжеты.
При использовании механического тонометра, слушайте тоны Короткова в фонендоскопе.
Первый услышанный тон соответствует систолическому (верхнему) давлению.
Момент прекращения тонов соответствует диастолическому (нижнему) давлению.
При использовании автоматического тонометра, дождитесь, пока прибор покажет результат на дисплее.
3. Интерпретация результатов:
Нормальное артериальное давление для взрослого человека в покое: 120-129 мм рт. ст. (систолическое) и 80-84 мм рт. ст. (диастолическое).
Повышенное давление: 130-139/85-89 мм рт. ст.
Гипертония: 140/90 мм рт. ст. и выше.
4. Рекомендации:
Измеряйте давление регулярно, особенно если у вас есть факторы риска (например, наследственность, возраст, избыточный вес, курение, малоподвижный образ жизни, стресс).
При повышенном давлении обязательно обратитесь к врачу для консультации и назначения лечения.
Ведите дневник измерений для оценки динамики и обсуждения с врачом.
Прямой метод измерения артериального давления (инвазивный):
Используется редко, в основном в кардиохирургии, для высокоточных измерений. Тонкий катетер с датчиком давления вводится в кровеносный сосуд.
Правила измерения артериального давления - Поликлиника №10
3 авг. 2020 г. — Измерение давление автоматическим тонометром Самый простой способ измерения. Достаточно только правильно надеть манж.
Поликлиника №10
Как правильно измерять артериальное давление дома
Условия измерения - Перед измерением артериального давления необходимо отдохнуть не менее 5 минут. - Не менее 30 минут до измерени.
American Hospital
Как правильно измерять артериальное давление
Ежедневный контроль проходят работники, от состояния здоровья которых зависит безопасность других людей (например, водители рейсов.
Интернет аптека 36,6
Показать все
Приведенная информация носит справочный характер. Если вам требуется медицинская консультация или постановка диагноза, обратитесь к специалисту. В ответах искусственного интеллекта могут быть ошибки.
Выделенное описание из Интернета
Методика измерения артериального давленияНеобходимо иметь манжету необходимого размера, которую требуется накладывать на обнаженное плечо; нижний край манжеты располагается на 1–2 см выше локтевого сгиба. После одевания манжеты, в ней нагнетают давление до значений выше ожидаемого систолического давления.
Просмотр содержимого документа
«Измерений артериального давления.»
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY TA`LIM FAN VA INNOVASIYALAR VAZIRLIGINING
BUXORO VILOYAT HUDUDIY BOSHQARMASI
BUXORO ABU ALI IBN SINO NOMIDAGI JAMOAT SALOMATLIGI
TEXNIKUMI
“TASDIQLAYMAN”
Abu Ali ibn Sino nomidagi
Jamoat salomatligi texnikumi
direktori:______O‘.B.Ochilov
“30”.08.2024 yil
“HAMSHIRALIK ISHI” FANI O`QUV AMALIYOTIDAN
ISHCHI O`QUV DASTURI
Kasb(mutaxassislik) kodi va nomi: 50910205 - Funksional diagnostika ishi.
Kvalifikatsiya nomi: Umumiy amaliyot hamshirasi
O`quv rejadagi tartib raqami: 4.1
Ajratilgan soat:180
2024 yil
KIRISH
«Hamshiralik ishi» fani Umumiy amaliyot hamshirasi kvalifikatsiyasi bo`yicha o`quv amaliyoti ishchi dasturi Oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligining 2021 yil 22 apreldagi 87 05-315 xati ilovasiga asosan ishlab chiqildi.Bu ilovada «Professional ta’lim muassasalarida o`quv va ishlab chiqarish (diplom oldi pedagogik) amaliyotlaridan ishchi dasturlarni ishlab chiqish bo`yicha uslubiy tavsiyalar» namunasi ishlab chiqilgan. Uslubiy tavsiyalar Pedagogik innovatsiyalar, kasb hunar ta’limi boshqaruv xamda pedagogik kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish institutining ilmiy-pedagogik Kengashning 2021 yil 27 fevraldagi 2-sonli majlis bayoni bilan ma’qullangan. Ushbu uslubiy tavsiyalar professional ta’lim tizimida tayyorlanadigan kasb va mutaxassisliklarning malaka talablariga muvofiq professional ta’lim muassasalari o`qituvchi va ishlab chiqarish ta’limi ustalariga ukuv va ishlab chiqarish (diplom oldi ,pedagogik) amaliyotlari ishchi uquv dasturlarini ishlab chiqish murakkab jarayon hisoblanib, uni amalga oshirishda maxsus fan o`qituvchilari va ishlab chiqarish ta’limi ustalaridan tegishli bilim va ko`nikmalarga ega bo`lishni talab qiladi.
