Бағдарлама құрылымы, синтаксисі.

«Бейнеу политехникалық колледжі» МКҚК

Ашық сабақ

Тақырып: Бағдарлама құрылымы, синтаксисі.

Пән: ЭЕМ және есептеу жүйесінің архитектурасы

Өткізетін тобы: ЕТБ 9-914

Пән оқытушысы: Умирзакова Анар

2017-18 оқу жылы

Бекітемін:

Оқу ісі жөніндегі орынбасары

_______________ Қ.Орынбаев

«___» ______________ 2017 ж

Ассемблер

процессорға жақын болу

Тақырыбы: Бағдарлама құрылымы, синтаксисі.

Сабақтың білімділік мақсаты: Студенттердің жүйелік бағдарламалау туралы түсінігін қалыптастыру, сипаты мен қабылдау тәсілдерімен таныстыру

Сабақтың дамытушылық мақсаты: Студенттерді ұқыптылыққа, жүйелікке тәрбиелеу

Сабақтың тәрбиелілік мақсаты: Студенттердің ойлау қабілетін, логикасын, мәдениеттілік тәрбиелеу

Сабақтың түрі: Аралас

Өткізу әдісі: Түсіндірмелі баяндау, әңгіме түрінде, дебат

Пән аралас байланыс: Алгоритмдік тілдерде бағдарламалау

Сабақтың көрнекілігі: Компьютер, ұялы телефон, ASCII-кодтар кестесі, тапсырмалар,

Сабақтың барысы

1.Ұйымдастыру кезеңі:

1. Студенттерді түгендеу, сабаққа дайындығын тексеру. /2 мин/

2. Үйге берілген тапсырманы тексеру. /10 мин/

3. Жаңа тақырыпты түсіндіру /20 мин/

4. Тапсырмаларды орындау. /10 мин/

5. Сабақты бекіту. /2 мин/

6. Үйге тапсырма беру /1 мин/

а) Үй тапсырмасы: «Ассемблер тілі» тақырыбы

1. Ассемблер түсінігіне қандай мағына берер едің?

(Студенттер өз ойларын айтады.)

2. Үйге берілген тапсырма бойынша сіздерге ассемблер тілінің артықшылықтары мен кемшіліктері туралы материал іздеп келу тапсырылған еді. Осы сұрақ аясында мен дебат өткізгім келіп тұр. Дебатта бір-біріне қарама-қарсы пікірді қолдайтын екі топ сайысқа түседі. Біріне «Ақиқат», ал екіншісіне «Парасат» деп ат қояйық. «Таяқтың екі ұшы бар» дегендей төменгі деңгейлі ассемблер тілі бізге қажет пе, қажет емес па? - осы жайында өз ой- пікірімізді таразыға салып көрейік. Бұл нақты мәселе жөнінде ойды, пікірді жобаны қолдау не жоққа шығару сипатында жүргізіледі. Дебаттың мақсаты– қарсылас топтың ой-пікірін жоққа шығара отырып, өз көзқарастарын дәйектеу арқылы жеңіске жету. Дебат үстінде сөйлеушілер тек нақты дерек көздерін пайдалануы тиіс. Әр топтың мүшелері спикер деп аталады. Дебатта жақтаушы да, ақтаушы да өз критерийін – мақсатын бір-ақ сөйлеммен нақты, түсінікті, тақырыпқа сай етіп айтады. Сол пікірге қатысты айғақ-дәлелдер келтіреді.Дебатта әдетте, жақтаушы топ бірінші сөйлейді. Шыққан спикер сөзін аяқтап болған соң, оған қарсы топ сұрақ қояды. Оған спикер қолма-қол жауап беруі тиіс. Егер сұрақ болмаса орнына отырады.Дебатта топтар бір-бірінің ойын, пікірін жоққа шығаруға, өз пікірін қорғауға мүдделі болатындықтан, қарсыласына соққы жасаудың, тойтарыс берудің түрлі амал-тәсілдері қолданылады. Бірақ мұнда сыпайылық пен ұстамдылық, тапқырлық, шешен мәдениетінің көрсеткіші болып саналады.Дебаттың нәтижесін арнайы белгіленген сарапшылар қорытындылайды.

Сонымен, төменгі деңгейлі ассемблер тілі бізге қажет пе, қажет емес па?

«Ақиқат» тобы ассемблер тілінің артықшылықтарын атап көрсету қажет:

1. Бұл тілдің көмегімен программаны микропроцессор командалары деңгейінде жазуға болады және сандық кодтардың барлығын еске сақтауды талап етпейді. Программа командалары жазылып болған соң, Ассемблер программасы шақырылады да, ол бұл командаларды олардың кодтарына айналдырады. Командалар жиыныннан тұратын программа негізгі немесе алғашқы программа деп аталады, ал негізгі программаның сандық кодтары, яғни машиналық тілге айналған түрі – объектік программа деп аталады.

