Кушма сүзләр

Тема

Кушма сүзләр

Максат

1) кушма сүзләр турында төшенчә бирү; аларның ясалышын аңлату, дөрес язарга өйрәтү;

2) фикерләү сәләтен, игътибарлылыкны, мөстәкыйльлекне үстерү;

3) төркемнәрдә эшләгәндә ярдәмчеллек, күмәк эш нәтиҗәләре өчен җаваплылык хисләре  тәрбияләү.

Планлаштырылган нәтиҗә

Кушма сүзләрне тамыр сүзләрдән аера , аларны сөйләмдә куллана белү.

Төп төшенчәләр

Тамыр сүзләр,кушма сүзләр

Предметара бәйләнеш

Әдәби уку, рус теле

Эшне оештыру төрләре

Фронталь, индивидуаль, төркемнәрдә эшләү

Чыганаклар :

- төп

- өстәмә

1. . Татар теле. И.Х. Мияссарова, К.Ф.Фәйзрахманова

Татар телендә башлангыч гомуми белем бирү мәктәбенең 3нче сыйныфы өчен дәреслек, 2 кисәктә, Казан, “Мәгариф-Вакыт” нәшрияты, 2013, 1 нче кисәк.

1. Презентация Power Point - “Кушма сүзләр”

Дәрес этаплары

Дәрес этабының максаты

Укытучы эшчәнлеге

Укучы эшчәнлеге

Универсаль уку гамәлләре (УУГ)

ШУУГ –шәхескә кагылышлы универсаль уку гамәлләре

РУУГ- регулятив универсаль уку гамәлләре

ТБУУГ- танып белү универсаль уку гамәлләре

КУУГ- коммуникатив универсаль уку гамәлләре

Оештыру. Эшчәнлекне мотивлаштыру

Укытучы өчен максат:

психологик уңай халәт барлыкка китерү

Балаларда яхшы кәеф, эшлисе килү халәте тудыру.

-

. Слайд 1.Хәерле көннәр сезгә.

Зиһен һәм тел ачкычлары

Телимен һәммәгезгә!

- Хәерле көн, укучылар. Бүгенге дәрестә сүз ясалышын өйрәнүне дәвам итәбез. Көч сынашырбыз, дәрес-бәйге үткәрербез. Ике төркемгә бүленик. 1 төркем - ,,Җитезләр”, 2 төркем - ,,Зирәкләр”. Очколар  урынына йолдызчыклар бирелер. Дәрес ахырында шуларны санап, җиңүчеләрне билгеләрбез. Ярышыбызны башлыйбыз, уңышлар сезгә.

Укучылар теләкләр тели:

− Яңа көн тынычлык алып килсен!

− Яңа көндә яңа "5"леләр алыйк!

− Әти-әниебезгә, дусларга ягымлы булыйк!

− Яңа көндә барыбыз да яхшы эшләр генә кылыйк!

КУУГ: классташлар һәм укытучы белән уку эшчәнлеген оештыруда хезмәттәшлек итү

ШУУГ: үзмаксат кую

Белем һәм күнекмәләрне формалаштыру

Дәрескә максат кую,укучылар-да белемгә омтылыш тәрбияләү.

13 слайд

Физминутка

Яңа

белем һәм күнекмәләрне ныгыту

Уку эшчәнлеген йомгаклау. Рефлексия.

Укытучы өчен максат: сүз төзелеше буенча үзләштергән белемнәрне мөстәкыйль рәвештә искә төшерү мөмкинлеге булдыру

Укучылар өчен максат:тамыр һәм кушымчаларны дөрес билгели белү

Яңа материалны аңлатуга әзерлек

Укытучы: Алдагы дәрес материалын искә төшерү өчен түбәндәге сорауларга җавап табарга кирәк

4слайд Кем тизрәк? Сорауларга  тиз арада җавап бирү.

-  Сүзләр нәрсәләргә таркала ала?

-  Тамырдан  гына торган сүзләр ничек атала?

