Балалар, біз «ж?з жаса?ан б?йтерек» деп кімді айтамыз?
-Жамбыл Жабаев атымызды.
Б?гінгі ?тетін саба?ымыз «Жыр алыбы-Жамбыл» деп аталады.
Жамбылды? ?мірі
Ж. Жабаев 1846 жылы 28 а?панда Жамбыл тауыны? етегінде д?ниеге келген. А?ын ?зі жайында «Мен д?ниеге келгенде Шу ?зені ал?абында Хан ж?не Жамбыл деген екі тау бар екен, ?кем осы тауда к?шіп- ?онып ж?реді, сонды?тан мені? атымды Жамбыл ?ой?ан » деген екен.
?кесі Жапа Екей руынан шы??ан шо?пыт шапанды к?шпелі кедей бол?ан. Жамбылды? балалы? ша?ы жо?шылы?пен ?ткен. ?кесі малмен айналыс?ан, елге ?адірменді кісі бол?ан. Анасы ?лдан е?бек?ор, отыр?ан жерінде ?ле? шы?ара беретін шешен кісі бол?ан. На?ашысы ?анадан ?обызшы. Жамбыл осы кісіден к?п ?йренген. Оны? ж?регінде ?міт отын т?тат?ан – домбыраны? к?мбірлеген дауысы.
Ол ?олыма домбыра тигенде б?кіл жан д?нием елжірегендей болатын едім – дейді.
Жамбыл 14 жасынан ?кесінен ?ол ?зіп, ?зінше к?н к?руге мы?тап бел байлайды. ?йді-?йді аралап жарапазан айтады.
15 жасында С?йінбай даусына а?ынды? шеберлігіне бас иіп ш?кірт етіп алады. Оны? ?ле?дерін ж?рт?а таратады.
С?йінбай Арон?лы- Жамбылды? ал?аш?ы ?стазы. Сонымен ?атар Жетісуды? е? танымал а?ындарыны? бірі.
15 жасында жаз?ан «Ша?ым» атты ал?аш?ы ?ле?інен ?мір, уа?ыт шынды?тары тере? танылады. Молданы? іс ?рекеті жас ш?кіртті? ?арсылы?ын ту?ызады, ал «Жал?ызбын деп ж?рмесін» Абай?а арнал?ан ж?бату ?ле?і жан ж?регімен шынайы жазыл?ан.
Б?дан бас?а «То?та??л?а», «Жаныс а?ын?а», «Сырттан?а» сында арнау ?ле?дерде а?и?ат жолы ?ріс алса, керісінше «Абыш?а», « Есен?лі мешкейге», «М??ке туралы» т.б ел ?стінен айла- амалмен ар намысты тапта?андар?а халы? ?арсылы?ын на?ты ж?йелі т?рде жеткізген.
Ж. Жабаев 1916 жыл?ы ?лт- азатты? ?оз?алыс?а белсене ?атысты. ?зіні? ?рт жалынды жырларын сол д?рберле? ?оз?алыс?а арнады. «Патша ?мірі тарылды», «Зілді б?йры?» деген шы?армалар жазды.
?ара н?сер ?ле?ді ?анжы?асына арт?ан Ж.Жабаев 100-ге келгенше домбырасын таста?ан емес, я?ни ?лы отан со?ысы жылдарында Жетісу жерінде жатып сонау Ленинград ?аласына ?ле?мен с?лем жолдайды. «Ленинградты? ?рендерім» деп ?ле?імен ?неге, к?ш жігер береді.
Слайд к?рсету:
(слайдта а?ыннын ?олдан?ан заттары мен ?ле?дері на?ыл с?здері жазыл?ан).
Ж. Жабаев айтыскер а?ын. Ол к?птеген а?ындармен айтыс?ан. Айталы?:
Жамбыл мен Айк?місті? айтысы
Жамбыл мен Доспанбет айтысы
Жамбыл мен ??лманбет айтысы
«Жамбыл айт?ан на?ыл с?з,
Бізге керек а?ыл с?з»-демекші Жамбыл ?ле?дерінен ал?ан на?ыл с?здерді тез жаттап есте са?тап айтып беру.
Шешен кісі с?з бастар,
Адал кісі-ел бастар.
Елді? серті – ер серті
?сиетім:шынды?ты адалды с?й,
Арда?та?ан халы?ты адамды с?й.
А?ын ?аріп емеспе,
Байды ?тірік ма?таса
Заман ?аріп емеспе
?ділеттен аттаса.
О?ушыларды? та?па?тары
К?бей Жанна «Халы? мені? шын атым».