Mutaxassis tayyorlashda o`quv amaliyoti dasturining « Hamshiralik ishi» fani kasbi doirasida amaliyotning tashkil etishning urni va ahamiyati shundan iboratki, professional ta’lim tizimidagi ta’lim muassasalarida maxsus fanlar kesimida o`quv amaliyoti ishchi o`quv dasturlarini va malaka talablari yangi modeli va mazmunini kompetensiyaviy yondashuvlar asosida ishlab chiqish, takomillashtirish professional ta’lim darajasi (boshlang`ich ,o`rta, o`rta maxsus) ning o`qitish materiallarini va didaktik materiallarini yaratishga asos bo`lib xizmat qiladi. O`quv amaliyotining ishchi o`quv dasturi tegishli mutaxassislik tayyorlash uchun asosiy hujjat hisoblanadi.Shuningdek mutaxassis tayyorlashda amaliyot dasturining o`qitish natijasi belgilangan aniq ketma-ketlik asosida va umumiy, kasbiy kompetensiyalarni rivojlantirishga mo`ljallangan. Mutaxassis tayyorlashda amaliyot dasturining o`rni va dolbzarbligi shundan iboratki, kasbiy tayyorgarlikni ta’minlash va ta’lim dasturlarni amalga oshirishda kasb standartlari va Worldskills standartlari talablariga muvofiq mehnat bozorida raqobatbardosh kadrlarni tayyorlashda kompetensiyada asoslangan yondashuvlarni hisobga olgan holda o`quvchilarni amaliy mashg`ulotlarini natijalarini baholash bo`yicha yagona yondashuvga mezoni xisoblanadi.
1.2. O`quv amaliyotining maqsad va vazifalari
1.2.1. Amaliy mashg`ulotining maqsadi «Hamshiralik ishi » fani « Umumiy amaliyot hamshirasi» kasbi bo`yicha ta’lim oluvchi talabalarga mo`ljallangan. “Hamshiralik ishi ” fani hamshiralik ishi yo‘nalishida tayyorlanadigan kasbi uchun asosiy umum mutaxassislik fanlardan hisoblanib, o‘quvchilarda bemorlarga yordam berish, parvarish qilish hamda kasalliklarni oldini olishga bo‘lgan bilimlarni o‘rgatish va sifatli, jahon andozalariga javob beradigan mohir kasb egasi mutaxassis kadrlarni tayyorlash, ularda malaka va ko‘nikmalarini hosil qilish.
1.2.2. Amaliyot mashg`ulotining vazifalari
Hamshiraning ish faoliyati davomida kerak bo‘lgan bilim va ko‘nikmalarni talab darajasida etkazib berishni, davolash profilaktika muassasalarida sanitariya va epidemiyaga qarshi chora-tadbirlar bo‘yicha amaldagi asosiy buyruqlar bilan tanishtirib borishni, sog‘liqni saqlash tizimidagi islohotlarni amalga oshirishda qatnashishni, o‘qitishning asosiy vazifasi nazariy va amaliy darslar o‘tish orqali bemor parvarishi xususiyatlarini bo‘lajak hamshiralarga o‘rgatadi
1.3. Amaliyot natijalari va mazmuniga qo`yilgan talablar.
Hamshiralik ishi o`quv amaliyot fani amaliyot xonalarida xom ashyolarni , texnologik jihozlar va asbob uskunalarni, ish joyini tashkil etish jarayonni mustaqil tayyorlaydilar.Talabalar bemorlarning shaxsiy gigiyenasi muolajasini o‘tkazish tana biomexanikasi va harakatlanishda bemorlarga hamshiralik parvarishini o‘tkazish bemorlarni ovqatlantirishda va fiziologik chiqaruvlarida hamshiralik parvarishini o‘tkazish bemorlarda hayot uchun muhim bo‘lgan ko‘rsatkichlarni o‘lchash va funksional holatini baholash; hamshiralik jarayoni olib borish, parvarish rejalarini tuzish va hamshiralik hujjatlarini yuritish; infeksiya nazorati va infeksion xavfsizlik chora – tadbirlar o‘tkazish; tashxislash va davolashda bemorlarga hamshiralik parvarishini olib borish ko‘nikmalari; laborator va instrumental tekshiruvlar o‘tkazishda hamshiralik parvarishini olib borish ko‘nikmalari;terminal davrdagi bemorlarda hamshiralik parvarishini o‘tkazish ko`nikmalarini egallaydilar.