 - Тамырга  сүз ясагыч кушымча ялганса, нинди сүз килеп чыга?

-  Килеш, сан кушымчалары сүз ясауда катнашалармы?

5слайд.2)Кем игътибарлы?  Бер команда тамыр сүзләрне, икенчесе ясалма сүзләрне язарга тиеш.

Бакча, тәрбияче, гармун, чәчәк, тозлы, дәрес, дәреслек, юлдаш.

  6слайд.Рәсемнәр өстендә эш.

--–Укучылар,хәзер бу сүзләрне сүз ясалышы буенча тикшерик

7слайд алъ+япкыч,ун+биш,ак+кош,тимер+аяк,кулъ+яулык

Бу сүзләр ничек ясалганнар?

8 слайд Нәтиҗә белән танышу

- -Димәк безнең бүгенге дәреснең темасы ничек булыр?

-Дәреслекнең48 битен ачып,кагыйдәне табабыз.Үзебезнең нәтиҗә белән кагыйдәне чагыштырабыз.

9слайд

-Ә хәзер дәфтәрләрне ачабыз.Дөрес утыру ,дөрес язу кагыйдәләрен истә тотып,бүгенге числоны язабыз.

10 слайд

Матур язу күнегүе эшлибез.Язып бетергәч, кушма сүзләрне табып, асларына сызасыз, язылышларын аңлатасыз. Бергәләп тикшерү.

11слайд

-Ә хәзер төркемнәрдә бер уен уйнап алабыз.Мин Сезгә табышмаклар өләшәм, сез җавабын табарсыз,,Кем тапкыр?” табышмакларга җавап бирү. Кушма сүзләрне әйтергә.

1.Аягын-башын яшерә,

Таш күлмәге эченә.

2.Аягы суда, башы көндә

  3. Таяк, таяк башында табак, табак эчендә кибет, кибет эчендә ике мең егет.

4. Гайрәт, җитезлек ягыннан

Арысланга бирешмим.

Буйлы киемемне салмыйм,

Яшим шушы килеш мин.

      12 слайд 1),,Кем игътибарлы?” 2 төркем дә – кушма сүзләр кергән җөмләләрне таба һәм күчереп яза. (Нәтиҗәсен тикшерү)

Иртәгә мәктәптә ата-аналар җыелышы була. Гөлия урын-җирен үзе җыя. Дәү әни тәмле өчпочмак пешерде. Балалар төнбоек чәчәкләре алып кайттылар.

КАРТОЧКА БЕЛӘН ЭШ

,,Кем тизрәк?” Бирелгән сүзләрдән 1 төркем – кушма, 2 төркем – тамыр сүзләрне табып, берәр җөмләләр төзегез.

Гөлбакча ,җиләк, аш, ашъяулык, малай, тимераяк, савыт, гөлҗимеш.

14 слайд Дәреслек буенча эш   81 нче күнегү (язмача)

1 төркем – сүзләрнең ясалышын аңлата, 2 төркем –сүзләрне  рус теленә тәрҗемә итә.

“Дөрес яз сүзлеге”ннән ташбака,көнбагыш, акбур тимераяк сүзләренең дөрес язылышын,”Дөрес әйт сүзлеге”ннән дөрес әйтелешен табып уку

15слайд” Кем җитез?” хәтер диктанты. Бирелгән сүзләрләр арасыннан  кушма сүзләрне хәтердә калганча язу .

Караборын, әти-әни, кулъяулык, Сабантуй, малай-шалай, гөлбакча, көнбагыш, хатын-кыз, көн-төн, иске-москы.

Дәреслек өстендә эш),,Кем күбрәк әйтер?” Кушма сүзләрдән торган кеше исемнәрен әйтегез.

Айнур, Гөлназ, Илнур, Илгизәр, Гөлчәчәк, Илназ, Илшат, Гөлшат, Алсу, Миңсылу, Айсылу...

84 күнегү. “Аңлатмалы сүзлек ”белән эш

,,Лото” уены. 1 төркемдәгеләр 2 төркем уенчыларындагы сүзләрнең икенче яртысын табарга тиеш. Болар ясалышлары буенча нинди сүзләр?

