Сабақтың тақырыбы: Қазыбек би
Сабақтың мақсаты:
- Білімділігі: Оқушыларға қазақ билері туралы түсінік беру. Билердің тарихтағы орны мен шешендік сөздері туралы түсіндіру, шешендік сөздердің мағынасына, түпкі айтар ойына мән беріп, мағынасын түсіндіруге дағдыландыру.
- Дамытушылығы: оқушылардың ойлау, есте сақтау қабілеттерін дамыту.
- Тәрбиелігі: халықтық мол мұралармен таныса отырып сөз өнерін қадірлей білуге, тарихи тұлғаларды ұмытпай соңдарына қалдырып кеткен мол мұраларын қастерлей білуге тәрбиелеу.
Пәнаралық байланыс : Қазақстан тарихы.
Әдістері: сұрақ-жауап, түсіндіру.
Көрнекіліктер: Билердің портреті, Қазыбек бидің шешендік сөздері жазылған бүктеме, үлестірмелі карточкалар.
Сабақтың барысы:
I.Ұйымдастыру кезеңі. /Оқушылармен амандасу, түгендеу, назарларын сабаққа аудару, сабақ мақсатымен таныстырып өту/
II.Өткен тақырып бойынша пысықтау сұрақтары
А) Төле бидіңмінезінің қалыптасуына кім әсер етті? (әкесі Әлібек би)
Б) Төле би қай жүздің бас биі болды? (Ұлы жүз)
В) Қандай оқиғаға байланысты Төле би әулие атанды? («Қарлығаш» оқиғасы)
2- тапсырма үлестірмелі карточкалар арқылы сұрақ-жауап /жекелеген оқушыларға
үлестірмелі карточкалар таратылады/
- карточка
Төле би есімін қандай құспен байланыстырады.
- Қарлығаш
- Қараторғай
- Шымшық
- Карточка
Төле би қай жүздің биі.
- Ұлы жүз
- Кіші жүз
- Орта жүз
- Карточка
Төле би шешендік сөзін тап
- Атың жақсы болса,
Ер жігіттің пырағы.
- Тілекті – білек жеңбес,
Жүрекке – әмір жүрмес.
- Суды көп кешсең – шалшық,
Көп сөйлесең тантық.
III.Жаңа сабақ
- Оқушылар өткен сабағымызда қазақтың әділ төбе биі Төле би туралы, Төле бидің шешендік сөздері туралы мағлұмат алып, зердемізге сіңірдік. Бүгінгі сабағымызда қаз дауысты Қазыбек Келдібекұлы туралы мағлұмат аламыз.
Қазыбек Келдібекұлы 1667 жылы Сырдария жағасында атақты бидің жанұясында дүниеге келген. Қазыбек Келдібекұлы – қазақ халқының XVII-XVIII ғасырдағы ұлы үш биінің бірі, көрнекті қоғам және мемлекет қайраткері. Арғы аталары Шаншар абыз, Бұлбұл, өз әкесі Келдібек – есімдері елге әйгілі әділ билер болған. Ел аузындағы әңгіме, Қазыбек биден жеткен шешендік сөздер оның өз заманында білімді, халықтың ауыз әдебиеті мен салт-дәстүр, ата жолы заңдарын мейлінше меңгерген, озық ойлы, әділ де көреген адам болғандығын айқын аңғартады. Бала жасынан өзінің шешендігімен, әділеттілігімен ел көзіне түскен. Әділдігі мен алғырлығы үшін Тәуке хан Қазыбекті Орта жүздің Бас биі еткен. Қазыбек би Тәукенің тұсында хан кеңесінің белді мүшелерінің бірі болса, Сәмеке, Әбілмәмбет, Абылай хандар ел билеген тұста да мемлекет басқару ісіне жиі араласып, ішкі-сыртқы саясатта ақыл-кеңестер беріп отырған.
14 жасар Қазыбек бала қалмақ қоңтайшысына барғанда тайсалмай:
Сен темір болсаң, біз-көмірміз- еріткелі келгенбіз,
Қазақ –қалмақ баласын теліткелі келгенбіз.
Танымайтын жат елге – танысқалы келгенбіз,
Танысуға көнбесең – шабысқалы келгенбіз.
Сен қабылан болсаң, мен арыстан- алысқалы келгенбіз,
Тұтқыр сары желіммен жабысқалы келгенбіз.
Бітім берсең -жөніңді айт, бермесең- тұрысатын жеріңді айт! – депті.
Қазыбектің айтқанына риза болған қалмақ ханы: - Дауысың қаз дауысындай қаңқылдап тұр екен!- депті. Қалмақ қазақтардың мал-мүлкін, тұтқындарын қайтарып, өздеріне сый-сияпат көрсетіп, еліне аттандырыпты. Осыдан кейін оны халық Қаз дауысты Қазыбек би деп атап кетіпті.
IV. Тақтамен жұмыс.
Шешендік-
Әділеттік-
Алғырлық-
сөздерін тақтаға жазып, оқушылардан мағынасын сұрау. Өздерінің айналасындағы адамдардың ішінде кімде осындай қасиеттер бар екендігін сұрау.
Интерактивті тақтада Қазыбек бидің шешендік сөздерін көрсету. Мағынасын оқушылармен бірге талдап, түпкі айтар ойына мән беруді үйрету.
Қазыбек бидің шешендік сөздері
- Ашу дұшпан – ақыл дос.
- Тілекті – білек жеңбес,
Жүрекке – әмір жүрмес.
- Атадан жақсы ұл туса – елінің зоры болады,
Атадан жаман ұл туса – адам
- Ауыздан шыққан сөз атылған оқпен бірдей.
V.Сабақты бекіту
Оқушылардың сабаққа деген ынталарын, қалай қатысқанын талдау, оқушыларды бағалау.
Үйге тапсырма. Бала Қазыбектің қалмақ ханына айтқан сөзін жаттап келу.