2.Amaliyot natijalari. I kurs II-semestr 44 soat amaliy
Kompetensiya kod iva nomi
Amaliyot natijasi nomi
K.19
Davolash profilaktika muassasalari ( DPM ) ning asosiy turlar va tibbiy hujjatlarni yuritish tartibi.
Davolash profilaktika muassasalari (DPM)ning asosiy turlari. Davolash profilaktika muassasalarida yuritiladigan asosiy hujjatlar. DPMning turli bo‘limlarida o‘rta tibbiy hodimlari faoliyatining asosiy yo‘nalishlari. Kasallik tarixini passport qismini va ambulator kartani to‘ldirish. Bemorni shifoxonaga qabul qilish va kasallik tarixining titul varaqasini to‘ldirish va antropometriya o‘tkazish.Bemorni “Bemorni qabul qilish va yotishdan bosh tortish hisobi jaridasi”dan o‘yxatdan o‘tkazish va “Shifoxonadan chiqqan bemor statistic xaritasi”ni to‘ldirish. Yuqumli kasallik haqida shoshilinch xbarnoma to‘ldirish. DPM da yuritiladigan boshqa tibbiy hujjatlarni to‘ldirish.
K.2
Infeksiya nazorati va infeksion xavfsizlik.
Zamonaviy dezinfeksiyalovchi vositalar bilan ishlaganda texnika xavfsizligi. SHifoxona infeksiyani oldini olish bo‘yicha umumiy vaziyat. SHifoxona xonalarning va asbob -anjomlarning dezinfeksiya usullari. Infeksiya nuqtai nazaridan hamshiraning profilaktik chora tadbirlar bilan ishlash xususiyatlari.
K.2
Tana biomexanikasi va bemorning xavfsizligini ta’minlash.
Transportirovka usullari. Tana holatini o‘zgartirishda bemorga muolaja o‘tkazish haqida tushuncha berish, bemorni asosiy xolatlarda yotqizishda shart-sharoit yaratish va amalga oshirish. Bemor tanasini Fauller, Sims va Trendelburg holatiga keltirishMaxsus tana holatlari (Fauler, Sims va Trendelburg holatlari).Tana xolatini va vaziyatini o‘zgartirish, maqsadi va axamiyati.
K.6
Tana biomexanikasi maxsus holatlarga keltirish.
Bemor holatiga mos keladigan transportirovka usulini tanlash. Y urishda yordam ko‘rsatish. Nogironlar arava chasini va zambilli arava chalarni qo‘llashda yordam ko‘rsatish Uy sharoitida hamshiralik parvarishini to‘g‘ri amalga oshirishda patronaj xamshira va doyasining maslaxatlariTozalikning fiziologik, psixologik va ijtimoiy ahamiyati. Terining tuzilishi va funksiyalari, tana tozaligining mohiyati. Tozalikni saqlashga ko‘maklashish. Dush va vanna qabul qilish va butun tanani artishda ko‘maklashish. Davolanish muhiti haqida tushuncha va uning tarkibiy omillari. Bemorni muolajaga tayyorlash, sharoit yaratish va kerakliji hozlarni tayyorlash. Bemor xolatini inobatga olgan xolda gigienik muolajalarni tanlash va amalga oshirish.
K.6
Bemorning shaxsiy gigienasi.
Tozalikning fiziologik, psixologik va ijtimoiy ahamiyati. Terining tuzilishi va funksiyalari, tana tozaligining mohiyati. Tozalikni saqlashga ko‘maklashish. Dush va vanna qabul qilish va butun tanani artishda ko‘maklashish. Davolanish muhiti haqida tushuncha va uning tarkibiy omillari. Bemorni muolajaga tayyorlash, sharoit yaratish va kerakliji hozlarni tayyorlash. Bemor xolatini inobatga olgan xolda gigienik muolajalarni tanlash va amalga oshirish.
