Дала мен ш?лді жерді? егіншілігі мен мал шаруашылы?ы.
2. Топпен ж?мыс
1. Егін шаруашылы?ы
2. Мал шаруашылы?ы
3. Шаруашылы?тарды? пайдасы
3. Сызбамен ж?мыс
ІІІ Білімді тексеру кезе?і:
- ?уа? дала, ш?л ш?лейт жерлерде бау - ба?ша ?алай ?сіріледі? Малды адамдар ?андай ?німдері ?шін ?сіреді? К?ріш ?алай дастархан?а келеді? Еділбай ?ойы мен ар?ар - меринос ?ойыны? айырмашылы?ы ?андай?
ІV Ма?сатын ?ою кезе?і:
Та?ырыбын, ма?сатын хабарлау. Орман - то?ай ?сімдіктері мен жануарлары.
V Жа?а материалды т?сіндіру кезе?і:
1. Кіріспе: орман - то?ай туралы не білеміз? Орманда ?андай ?сімдіктер ?сіп, ?андай жануарлар тіршілік етеді?
2. Жа?а саба?ты т?сіндіру.
Орман – жер бетіндегі таби?и ?орларды?, оны? ішінде ?сімдіктер жамыл?ысыны? басты бір типі. ??рамында бір - біріне жа?ын ?скен а?ашты? бір немесе бірнеше т?рлері бар таби?и кешен.
То?ай – ш?л ж?не ш?лейт айма?тарды? жайылма сулы ?зен алаптарында ?сетін орман. Орталы? Азияны? Сырдария мен ?мудария, Мургаб, Зерафшан, Вахш, Шу - Іле т. б. ?зендер бойында, аралдарда кездеседі.
Елімізді? солт?стігіндегі О?т?стік Орал мен Алтай?а дейінгі ке? ал?апты? жазы? б?лігінде ша?ын ормандар ?седі. Далалы ж?не ш?лді жерлердегі кішірек ?зендер мен к?лдерді? жа?асында шо? то?айлар к?п. Орман мен то?айларды? ?сімдіктеріне ?олайлы жа?дайлар жеткілікті, топыра?ы ??нарлы, ыл?алы мол, топыра?ы ?ыста то? болып ?атып ?алмайды. Жануарларына мол азы?, ы??айлы баспана да бар.
?ызылжар ?аласыны? т??ірегінде ?айы?ды ормандар жиі кездеседі. ?ара?айлы орман мен шыршалы орманны? ?андай ерекшелігі бар екенін айту. Жары? т?сетін ?ара?айлы орман сия?ты жерлерде, топыра?ы ??нарлы, ыл?алы мол жерлерде ?ойб?лдірген, та??урай, тошала, ?ара?ат, долана, м?кжидек, сиырб?лдірген, мойыл, балшытыр, айдарш?п, ?о?ажай к?ктерек. ?ара?ай, шырша, ?айы? сия?ты ?сімдіктер к?п. Кауфман к?кг?лі «?ызыл кітап?а»енген. Орман ?сімдіктері адам?а пайдалы, д?рілік ?асиеті бар. Оларды емдік ш?птер дейді.
Суреттер бойынша т?сіндіру.
Ш?лейт пен ш?лдегі ?зен а??арында, кішігірім к?л жа?алауында ну то?айлар ?седі. Ша?ын то?айлар ыл?алы бар сайларда кездеседі. То?айда жидек к?п. ?зен а??арларында шабынды?тар жай?алады. То?айда терек, тора??ы, б?талардан ше?гел, ?ш?ат ?седі. Жануарлары да а?ашты, б?талы жерді? тіршілік жа?дайына бейімделген. К?пшілігіні? т?сі а?аш ді?іне ??сас ?ыз?ылт, ?о?ыр, с?р немесе жапыра? т?різді те?біл, жасылдау болады. Сілеусін, борша тыш?ан, тиін — жануарлары, то?ылда?, к?к?ар?а, шымшы?, жапала? — орман ?ам?оршылары. То?ай жануарлары барто?ай б??ысы, елік, ?ас?ыр, т?лкі. ?алы? то?айларда ?ыр?ауыл, мысы?тор?ай, жамансары кездеседі.
Суреттерін к?рсетіп т?сіндіру.