Ассемблердің атқаратын негізгі қызметі – қолданушыға түсінікті негізгі программаны микропроцессор түсінетін объекттік программаға айналдыру. Ассемблердің кең тараған түрлері: IBM фирмасының MASM (Macro Assembler) программасы және Borland фирмасының TASM (Turbo Assembler) программасы.

1. Ассемблер тілін білмей, компьютерді пайдалы нәрсе жасауға мәжбүрлеу мүмкін болмайды. Компьютермен байланыс орнатудың ыңғайлы жолы пайда болды. Бірақ, басқа тілдерден айырмашылығы, ассемблер жоқ болып кеткен жоқ, Қысқаша айтқанда, ассемблер тілі - машина тілінің символикалық көрінісі.

Машинаның ең төменгі, аппараттық деңгейдегі барлық процестері машина тілінің нұсқаулары (нұсқауы) бойынша ғана іске қосылады. Демек, компьютердің әрбір түрі үшін ассемблер тілі әртүрлі. Бұл ассемблерде жазылған бағдарламалардың пайда болуына және осы тілде көрсетілген идеяларға қатысты.

Аппараттық құралдармен байланысты проблемаларды шешу (мысалы, аппараттық құралдарға байланысты, бағдарламаның жылдамдығын арттыру сияқты), ассемблерсіз іске асыру мүмкін емес.

1. Бағдарламашы қаншалықты ақылды болса да, өзінің керемет бағдарламасын жазған тілі қаншалықты жақсы болса да, ассемблер туралы білмей жасай алмайды. Жоғары деңгейдегі барлық тілдік компиляторлар өздерінің модульдерінің байланыс құралдарын ассемблер модульдері бар немесе программалаудың ассемблер деңгейіне қолдау көрсететіндігі кездейсоқтық емес.

2. Ассемблер тілінің ең маңызды артықшылығы - компьютердің архитектурасына және операциялық жүйеге жақындығы. Ассемблер тілмен жұмыс істеу кезінде бағдарламашы компьютердің және операциялық жүйенің жұмысын егжей-тегжейлі зерделейді.

3. Ассемблер тілінің басқа жоғары деңгейлі тілден айырмашылықтары: ассемблер тілінің жеткізілуі мен машиналық командалардың арасындағы бірмәнді сәйкестік; машиналардағы барлық объектілер мен командаларға қатынау; бір тектес компьютерлердегі жұмыс.

4. «Ассемблер тілінің қажеттілігі қандай?» деп сұрайды. Олар: «Бұл сұраққа қарапайым және ең сенімді жауап - бұл процессордың тілі, сондықтан процессорлар болғанша қажет болады. Бұл сұраққа неғұрлым кең жауабы ассемблер бағдарламалардың кодын оңтайландыру, драйверлерді жазу, аудармашыларды жазу, кейбір сыртқы құрылғыларды бағдарламалау және т.б. қажет болуы мүмкін деген дәлелді қамтуы мүмкін. Бірақ менде тағы бір жауап бар: ассемблерде бағдарламалау компьютерге билік жүргізу.

«Парасат» тобы Ассемблер тілінің кемшіліктерін атап көрсету қажет:

1. Жоғары деңгейдегі бағдарламалау тілімен салыстырғанда Ассемблер тілінде код жазу үшін көп уақытты қажет етеді.

2. Ассемблер кодында қате жіберу оңай. Ассемблер регистрлердің және айнымалылардың сақталуын бақыламайды. Сонымен қатар жасырын қателердің пайда болу мүмкіндігі бар, оларды тек қана жүйелі тестілеу арқылы ғана анықтай аламыз.

3. Жоғары деңгейдегі бағдарламалау тіліне қарағанда ассемблер кодын тексеру қиынға түседі, себебі бұл қателерді іздеп табуға мүмкіндігі аз.

4. Машиналық тілде жазу ыңғайсыз және қиын, алайда есептеуіш техника тек осы тілде жазылған командаларды ғана орындай алады.

5. Ассемблер коды есептеуіш машинаға өте тәуелді. Оны басқа платформаға ауыстыру өте қиын.

Түйін: Ассемблер тілі бізге қажет екен. Олай болса ассемблер тілін меңгеруді әрі қарай жалғастырамыз.

