Синтаксистік талдау — сөйлемді, оның мүшелерін, түрлерін, құрмалас сөйлемнің құрамындағы жай сейлемдерді анықтау. Сөйлем мүшелері — сөздердің мағыналық тұрғыдан өзара тіркесуі нәтижесінде синтаксистік қызметте жұмсалатын сөйлемнің дербес бөлшектері. Олар үлкен екі топқа бөлінеді:
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«Қазақ тілінің синтаксисі»
Синтаксис
грек сөзі
«құрастыру, ретке келтіру »
Қазақ тілінің синтаксисі үш салаға бөлінеді:
жай сөйлем синтаксисі
сөз тіркесі синтаксисі
Құрмалас сөйлем синтаксисі
Сөйлем мүшелері:
бастауыш
пысықтауыш
толықтауыш
баяндауыш
анықтауыш
Құрамына қарай сөйлем түрлері:
жай сөйлем:
құрмалас сөйлем:
Салалас
Сабақтас
Аралас
Жалаң
Жайылма
Толымды
Толымсыз
Жақты
Жақсыз
Атаулы
Байланысу тәсіліне қарай:
жалғаулықты
жалғаулықсыз
Айтылу мақсатына қарай сөйлемнің түрлері:
лепті
сөйлем
бұйрықты
сөйлем
хабарлы
сөйлем
сұраулы
сөйлем
Тұрлаулы, тұрлаусыз мүшелердің қатысына қарай:
жалаң
жайылма
(тек тұрлаулы мүшелер)
(тұрлаулы+тұрлаусыз)
Баяндауыштың қатысына қарай:
жақты
жақсыз
Сөйлем мүшелерінің қатысына қарай:
толымды
толымсыз
Атаулы сөйлем
Іс-оқиғаны баяндамайды, тек заттың, құбылыстың, мезгілдің,
мекеннің атауын білдіреді. Бір сөзден немесе сөз тіркесінен
тұрады. М: Күз. Қара суық.
Салаластың түрлері:
Ыңғайлас
Қарсылықты
Себеп-салдар
Талғаулы
Кезектес
Түсіндірмелі
салалас құрмалас сөйлем
Сабақтастың түрлері:
Шартты
Қарсылықты
Себеп-салдар
Мезгіл
Мақсат
Қимыл-сын
бағыныңқылы сабақтас
құрмалас сөйлем
Сөз тіркестері
етістікті
сөз тіркесі
есімді сөз тіркесі
сөз тіркестерінің алғашқы, соңғы
сөзінің қай сөз табынан
болғанына байланысты
Б айланысу тәсілдеріне қарай сөз тіркесінің 5 түрі бар: 1. Қиысу – бастауыш + баяндауыш 2. Меңгеру – барыс, табыс, жатыс, шығыс, көмектес септігіндегі сөз +етістіктер 3. Матасу – ілік септіктегі сөз бен тәуелдік жалғаулы сөздің байланысы.
4. Қабысу–орын тәртібімен байланысқан сөз тіркесі.Алдыңғы компоненті соңғысын анықтап, қандай? қай? неше? қалай? қайтіп? деген сұрақтарға жауап береді.5.Жанасу– қимыл-сыннан басқа үстеудің немесе шылаудың өзінен кейінгі сөзбен байланысы.
Сөйлемді талдау үлгісі:
М: Абай бір топ кісімен үйге келді.
Бұл – жай, хабарлы, жайылма, жақты, толымды сөйлем.
Не істеді? –келді - баяндауыш
Кім келді? – Абай – бастауыш
Қайда келді?- үйге – мекен пысықтауыш
Кіммен келді? – бір топ кісімен – жанама толықтауыш