Конспект урока на тему "Абай.Қыс"

Тақырыбы: Абай Құнанбаев.Қыс

Мақсаты:а.)Абайдың өмірі,шығармашылығы туралы оқушылардың білімдерін кеңейту. Қыс өлеңінің мазмұны мен идеясын ашу.

ә)Сөздік қорларын,тіл байлығын жетілдіру.Ой-өрістерін дамыту.

Б)Табиғатты аялауға,мейірімді болуға тәрбиелеу.

Көрнекілігі:Абайдың портреті,жыл мезгілдеріне байланысты суреттер,кітаптар.

Түрі:Жаңа сабақ

Әдісі:Сұрақ-жауап,топпен жұмыс

Сабақ барысы:І.Ұйымдастыру кезеңі

ІІ.Өткен сабақты пысықтау.(тест тапсырмалары)

1.Бұқар жыраудың «Жау тигенде-жарағым,

Алыстан асып дау келсе,

Түрулі тұрған құлағым»деп келетін жыр жолдары кімге арналған?

А)Абылайға

Ә)Қабанбайға

Б)Бөгенбайға

В)Махамбетке

2.Ағыбай батыр есіміне қатысты сөзді ата.

А)Ер жүрек

Ә)Ақжолтай

Б)Қайсар

В)Батыр

3.Езілген қазақ елінің

Бағы үшін туған ер.

Қалың қазақ елінің

Кегін қанмен жуған ер.     Ол кім?

А)Махамбет

Ә)Исатай

Б)Амангелді

В)Нүркен

4.Б.Майлиннің «Күлпаш»әңгімесінде ел басынан өткен қандай кезең суреттелген?

А)Аштық жылдары

Ә)Соғыс жылдары

Б)Репрессия жылдары

В)Жоңғар шапқыншылығы

5. «Ол кезде С.Сейфуллиннің әлі ақталмаған,есімін атауға жұрттың қорқатын кезі еді» деген негізгі ой қандай шығармаға арқау болды?

А)Б.Майлин.Күлпаш

Ә)З.Шашкин.Азаттық жолында

Б)Т.Кәкішев.Мәңгі жасар өмір

В)Ш.Мұртаза.Интернат қоймасы

6.Н.Айтовтың «Нұркен»,М.Ғабдуллиннің «Батыр Бауыржан»,К.Қазыбековтың «Ту тіккен Рақымжан»әңгімелеріне ортақ тақырып қайсы?

А)Азамат соғысы

Ә)Ұлы Отан соғысы

Б)Желтоқсан оқиғасы

В)Репрессия жылдары

7. «Қазақ елі өзінің тәуелсіздігін алды.Көк жүзімен  астасқан қасиетті көк Туы желбіреп тұр.»деген жолдардағы негізгі ойға құрылған шығарманы ата.

А)К.Табей.Ол ақын болар ма еді?

Ә)Ә.Нұршайықов.Музейдегі зеңбірек

Б)Н.Айтов.Нұркен

В.Т.Кәкішов.Мәңгі жасар өмір

8.Қабанбай,Бөгенбай есіміне байланысты ел басынан өткен кезеңді ата.

А)Желтоқсан оқиғасы

Ә)Ұлы Отан соғысы

Б)Жоңғар шапқыншылығы

В)Аштық жылдары

9.Исатай,Махамбет батырлар заманында билік құрған ханды ата.

А)Абылай

Ә)Кенесары

Б)Қасым

В)Жәңгір

10.Мәтін құрастыру үшін қойылатын басты талапты ата.

А)Табиғаттың суреттелуі

Ә)Мәтіндегі оқиғалардың өзара байланысты болуы

Б)Кейіпкерлердің болуы

В)Тарихи оқиға суреттелуі

ІІІ. Жаңа сабақ

1.Қызығушылығын ояту.Жұмбақ шешу.

1.Қыста бар да, жазда жоқ.    (Қар)

2.Құлағы мен көзі жоқ,

Жоқ тіпті қол мен аяғы.

Бірақ ғажап өнерпаз,

Мәнерлеп ою ояды.              (Аяз)

3.Көлге жапқан қақпақ

Сіресіп тұр –

Қатты-ақ.                           (Мұз)

4.Қанаты жоқ-ұшады.

Аяғы жоқ-желеді.

Аузы жоқ-ұлиды.                (Боран)

Бұл қай мезгілге қатысты айтылған сөздер? Осы жыл мезгілін тағы қандай сөздермен сипаттауға болады?

   2.Мағынаны  тану

-Бүгінгі сабағымызда Абай атамыздың «Қыс»өлеңімен танысамыз.

-Абай Құнанбаев туралы не білеміз?