Жаңа сабақ. Тақырыбы: «Бағдарлама құрылымы, синтаксисі»

Ассемблер тілінде программа құру келесі кезеңдерден тұрады:

1. есептің қойылымы және программасының құрылымын анықтау;

2. текстік редактордың көмегімен компьютерге программа командаларын енгізу;

3. Ассемблердің көмегімен программаны трансляциялау;

4. загрузчик (жадқа жүктеуші программа) көмегімен трансляцияланған программаны (сандық кодтарды) өздігінен орындалатын модульге айналдыру;

5. программаны орындау;

6. отладчиктің көмегімен программаны жүргізу.

2-ші кезеңде қолданылатын редактор ретінде WORD редакторінен басқа кез келген текстік редакторді қолдануға болады. Негізгі программа операторлар тізбегінен тұрады. Оператор ретінде Ассемблер тілінің командалары немесе псевдокомандалар қолданылады.

Ассемблер тілінің синтаксисі, алфавиті. Тұрақтылар.

Программа сөйлемдерін (команда, макрокоманда, директива, коментарий) ассемблер трансляторы айқын анықтау үшін олар белгілі бір синтаксистік ережелерге сәйкес қалыптастырылуы тиіс.

Мысалы: get: mov cx,di; cx регистріне di регистрінің мәнін меншіктеу Бұл жерде get белгіні білдіреді, mov – меншіктеу командасы, cx, di операндтарды білдіреді, ал; белгісінен кейін тұрған мәлімет – коментарий.

Ассемблер тілінің арифметикалық командалары

Арифметикалық командалар жиыны сандардың екі түрімен жұмыс істейді.

1. Екілік бүтін оң және теріс сандар

2. Бүтін ондық сандар.

Сандарды қосу командалары.

1. ine ранд – инкремент амалы, яғни операнд мәнін 1-ге арттыру. Мысалы: ine bh – bh регистрінің мәнін 1-ге арттырады.

2. add операнд 1, операнд 2 - қосу амалы. Нәтиже операнд 1-ге жазылады, яғни оп-д1=оп-д1+оп-д2

3. ade оп-д 1, оп-д 2 – келесі разрядқа көшу жолаушысының (cf) нәтижесін қолданып қосу амалы. Нәтиже операнд 1-ге жазылады, яғни оп-д 1=оп-д 1+по-д 2+cf

Мысалы:

mov al, 01

add al, 11

adc ah, 1

Сандарды алу командалары

1. dec операнд – декремент амалы, яғни операнд мәнін 1-ге кеміту.

2. sub операнд 1, операнд 2 – алу амалы, нәтиже операнд 1-ге жазылады.

3. sbb операнд 1, операнд 2 – жоғарғы разрядтан алу негізінде алу амалы, нәтиже операнд 1-ге жазылады.

Мысалы:

sub ax, ax; ax ргистрін тазарту

mov al, 0101 ; al регистріне 0101 санын енгізу

sub al, 1010 ; al регистрінен 1010-ды алу

neg al; модуль немесе санның қосымша коды.

Сандарды көбейту.

• Команданың жазылу түрі: mul 1_көбейткіш [, 2_көбейткіш].

Мысалы:

... ...

sub ax, ax

mov al, 25

mul rez_1

rez_1 db 45

Бұл команданың нәтижесінде нәтиженің жоғарғы үлкен бөлігі ah регистрінде, кіші бөлігі al регистрінде орналасады.

Сандарды бөлу.

• Команданың жазылу түрі: div бөлінгіш.

Бөлінгіш жадта немесе регистрде орналасуы мүмкін және 8, 16, 32 разрядты болуы мүмкін. Нәтиже, яғни бөлінді al регистріне, қалдық ah регистріне орналасады.

Мысалы:

del мәнін delt-қа бөлеміз

... ...

del dw 29876

delt db 45

sub ax, ax

mov ax, del

div delt

... ...

Нәтижесінде al регистріне бөлінді, ah регистріне қалдық орналасады.

Mысал

1.47, 25 екі саны берілген. Оларды bh, bl 1 байтты регистрлеріне орналастырып, олардың қосындысын, айырмасын табу , 25 санын 5-ке көбейту, 47 санын 16-ға бөлу.