Жамбыл деген жай атым,
Халы? - мені? шын атым
Жай ??йры?ым ?анатым,
?аза?стан отаным
?ала?ан ба?ыт м?расын,
Ке?ес мені? мы?дап жыл
А?сап тап?ан м?ратым.
Жа??алды жау?а бермеске
Отан?а берген бар атым.
Абдусаттар Диана «Ленинградты? ?ренім».
Ленинградтты? ?ренім,
Ма?танышым сен еді?.
Неваи ?зені с?.йкімді
Б?ла?ындай к?ремін
К?піріне ?арасам
К?мкерген су к?лемін
?ркеш-?ркеш жарас?ан
Шо?ылардай дер едім.
Ж?мабай Севинч «А??у едім».
Жамбыл ем, кеше кім едім,
Дуада? едім ш?лі жо?.
А??у едім к?лі жо?
Сыбыз?ы едім ?ні жо?
Асыл едім ??ны жо?
Енді міне кім болдым
Елім с?йген жыр болдым.
О?ушылар?а с?ра?тар жазыл?ан карточкалар тарату.
С?зж?мба? шешу (Жамбыл Жабаев)
Д?птермен ж?мыс (тірек сызбалар ар?ылы Ж.Жабаев туралы жазу)
А?ын С?кен Сейфуллин «Жамбыл жырлары те?із т?бінде шашылып жат?ан маржан сы?ылды. Оны жинап алып халы?ты? ?олына беру – бізді? ?р?айсымызды? азаматты? борышымыз»-деген екен. Сонды?тан Жамбыл жырларын, ?мірін біліп,?негелі ?мірі мен с?здерінен ?лгі алуымыз керек.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Сабақтың көрнекілігі: Жамбыл Жабаевтың суреті, ақынның кітаптары, слайд көрсету, сөзжұмбақ шешу, нақыл сөздер жазылған плакаттар.
Сабақтың барысы: Ұйымдастыру кезеңі
Үлкенге де сіз
Кішіге де сіз
Сәлем бердік бәріңізге,
Құрметпенен біз.
Психалогиялық дайындық:
Қабат-қабат қапталған,
Асыл сөзбен атталған.
Парағы бар сөйлейтін,
Ол қазына өлмейтін. (кітап)
Сендердің кітаптарың дайынба?
Ұшымен қазық,
Тор көзді жазық.
Үстінен өттім,
Сөздерді жазып. (дәптер)
Дәптерлерің дайынба?
Денесі бар шыбықтан,
Темір тұмсық құдықтан,
Сұсын алып ішеді,
Ойы із боп түседі. (қалам)
Қаламдарың дайынба?
Осылайша оқу құрадарын дайындаймын.
Өткен сабақты қайталау
-Үйге қандай тапсырма берілді?
-Біздің ана тіліміз қашан қабылданды?
-Тіл туралы мақал-мәтелдер айтыңдар
(Оқушылардан жауап аламын).
Жаңа сабақ
Балалар, біз «жүз жасаған бәйтерек» деп кімді айтамыз?
-Жамбыл Жабаев атымызды.
Бүгінгі өтетін сабағымыз «Жыр алыбы-Жамбыл» деп аталады.
Жамбылдың өмірі
Ж. Жабаев 1846 жылы 28 ақпанда Жамбыл тауының етегінде дүниеге келген. Ақын өзі жайында «Мен дүниеге келгенде Шу өзені алқабында Хан және Жамбыл деген екі тау бар екен, әкем осы тауда көшіп- қонып жүреді, сондықтан менің атымды Жамбыл қойған » деген екен.
Әкесі Жапа Екей руынан шыққан шоқпыт шапанды көшпелі кедей болған. Жамбылдың балалық шағы жоқшылықпен өткен. Әкесі малмен айналысқан, елге қадірменді кісі болған. Анасы Ұлдан еңбекқор, отырған жерінде өлең шығара беретін шешен кісі болған. Нағашысы Қанадан қобызшы. Жамбыл осы кісіден көп үйренген. Оның жүрегінде үміт отын тұтатқан – домбыраның күмбірлеген дауысы.
Ол қолыма домбыра тигенде бүкіл жан дүнием елжірегендей болатын едім – дейді.
Жамбыл 14 жасынан әкесінен қол үзіп, өзінше күн көруге мықтап бел байлайды. Үйді-үйді аралап жарапазан айтады.
15 жасында Сүйінбай даусына ақындық шеберлігіне бас иіп шәкірт етіп алады. Оның өлеңдерін жұртқа таратады.
Сүйінбай Аронұлы- Жамбылдың алғашқы ұстазы. Сонымен қатар Жетісудың ең танымал ақындарының бірі.
