Хх дыбысы мен ?ріпі

Қарасай ауданы

«Ы. Алтынсарин атындағы орта мектеп»

коммуналдық мемлекеттік мекеме

«Ана тілім –

дана тілім»

(Тіл апталығының салтанатты жабылу кеші)

Жауаптылар: Исмагулова Г.С.

Қармысова Қ.С.

Есбосынова Ұ.К.

2013 – 2014 оқу жылы

Құрметті ұстаздар және оқушылар! Тіл мерекесіне арналған апталығымыздың жабылу салтанатына қош келдіңіздер.

Жүргізуші – Юлия: Атадан балаға екі түрлі байлық қалады. Бірі – байтақ жер, бірі байтақ тіл.

Жүргізуші – Айдарбек: Ана тілім – Абай, Мұхтар сөйлеген дана тілім.

Адам патша, сөз сарай, тіл қақпа.

Әнұран шырқалады.

Юлия - Ана тілім – әнұраным Ана тілім - ерлігім

Ана тілім – һәм құралым Ана тілім - елдігім

Ана тілім – болмаса, Ана тілім – болмаса,

Мықты болмас тұрағым. Бүтінделмес кемдігім.

Айдарбек - Қазақ тілім – өз тілім, ана тілім

Абай, Мұхтар сөйлеген дана тілім

Қастерлейді ұл – қызың мәңгі сені

Болашаққа бастаған дана тілім.

1 – оқушы Леня 6 «з» қандай сөзді айтуды қаласаң, тіл соны айтады. Адам – патша, сөз сарай, тіл – қақпа.

(Ортаға патша шығады қасында нөкерлері бар)

Патша - - тілдер патшалығына саяхат жасауды көптен көңіліе түйіп жүр едім.

Соның сәті бүгін түскен сияқты. Мен қазақ тілі туралы білсем деймін.

Юлия - - сонау V – VІ ғасырлардан уақыт сынына төтеп беріп бүгінгі күнге бүлінбей жеткен Орхон – Енисей, Талас сына жазулары түркі тілінің, яғни оның тікелей мирасқоры – қазақ тілінің кезінде өркендеп, гүлденген дәуренін айғақтайды.

Айдарбек - - Әл – Фараби, Қожа Ахмет Иассауи, Мұхаммед Хайдар Дулати, Жүсіп Баласағұн сынды ғұлама ғалымдар мен оқымыстылар еңбектерін түркі тілінде жазып қалдырды. Қазақ тілі - түркі тілінің бір тармағы.

Юлия: Қазақ тілі, бұл - Әйтеке, Төле, Қазыбек билер сынды аузымен құс тістеген би шешендердің, Абай мен Жамбыл, А.Байтұрсынов пен М.Жұмабаев, С.Сейфуллин мен І.Жансүгіров, Б.Майлин, М.Әуезов, Ғ.Мүсірепов сияқты дүние жүзіне әйгілі ақындары мен Б.Момышұлындай атақты батырлардың тілі.

Айдарбек - - Қазақ тілі – қазақтың жоғын жоқтап өткен Шоқан Уалиханов пен Тұрар Рысқұловтай арыстардың тілі. Тіліміздің арқасында өткенімізге оралып, өшкенімізді жаңғыртып жатырмыз.

(Патша нөкерлерімен «Ғұламалар» қақпасына келеді. Қазақтың маңдайына біткен ғұламаларының портреттеріне жасалған топтама көрсетіледі.

Тимко Настя 6 «з»

Туған тілім – тіршіліктің айғағы,

Тілім барда айтыар сөз ойдағы.

Өссе тілім, мен де бірге өсемін

Өшсе тілім, мен де бірге өшемін.

Патша Абайдың портретін алады.

Токарев Дима 9 «ж»

Өткірдің жүзі

Кестенің бізі

Өрнегін сендей сала алмас, - деп тілдің құдіретін айшықтаған ақын атамыз Абай осы кісі.

Патша – Абайды қазақ неге іспеттейді?