text segment ‘code’; (1) кодтар сегменті

assume cs:text, ds: data; (2) сегмент регистрлерін анықтау

begin: mov ax, data; (3) Мәндерді ds регистріне орналастыру

mov ds, ax; (4)

sub bx, bx; (5) bx регистрін тазарту

mov bh, 47; (6) bh регистріне 47 санын орналастыру

mov bl, 25; (7) bl регистріне 25 санын орналастыру

add bh, bl; (8) Екі санның қосындысын анықтап, нәтижені bh регистріне орналастыру

mov dh, 47; (9) dh регистріне47 санын орналастыру

mov dl, 25; (10) dl регистріне 25 санын орналастыру

sub dh, dl; (11) екі санның айырмасын анықтап, нәтижені dh регистріне орналастыру

sub ax, ax; (12) ax регистрін тазарту

mov al, 25; (13) al регистріне 25 санын орналастыру

mul r1; (14) 25 санын 5-ке көбейту, нәтиже ах регистрінде

mov ax, 47; (15) ах регистріне 47 санын орналастыру

div r2; (16)47 санын 16-ға бөлу, нәтижесі

ах регистрін

mov ax, 4c00h (17) программаны аяқтау коды

int 21 h; (18) dos функциясын орындауға үзіліс жасау

text ends; (19) кодтар сегментінің соңы

data segment; (20) мәндер сегментінің басы

r1 db 5; (21) 5-ті r1 – де байт ретінде анықтау

r2 db 16; (22) 16-ны r2 – де байт ретінде анықтау

data ends; (23) мәндер сегментінің соңы

endbegin; (24) программа соңы

Дәптерлерімізге жазып қояйық. Бұл жазылған бағдарламаны практикалық сабақта орындаймыз.

Тақырып түсінікті ма? Сұрақтарыңыз бар ма? Олай болса сабағымызды жалғастырайық.

Тапсырмалар орындау

1. ASCII-кодтар кестесін қолдана отырып, жасырынған сөздерді табу керек.

1-топқа: 4D₁₆,41₁₆, 4E₁₆, 47₁₆, 49₁₆, 4C₁₆, 49₁₆, 4B₁₆, 20₁₆, 45₁₆, 40_16.

2-топқа: 122₈, 125₈, 130₈, 101₈, 116₈, 111₈, 40₈, 112₈, 101₈, 116₈, 107₈, 111₈, 122₈, 125_8.

Жеке студентке тақтада орындауға: 51₁₆,41₁₆, 5А₁₆, 41₁₆, 51₁₆, 53₁₆, 54₁₆, 41₁₆, 4Е_16.

QAZAQSTAN MANGILIK EL RUXANI JANGIRU

• Қазіргі таңда латын әліпбиіне ауысу жөнінде үлкен мәселе көтеріліп отыр. Сіздердің

ойларыңызды тыңдап көрсек.

1. Техникалық диктант жазу.

«11110001001 жылғы 111 тамызда КСРО Орталық Атқару Комитеті мен КСРО Халық Комиссарлары Кеңесінің Президиумы латындандырылған жаңа әліпби – «Біртұтас түркі алфавитін» енгізу туралы қаулы қабылдады. Латын әліпбиінің негізінде жасалған жазу үлгісі 11110001001 жылдан 11110010100 жылға дейін қолданылып, кейін кириллицаға ауыстырылды. 11110010100 жылғы 1101 қарашада «Қазақ жазуын латындандырылған әліпбиден орыс графикасы негізіндегі жаңа әліпбиге көшіру туралы» заң қабылданды. Осылайша, қазақ тілінің әліпбиін өзгерту тарихы негізінен нақты саяси себептермен айқындалып келді. Мен 11111011100 жылғы желтоқсан айында жария еткен «Қазақстан-100000000010» Стратегиясында «11111101001 жылдан бастап латын әліпбиіне көшуге кірісуіміз керектігін» мәлімдедім. Бұл – сол кезден барлық салаларда біз латын қарпіне көшуді бастаймыз деген сөз.» / Н.Ә.Назарбаев/

Команданы толықтыр (Білімді бекіту)

А) меншіктеу

... al, 01 /mov/

Ә) бөлу

del dw 29876

delt db 45

sub ax, ax

mov ax, del

... delt /div/

Білімді бағалау: Студенттердің жауаптарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма: Бағдарлама құрылымы, синтаксисі

Қорытындылау. Орыс бағдарламашы В.Ю.Пироговтың айтқан сөзін келтіргім келіп тұр. Бағдарламашы шахматқа жақын. Ойнай алу үшін сіз тек қана шахмат фигуралар мен қалай жүретіндерін біліп қана қоймай, сонымен қатар шахмат теориясының негіздерін үйренуіңіз керек, сондай-ақ практикалық дағдыларды игеруіңіз керек. Бағдарламалауға қызығушылық танытқаннан бері мен шахматты тастадым.

Мәңгілік ел - рухани жаңғыру аясында сіздерде елге қосқан үлестеріңіз ретінде алдағы уақытта білімдеріңізді тереңдетіп, Қазақстанның бағдарламашысы ретінде танып, шәкіртіміз Сұлтанғалиев Еркебұлан сияқты биік белестерден көрейін.