Менің пірім – Сүйінбай,
Сөз сөйлеймін сыйынбай.
Сырлы сұлу сөздерді,
Маған тартқан сыйындай.
Сүйінбай деп сөйлесем,
Сөз келеді бұрқырап,
Қара дауыл құйындай-деген жырлдарының мәнісіде осында.
15 жасында жазған «Шағым» атты алғашқы өлеңінен өмір, уақыт шындықтары терең танылады. Молданың іс әрекеті жас шәкірттің қарсылығын туғызады, ал «Жалғызбын деп жүрмесін» Абайға арналған жұбату өлеңі жан жүрегімен шынайы жазылған.
Бұдан басқа «Тоқтағұлға», «Жаныс ақынға», «Сырттанға» сында арнау өлеңдерде ақиқат жолы өріс алса, керісінше «Абышқа», « Есенәлі мешкейге», «Мәңке туралы» т.б ел үстінен айла- амалмен ар намысты таптағандарға халық қарсылығын нақты жүйелі түрде жеткізген.
Ж. Жабаев 1916 жылғы ұлт- азаттық қозғалысқа белсене қатысты. Өзінің өрт жалынды жырларын сол дүрберлең қозғалысқа арнады. «Патша әмірі тарылды», «Зілді бұйрық» деген шығармалар жазды.
Қара нөсер өлеңді қанжығасына артқан Ж.Жабаев 100-ге келгенше домбырасын тастаған емес , яғни Ұлы отан соғысы жылдарында Жетісу жерінде жатып сонау Ленинград қаласына өлеңмен сәлем жолдайды. «Ленинградтық өрендерім» деп өлеңімен өнеге, күш жігер береді.
Слайд көрсету:
(слайдта ақыннын қолданған заттары мен өлеңдері нақыл сөздері жазылған).
Ж. Жабаев айтыскер ақын. Ол көптеген ақындармен айтысқан. Айталық:
Жамбыл мен Айкүмістің айтысы
Жамбыл мен Доспанбет айтысы
Жамбыл мен Құлманбет айтысы
«Жамбыл айтқан нақыл сөз,
Бізге керек ақыл сөз»-демекші Жамбыл өлеңдерінен алған нақыл сөздерді тез жаттап есте сақтап айтып беру.
Шешен кісі сөз бастар,
Адал кісі-ел бастар.
Елдің серті – ер серті
Өсиетім:шындықты адалды сүй,
Ардақтаған халықты адамды сүй.
Ақын ғаріп емеспе,
Байды өтірік мақтаса
Заман ғаріп емеспе
Әділеттен аттаса.
Оқушылардың тақпақтары
Көбей Жанна «Халық менің шын атым».
Жамбыл деген жай атым,
Халық - менің шын атым
Жай құйрығым қанатым,
Қазақстан отаным
Қалаған бақыт мұрасын,
Кеңес менің мыңдап жыл
Аңсап тапқан мұратым.
Жаңқалды жауға бермеске
Отанға берген бар атым.
Абдусаттар Диана «Ленинградтық өренім».
Ленинградттық өренім,
Мақтанышым сен едің.
Неваи өзені сү.йкімді
Бұлағындай көремін
Көпіріне қарасам
Көмкерген су көлемін
Өркеш-өркеш жарасқан
Шоқылардай дер едім.
Жұмабай Севинч «Аққу едім».
Жамбыл ем, кеше кім едім,
Дуадақ едім шөлі жоқ.
Аққу едім көлі жоқ
Сыбызғы едім үні жоқ
Асыл едім құны жоқ
Енді міне кім болдым
Елім сүйген жыр болдым.
Оқушыларға сұрақтар жазылған карточкалар тарату.
Сөзжұмбақ шешу (Жамбыл Жабаев)
Дәптермен жұмыс (тірек сызбалар арқылы Ж.Жабаев туралы жазу)
Сергіту сәті:
Орнымыздан тұрайық,
Қолды алға созайық.
Бір отырып бір тұрып,
Демімізді алайық. 2 рет қайталау
Кітаппен жұмыс жасау
Оқушылар ақынның кітаптарынан өлендерді мәнерлеп оқиды.
Суреттермен жұмыс
(Ақынның мұражайымен таныстару)
Сабақты қорытындылау
Ақын Сәкен Сейфуллин «Жамбыл жырлары теңіз түбінде шашылып жатқан маржан сықылды. Оны жинап алып халықтың қолына беру – біздің әрқайсымыздың азаматтық борышымыз»-деген екен. Сондықтан Жамбыл жырларын, өмірін біліп,өнегелі өмірі мен сөздерінен үлгі алуымыз керек.