Гөл(чәчәк), гөл-(бакча), көн-(багыш), озын(борын), баш-(кала), аш(ханә

- Нинди сүзләргә кушма сүзләр диләр?

- кушма сүзләр ничек языла?

Йолдызчыкларны санау нәтиҗә ясау,билге кую

16 слайд

Өй эше.

83нче күнегү

I төркем –күнегүне күчереп язарга, кушма сүзләрне табарга

IIтөркем – кушма сүзләрдән генә торган хайван кушаматларын язарга

_

Укучыларның җаваплары тыңлана.

- тамыр һәм кушымчага

-тамырдан гына торган сүз тамыр сүз дип атала.

-тамырга сүз ясагыч кушымча ялганса, ясалма сүз килеп чыга.

-килеш, сан кушымчалары сүз ясауда катнашмыйлар, аның төрен генә үзгәртәләр.

1 төркем : бакча,гармун,чәчәк,дәрес

2төркем:тәрбияче,тозлы,дәреслек.юлдаш

- ике тамыр бергә кушылып ясалганнар.

-Кушма сүзләр.

1 укучы 48 биттәге кагыйдәне укый.

Матур язу күнегүләре.

1төркем. Ак ашъяулык таптым, җир өстенә яптым. (Кар)

2төркем. Үзе чәчкә,җимеше-дару (Гөлҗимеш)

1 төркем:ашъ+яулык

2 төркем:Гөл+җимеш

.

-Ташбака

-төнбоек

-көнбагыш

юлбарыс

- Дәү әни тәмле өчпочмак пешерде. Балалар төнбоек чәчәкләре алып кайттылар

1 төркем:гөлбакча, ашъяулык,тимераяк,гөлҗимеш

2төркем:җиләк,аш,малай,савыт

1төркем:оек+баш,озын+борын,

Баш+кала,көн+багыш,юл+барыс,таш+бака,боз+ваткыч,тимер+аяк,ак+бур

2төркем:носки,комар,столица,подсолнечник,лев,черепаха,коньки.мел

Караборын, кулъяулык,

сабантуй, гөлбакча, көнбагыш

Гөлчәчәк,гөлбакча,көнбагыш,озынборын,башкала,ашханә

-Ике тамырдан ясалган, бер мәгънәне аңлаткан сүзләргә кушма сүзләр диләр.

-Кушма сүзләр кушылып языла.

ТБУУГ: тамыр һәм кушма сүзләрнең ясалышын аерып күрсәтеп,кагыйдә формалаштыру

РУУГ: кагыйдәләрне, күрсәтмәләрне истә тотып гамәлләр кылу

КУУГ: тыңлый белү, диалог төзүдә һәм коллектив фикер алышуда катнашу

ТБУУГ: танып белү мәсьәләсен мөстәкыйль ачыклау һәм максат кую

РУУГ: кагыйдә, инструкцияләрне истә тоту һәм аларга ияреп гамәлләр кылу

ТБУУГ: танып белү мәсьәләсен мөстәкыйль ачыклау һәм максат кую

РУУГ: кагыйдә, инструкуцияләрне истә тоту һәм аларга ияреп гамәлләр кылу

КУУГ: коллектив фикер алышуда катнашу

ТБУУГ: уку мәсьәләсен чишүдә логик фикерләү, төп билгеләрне

аерып алу нигезендә

кагыйдә формалаштыру

КУУГ: үз фикереңне тулы һәм төгәл итеп әйтә белү

РУУГ: үз эшчәнлегеңне контрольгә алу

РУУГ: үзконтроль, биремнәрне үтәүнең дөреслеген тикшерү

ШУУГ: күршеңә ярдәм итүдә танып белү инициативасы күрсәтү

КУУГ: мәгълүмат туплауда үзара хезмәттәшлек инициативасы күрсәтү, иптәшеңнең гамәлләрен бәяләү