                                                      Атасы Өскенбай

                                      Ақын                                        Аудармашы

                   Әжесі  Зере                                                                 Сазгер  Шешесі  Ұлжан                                                Әкесі Құнанбай

                                                           Дана,ойшыл,кемеңгер

Абай-ұлттық мәдениетіміз бен тарихымыздағы өшпес ерекше тұлға.Абай 1845 жылы туып,1904жылы 60 жасында Семей уезінің Шыңғыс тауында дүниеден қайтқан.Шын аты Ибрагим болса да,әжесі Зеренің еркелетіп қойған Абай есімімен аталып кеткен.Абайдың атасы Өскенбай дала халқының әділ биі болған.Абай 12 жасында Семейдегі Ахмет Риза медресесіне оқуға түседі.

(Жылдың 4 мезгіліне байланысты суреттер)

Сурет бойынша жұмыс

-Жауып тұрған қарды  бақыладыңдар ма?

-Қар жауған соң айнала қалай өзгереді?

-Жел жоқ кезде жауған қар жерге қалай түседі?

-Ағаш бастары қандай?

-Жаңа жауған қарды неге ұқсатар едің?

-Қыста орман қандай болады?(Оқушыларға қыс туралы әңгімелету)

Мәнерлеп оқу

-Сендер қыс бейнесін осылай суреттеп айттыңдар.Ал Абай атамыз қыс бейнесін қалай суреттегенін оқып танысайық.

Мұғалімнің мәнерлеп оқуы

Сөздік жұмысы

Шидем-қой жүнінен тоқылған сырт киім.

Соқыр-мылқау-түк көрмейтін,аямайтын қаталдық

Бұрқ-сарқ-қатты боран,қаталдық

Долданғанда-аяз,жел тым күшейгенде

Оқушылардың өлеңді оқып танысуы.

Тізбектей оқу,жеке оқу.

Өлең мазмұны бойынша сұрақ-жауап:

-Автор қысты кімге теңеп тұр?(-Қысты адамға,кәрі шалға теңейді)

-Шалдың киімдері қандай?(-Ақ киімді,ақ қырау басқан)

-Киімі деп отырғаны не?(-Ол-жауған қар,қатқан мұз.)

-Автор суреттеп отырған шалды кімге ұқсатуға болады?(-Ақ киімді,ақ сақалды Аяз атаға)

-Өлеңдегі шалдың мінезі қандай?(-Ол қатал,соқыр,мылқау адам сияқты)

-Соқыр,мылқау дейтін себебі не? (-Ол ешкімді көрмейді,аямайды,бәрін тоңдырады)

-Өлеңдегі балалар туралы не  делінген?(Жүгірген балалардың беті-қолы қатты тоңды)

-Малшы туралы не дейді?(-Шидем, тонды қабаттап кисе де қысқы аязға шыдамайды)

Оқулықтағы сурет бойынша жұмыс

-Суретте Абайдың қысына ұқсастық бар ма?Бар болса,қандай?

Шығармашылық жұмыс

Жоғарыда сұрақтарда айтылған  жауаптарды,суретті көзге елестете отырып,қыс туралы эссе жазу

Сергіту жаттығуы: «Зырлайды шанамыз»әні.

Топпен жұмыс

1-топ.Қыс мезгіліне байланысты мақал-мәтелдер жазу,айту.

2-топ.Қыс мезгіліне байланысты суретті құрастыру.

3-топ. Тірек сөздер арқылы өлең құрастыру.

3.Ой  толғаныс

                               Халық болжамдары:

                             Айдың алғашқы күндері :

-Айдың алғашқы күндері аязды болса-жаздың бірінші күндері аптап ыстық;

-Ұйытқыған боран  жиі соқса-жаз жауын-шашынды;

-Құрғақ,шыңылтыр аяз тұрып,өзендегі су тартылса-жаз аптап,қуаң.

                                   Ай ортасында:

-Күн ашық,аязды болса-жаз құрғақ,қуаң;

-Жаңбыр жауса-сол жылы жауын-шашынды,бұлыңғыр күн көп;

-Аспанда жұлдыз көп,әрі жиі көрінсе-суықтық ұзаққа созылады.

                                      Айдың соңғы күндері:

-Шық түсіп,сүңгі мұз жиі әрі ұзын болса-жаз ылғалды;

-Дала қарлы болса-келер жазда жер нәрлі;

-Оңтүстіктен жел соқса-жаз жасынды.

Ақпанның 15 –жұлдызы  қыс пен көктемнің алғаш ұшырасатын күні.Бұл күні ауа-райы қандай болса,көктем райы  сондай болмақ.Екі аралықта қар жауса,көктем жаңбырлы болады.    Мақал-мәтелдер

1.Қыстың қамын жазда ойла.

2.Жаздың бір күні қыстың жүз күніне татыр.

3.Қаңтарда күн қарға адым ұзарады.

  Ақпанда ат алым ұзарады.

Н.Назарбаев «Абайды таныту арқылы біз Қазақстанды әлемге танытамыз.Абай әрқашан біздің ұлттық рухымыз болуға тиіс.»

ІV.Бағалау.

V.Үйге тапсырма: «Қыс»өлеңін жаттау.Осы мезгілге байланысты мақал-мәтелдер жазып келу.