Инна 7 «ж»

• Күллі адам баласын қор қылатын үш нәрсе бар. Сонан қашпақ керек. Әуелі - надандық, екіншісі – еріншектік, үшіншісі – залымдық деп білесің (Абай 38 қара сөз)

Патша қолына М.Әуезовтың портретін алады.

Хрестолюбский Саша 6 «з»

М. Әуезов Абайды және Абай арқылы қазақ тілін, қазақ халқын әлемге паш еткен ғұламалардың бірі десек артық болмас еді.

Патша жайлап «Қазына» қақпасына жақындайды.

Патша (ашуланып) Менің кім екенімді білмейді – ау шамасы.

(Қақпаны өзі итереді, бәрібір ашылмайды. Қақпаны қағады. Қақпаның арғы жағынан тілдей қағаз түседі.

Нөкер ашып оқиды:

Дүниеде не тәтті?

Дүниеде не ащы?

Патша – Шақыр данагөйді шешуін тапсын (бір уәзір шығып кетеді де, ақ сақалы кеудесін жапқан қарияны ертіп келеді. Данагөйдің қолындағы табақта кәдімгі қойдың тілі бар.

Патша - Мұның мәнісі неде?

Данагөй – Азиза 8 «ж»

О, заң ием! Дұрыс сөйлей білу де өнер, жүйесін тауып сөйлеген сөз жүрекке жетіп жұүйкені босатады. Сондықтанда тіл - тәтті. Жебе салған жара жазылар, балтамен оталған орман қайта өсер, бірақ тілдің жарасы жазылмас. Сондықтан да тіл – ащы.

О, адамдар, қадіріне жетіңдер,

Ана тілің – анаң, сыйлап өтіңдер.

Туған тілін танымаған көрсоқыр

Болып өтер, ертең мәңгі өкінер.

Патша - Иә. (Ана тілім - қазынам деген жазуы бар кітапты қолына алып, оқи бастайды:

Тіріні көрге салатын да - сөз,

Өліні тірілтіп алатын да - сөз.

Сөз шымшық құс емес,

Ұшса қайтып қонатын

Ас тұзбен дәмді,

Су мұзбен дәмді, ал адам салиқалы, сапалы сөзімен мәнді.

Патша - - Ойпырмай ә! Тілдің құдіреті осы де. Қой мен үш ұлымды сынайын. Қайсысы ақылды екен. ( Патша бірінші ұлын әкеледі)

Патша - - Қарағым ана етіңнің жақсы жерінен бір кесіп берші. (баласы кесіп береді).

Патша - - Әрине санның еті дәмді. Балам, енді жаман жерінен бір кесіп берші.

Патша - - Тіс өтпейтін сіңір ғой.

Патша (екінші ұлына келеді.) Балам жақсы жерінен бір кесіп берші ( баласы тілден кесіп береді)

Патша - - Балам енді жаман жерінен бір кесіп берші (баласы тағыда тілден кесіп береді)

Патша - - Мұның қалай балам жақсы жерінен десем де, жаман жерінен десемде тілінен бердің.

Баласы - - Ой әке ай жақсы да, жаман да, ұрыс та, керіс те, өсек те бәрі де осы тілден шығады. Екі елі ауызға төрт елі қақпақ дегендей әр адам өз тіліне сақ болса, еш уақытта ұрыс керіс болмас еді. Басқа пәле - тілден.

Патша - - Дұрыс екен балам. Бүгін мен көп нәрсені ұққандаймын.

Жақсы балам мен қайтайын. Айтарым ақылыңнан ажырама!

Айдарбек - - Ана тілім – бүгінім ертеңім де

Ана тілім – өлеңім ертегім де

Сенің арқаң, туған тіл, сенің арқаң

Сыйлымын да, азатпын, еркемін де.

Юлия -- Ана тілім болашақ, келешегім

Сен арқылы биікпен теңесемін

Өлең жазып, ой толғап өз тілімде

Шыңға қадам басамын, мен өсемін.