K.5
Bemorlarning teri tozaligini saqlash.
Teri tozaligini saqlash uchun butun tanani artish muolajasini bajarish. Teri tozaligini saqlash uchun tanani ma’lum bir qismlarini artish muolajasini o‘tkazish.Yotoq yaralarning paydo bo‘lish sabablari va ularni oldini olish chora tadbirlari. Yotoq yaralarni baholash (Norton, Breyden va Vaterlou shkalasi bo‘yicha). Davolanish muhiti haqida tushuncha va uning tarkibiy omillari. Yotoq yaralarni baholashda (Norton, Breyden va Vaterlou) shkalalaridan to‘g‘ri foydalanish va parvarish qilish. Tozalikning fiziologik, psixologik va ijtimoiy ahamiyati. Terining tuzilishi va funksiyalari, tana tozaligining mohiyati. Tozalikni saqlashga ko‘maklashish. Dush va vanna qabul qilish va butun tanani artishda ko‘maklashish. Davolanish muhiti haqida tushuncha va uning tarkibiy omillari. Bemorni muolajaga tayyorlash, sharoit yaratish va kerakliji hozlarni tayyorlash. Bemor xolatini inobatga olgan xolda gigienik muolajalarni tanlash va amalga oshirish.
Salomatlik va ovqatlanish. Ratsional ovqatlanish haqida tushuncha. Davolovchi shifobaxsh oziqa turlari haqida tushuncha. Ovqat iste’mol qilishning ahamiyati. Bemorni ovqatlantirish uchun sharoit yaratish va kerakli jihozlarni tayyorlash. Bemorni ovqatlantirishda kerak bo‘lgan xujjatlarni to‘ldirish (porsionnik va taomnoma). Bemor mustaqil ravishda ovqatlana olmaydigan vaziyatda ko‘rsatiladigan yordam. Bemorning xolatini inobatga olgan xolda maxsus moslamalar yordamida ovqatni qabul qilishda yordam ko‘
K.18
Bemorlarni fiziologik chiqaruvlarini amalga oshirishda hamshiralik parvarishi.
rsatishFiziologik chiqaruvlarning fiziologik, psixologik va ijtimoiy ahamiyati. Siydik va axlat ajralish fiziologiyasi va mexanizmi. Fiziologik chiqaruvlarni baholash. Fiziologik chiqaruvlarni amalga oshirish uchun kerakli moslamalar va ularni ishlatish usullari. Fiziologik chiqaruvlarni amalga oshirish uchun sharoit yaratish va kerakli jihozlarni tayyorlash. Bemorga mos keladigan tuvak va siydikdonni qo‘llash, kerakli yordamni ko‘rsatish. Tagliklarni almashtirish. Bemor tagini yuvish.
K.18
Bemorlarning funksional holatini baholash
Fizikal tekshiruv usuli. Salomatlik darajasini baholash strukturasi. Salomatlik darajasini baholashga ta’sir etuvchi omillar. Salomatlik darajasini baholash maqsadi. Norma va patologiyani aniqlash. Salomatlik darajasini baholashning tayanch ko‘nikmalari
K.18
Salomatlik darajasini baholash.
Salomatlik darajasini baholash haqida tushuncha va baholash maqsadi. Salomatlik darajasini baholashning tayanch ko‘nikmalari. Fizikal tekshiruvlar va antropometrik tekshiruvlar. Umumiy salomatlikni baholash uchun sharoit va kerakli jihozlarni tayyorlash. Umumiy salomatlik darajasini baholash: bo‘yi, vazni, bosh, ko‘krak va qorin aylanasini o‘lchash; bemorning boshdan -oyoq fizikal tekshiruvi.