О?улы?пен ж?мыс. Дауыстап тізбектей о?ыту.
Д?птермен ж?мыс
Орман - то?ай ?сімдіктері Орман - то?ай жануарлары
Дала мен шөлді жердің егіншілігі мен мал шаруашылығы.
2. Топпен жұмыс
1. Егін шаруашылығы
2. Мал шаруашылығы
3. Шаруашылықтардың пайдасы
3. Сызбамен жұмыс
ІІІ Білімді тексеру кезеңі:
- Қуаң дала, шөл шөлейт жерлерде бау - бақша қалай өсіріледі? Малды адамдар қандай өнімдері үшін өсіреді? Күріш қалай дастарханға келеді? Еділбай қойы мен арқар - меринос қойының айырмашылығы қандай?
ІV Мақсатын қою кезеңі:
Тақырыбын, мақсатын хабарлау. Орман - тоғай өсімдіктері мен жануарлары.
V Жаңа материалды түсіндіру кезеңі:
1. Кіріспе: орман - тоғай туралы не білеміз? Орманда қандай өсімдіктер өсіп, қандай жануарлар тіршілік етеді?
2. Жаңа сабақты түсіндіру.
Орман – жер бетіндегі табиғи қорлардың, оның ішінде өсімдіктер жамылғысының басты бір типі. Құрамында бір - біріне жақын өскен ағаштың бір немесе бірнеше түрлері бар табиғи кешен.
Тоғай – шөл және шөлейт аймақтардың жайылма сулы өзен алаптарында өсетін орман. Орталық Азияның Сырдария мен Әмудария, Мургаб, Зерафшан, Вахш, Шу - Іле т. б. өзендер бойында, аралдарда кездеседі.
Еліміздің солтүстігіндегі Оңтүстік Орал мен Алтайға дейінгі кең алқаптың жазық бөлігінде шағын ормандар өседі. Далалы және шөлді жерлердегі кішірек өзендер мен көлдердің жағасында шоқ тоғайлар көп. Орман мен тоғайлардың өсімдіктеріне қолайлы жағдайлар жеткілікті, топырағы құнарлы, ылғалы мол, топырағы қыста тоң болып қатып қалмайды. Жануарларына мол азық, ыңғайлы баспана да бар.
Қызылжар қаласының төңірегінде қайыңды ормандар жиі кездеседі. Қарағайлы орман мен шыршалы орманның қандай ерекшелігі бар екенін айту. Жарық түсетін қарағайлы орман сияқты жерлерде, топырағы құнарлы, ылғалы мол жерлерде қойбүлдірген, таңқурай, тошала, қарақат, долана, мүкжидек, сиырбүлдірген, мойыл, балшытыр, айдаршөп, қоғажай көктерек. қарағай, шырша, қайың сияқты өсімдіктер көп. Кауфман көкгүлі «Қызыл кітапқа»енген. Орман өсімдіктері адамға пайдалы, дәрілік қасиеті бар. Оларды емдік шөптер дейді.
Суреттер бойынша түсіндіру.
Шөлейт пен шөлдегі өзен аңғарында, кішігірім көл жағалауында ну тоғайлар өседі. Шағын тоғайлар ылғалы бар сайларда кездеседі. Тоғайда жидек көп. Өзен аңғарларында шабындықтар жайқалады. Тоғайда терек, тораңғы, бұталардан шеңгел, ұшқат өседі. Жануарлары да ағашты, бұталы жердің тіршілік жағдайына бейімделген. Көпшілігінің түсі ағаш діңіне ұқсас қызғылт, қоңыр, сұр немесе жапырақ тәрізді теңбіл, жасылдау болады. Сілеусін, борша тышқан, тиін — жануарлары, тоқылдақ, көкқарға, шымшық, жапалақ — орман қамқоршылары. Тоғай жануарлары бартоғай бұғысы, елік, қасқыр, түлкі. Қалың тоғайларда қырғауыл, мысықторғай, жамансары кездеседі.
Суреттерін көрсетіп түсіндіру.
Оқулықпен жұмыс. Дауыстап тізбектей оқыту.
Дәптермен жұмыс
Орман - тоғай өсімдіктері Орман - тоғай жануарлары