K.2
Teri va limfa tizimini baholash
Teri, limfa, sezish, xarakatlanish va suyak - mushak tizimini baholash uchun sharoit va kerakli jihozlarni tayyorlash. Teri, limfa, sezgi, xarakatlanish va suyak -mushak tizimini baholash uchun umumiy ko‘rik o‘tkazish, so‘rab – surishtirish, paypaslash (palpatsiya), eshitish (auskultatsiya), dukillatish (perkussiya) o‘tkazish va kuzatuv natijalari bo‘yicha baholash, natijalarni yozuvlarda qayd
3.O`quv amaliyot mavzular rejasi I kurs II-semestr 44 soat amaliy
№
Amaliy mashg`ulot mavzusi
Ajra-tilgan soat
Amaliyot natijasi
1
Davolash profilaktika muassasalari ( DPM ) ning asosiy turlar va tibbiy hujjatlarni yuritish tartibi.
4 soat
O`quv amaliyoti mashg`ulotlarini o`tkazilishi yo`riqnomasi bilan tanishadi.Kasallik tarixining passport qismini to’ldirish.Shoshilinch xabarnoma varaqasini to’ldirish ko’nikmalarini bajara oladi.
2
Infeksiya nazorati va infeksion xavfsizlik.
4 soat
O`quv amaliyoti mashg`ulotlarini o`tkazilishi yo`riqnomasi bilan tanishadi.Bemorlarni chalqancha holatdan o’ng yonboshga yotqizish. Bemorlarni chalqancha holatdan o’ng yonboshga yotqizish tartibi amaliy ko’nikmasini bajara oladi. Bemorlarni chalqancha holatdan o’ng yonboshga yotqizish tartibi amaliy ko’nikmasini bajara oladi.
3
Tana biomexanikasi va bemorning xavfsizligini ta’minlash.
4 soat
O`quv amaliyoti mashg`ulotlarini o`tkazilishi yo`riqnomasi bilan tanishadi. Bemorni Fauler vaziyatiga yotqizish.Bemorni Sims vaziyatiga yotqizish ko’nikmalarini bajara oladi.
4
Tana biomexanikasi maxsus holatlarga keltirish.
4 soat
O`quv amaliyoti mashg`ulotlarini o`tkazilishi yo`riqnomasi bilan tanishadi. Bemorlarning o’rin-joy oqliklarini uzunasiga va ko’ndalangiga almashtirish.Bemorning ich kiyimlarini almashtirish tartibi amaliy ko’nikmalarini bajara oladi.
5
Bemorning shaxsiy gigienasi.
4 soat
O`quv amaliyoti mashg`ulotlarini o`tkazilishi yo`riqnomasi bilan tanishadi. Teri tozaligini saqlash, yotoq yaralarni oldini olish va parvarish qilish amaliy ko’nikmalarini bajara oladi.
6
Bemorlarning teri tozaligini saqlash.
4 soat
O`quv amaliyoti mashg`ulotlarini o`tkazilishi yo`riqnomasi bilan tanishadi. Taomnoma tuzish tartibi.Bemorlarni sust ovqatlantirish tartibi amaliy ko’nikmalarini bajara oladi.
O`quv amaliyoti mashg`ulotlarini o`tkazilishi yo`riqnomasi bilan tanishadi.Bemor tagini yuvish tartibi.Tagliklarini almashtirish tartibi amaliy ko’nikmalarini bajara oladi.
8
Bemorlarni fiziologik chiqaruvlarini amalga oshirishda hamshiralik parvarishi.
4 soat
O`quv amaliyoti mashg`ulotlarini o`tkazilishi yo`riqnomasi bilan tanishadi.Bemorlarda antropometrik o’lchamlarni o’tkazish.
Palpatsiyani amalga oshirish, perkussiyani amalga oshirish, auskultasiyani amalga oshirish konikmalarini bajara oladi.
9
Bemorlarning funksional holatini baholash
4 soat
O`quv amaliyoti mashg`ulotlarini o`tkazilishi yo`riqnomasi bilan tanishadi. Arterial pulsni o’lchash tartibi.Arterial bosimni o’lchash tartibi amaliy ko’nikmalarini bajara oladi. O`quv amaliyoti mashg`ulotlarini o`tkazilishi yo`riqnomasi bilan tanishadi. Tana haroratini qo’ltiq ostidan olchash tartibi . Nafas harakatlarini sanash tartibi amaliy ko’nikmalarini bajara oladi.
10
Salomatlik darajasini baholash.
4 soat
O`quv amaliyoti mashg`ulotlarini o`tkazilishi yo`riqnomasi bilan tanishadi. Teri va limfa tizimini baholash ko’nikmalarini bajara oladi.
11
Teri va limfa tizimini baholash
4 soat
O`quv amaliyoti mashg`ulotlarini o`tkazilishi yo`riqnomasi bilan tanishadi. Sezgi, harakat qilish va skelet tizimini baholash amaliy ko’nikmalarini bajara oladi
4.O`quv amaliyoti mashg`ulotlarini o`tkazishda zarur bo`ladigan zarur jihozlar hamda xom ashyo va materiallar miqdori
I kurs II-semestr 44 soat amaliy
№
Amaliy mashg`ulot mavzusi
Bir o`quvchi yoki guruh uchun talab etiladi
Jihoz nomi
Miqdori
Xom ashyo va materiallar nomi
O`lchov birligi va miqdori
1
Davolash profilaktika muassasalari ( DPM ) ning asosiy turlar va tibbiy hujjatlarni yuritish tartibi.
Forma 003, Forma 004,
Shohilinch xabarnoma,
Qayd qilish daftari
1ta
1ta
1ta
Steril qo‘lqop Tibbiy vazelin (20 g)
Suyuq sovun Bir marotaba ishlatiladigan o‘ramli salfetka
1ta
1ta
1ta
1o’ram
2
Infeksiya nazorati va infeksion xavfsizlik.
Funksional kravat, choyshab,
1ta
1ta
Suyuq sovun ,
o’ramli salfetka
1ta
1o’ram
3
Tana biomexanikasi va bemorning xavfsizligini ta’minlash.
Sun’iy ovqatlantirish muolajasini o‘tkazishni bemorni kuzatish va parvarish qilishni, zond, gastrostoma, rektal va parenteral yo‘l orqali ovqatlantirishni bajarish tartibi.
Amaliy ko’nikmalarni bajarish, og’zaki so’rov ta’limiy usullar asosida
1.20
Huqna o`tkazishda hamshiralik parvarishi, gaz chiqaruvchi naychani qo`llash.
Huqna o`tkazishda hamshiralik parvarishi, gaz chiqaruvchi naychani qo`llash ko’nikmalarini bajarish tartibi.
Amaliy ko’nikmalarni bajarish, og’zaki so’rov ta’limiy usullar asosida
VI. Tavsiya etiladigan adabiyotlar ro‘yxati
Shavkat Mirziyoev «Milliy taraqqiyot yo‘limizni qat’iyat bilan davom ettirib, yangi bosqichga ko‘taramiz” Toshkent – “O‘zbekiston” 2018.
Shavkat Mirziyoev «Xalqimizning roziligi bizning faoliyatimizga berilgan eng oliy bahodir” Toshkent – “O‘zbekiston” 2018.
Shavkat Mirziyoev «Erkin va farovon, demokratik O‘zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz” Toshkent – “O‘zbekiston” 2016.
Shavkat Mirziyoev «Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib – intizom va shaxsiy javobgarlik – har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo‘lishi kerak” Toshkent – “O‘zbekiston” 2017.
Zokirova K.O‘, Toxtamatova D.O‘ «Hamshiralik ishi asoslari». Toshkent, 2019 yil.
2. Tolkachyova O.V., Zinkovskaya I.V. «Osnovы sestrinskogo dela». Toshkent, CHo‘lpon nashriyoti, 2012 yil.
H.I.Shukurov, S.Q.Qanoatov Jamoada hamshiralik ishi, Toshkent, 2010y
3. Inomov K.S. «Hamshiralik ishi asoslari». Toshkent, O‘zbekiston milliy nashriyoti, 2007 yil.
D.M.Sabirov, A.Z.Gazizov “SHoshilinch holatlar” Farg‘ona, “Farg‘ona nashriyoti”, 2005 yil.
Axmedov SH.A.«Anatomiya i fiziologiya s patologicheskimi osnovami». Toshkent, Tasvir nashriyoti, 2009 god.
Ziyamutdinova G.X., Axmedov SH.A.«Normal anatomiya va fiziologiya». Toshkent, O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi nashriyoti, 2009 yil.
Uchebnaya programma i rukovodstvo po prepodavaniyu. (Razdelы 9-13),CHast3,Tashkent, 2008 god.
Hamshiralik ishi ta’limini takomillashtirish markazi “Hamshiralik ishi asoslari” fanidan o‘quv qo‘llanmalari. 1-2 boblar. 2007 yil.
