Ыбырай Алтынсарин – бар саналы ??мырын ту?ан хал?ын ?нер-білімді, жа?а заманны? ?ркениетті, м?дениетті елдеріні? ?атарына ?осу жолына арна?ан к?рнекті т?л?а. Ол ?зіні? а?артушылы?, педагогтік, а?ын-жазушылы? тарихи ?ызметі мен зор талантын, жан-жа?ты тере? білімі мен ?айрат-жігерін елді? "желкілдеп ?скен к?к ш?птей" жас ?рпа?ын о?ытып, т?рбиелеуге, ?аза? жерінде жа?а ?лгідегі мектептер ашып, о?ушыларды ?з кезіні? озы? ?ылымымен ?аруландыру?а, к?сіп т?рлеріне ?йретуге арна?ан.
Ыбырай б?л жолда сан алуан кедергілер мен ?иынды?тарды же?е отырып, ?лкен жетістіктерге ?ол жеткізді, с?йтіп, ту?ан хал?ыны? ма?тан т?татын арда?тысына айналды.
Ыбырай Алтынсарин (шын аты — Ибра?им, 1841—1889) — ?аза?ты? аса к?рнекті а?артушы-педагогы, жазушы, этнограф, фольклоршы.
Туып-?скен жері — ?останай облысыны? ?останай ауданы, Ар?ара?ай ауылы. Осы ??ірде, Тобол ?зеніні? жа?асынан топыра? б?йыр?ан.
1850 ж. Орынбор шекара комиссиясыны? ?аза? балалары ?шін аш?ан мектебіне о?у?а т?седі. Мектепті бітірген со?, Орынбор шекара комиссиясында ?скери старшина болып ?ызмет ат?аратын ?лкен ?кесі Бал?ожа Жа?быршы?лыны? хатшысы болады (1857—1859). Орынбор облысты? бас?армасында тілмашты? ?ызмет ат?арады.1860 жылы Орынбор бекінісінде (Тор?ай) ?аза? балалары ?шін мектеп ашу тапсырылады, ?рі сол мектепке орыс тіліні? м??алімі болып белгілінеді.
Ыбырайды? б?кіл ?мірін арна?ан а?артушылы?-педагогты? ?ызметі осылай басталады. Тікелей ?зіні? араласуымен халы?тан жина?ан ?аржы?а мектеп ?йін ж?не интернат салып, 1864 жылы 8 ?а?тарда мектепті? жа?а ?имаратын салтанатты т?рде ашады.
?стазды?-а?артушылы? ?ызметке ?оса Ыбырай?а бас?а да ж?мыстарды ат?ару ж?ктеледі. Орынбор генерал-губернаторыны? тікелей тапсыруы бойынша Тор?айда т?рт рет уездік судья болып (1868—1874), тор?ай уездік басты?ыны? а?а ж?рдемшісі (1876—1879) ?ызметін ат?арады.
Ыбырай инспекторлы? ?ызметке кіріскен со? о?у-а?арту ж?мыстарын одан ?рі жандандырып, Елек, ?останай, Тор?ай, Ыр?ыз уездерінде бір-бірден екі класты? орыс-?аза? мектептерін ашады, оларды ?ажетті кітаптармен жаса?тайды. ?сіресе, елді к?шпелі ?мір салтын ескеріп, Ресейді? халы? а?арту ж?йесіне жа?а ?лгілі білім беру т?сілін ?сыныс етеді.
Н?тижесінде, 1888 жылы 10 с?уірде Орскіде бастауыш мектептер ?шін ?аза? жатарынан о?ытушылар даярлайтын м??алімдер мектебі ашылады. Ыбырай м?нан ?рі ?аза? жастары арасынан экономика, ауыл шаруашылы?ы, ?ол ?нер к?іспшілігі салаларына ?ажетті мамандар даярлайтын училищелер ашу?а к?п к?ш ж?мсайды. Тіптен, ?останайдан ашылатын ауыл-шаруашылы? училищесіне ?зіні? иелігіндегі жерін беретіні туралы ?сиет ?алдырады. Ыбырайды? ?аза? ?ыздары ?шін Тор?айда, ?останайда, ?араб?та?та, А?т?беде мектеп-интернат аштыруыны? тарихи м?н-ма?ызы зор болды.
Ыбырай о?у-а?арту ж?мыстарына ?з заманыны? е? озы? ?дістемелерін ?олдана отырып, білімні? балалар?а ана тілінде берілуіне айры?ша м?н береді. «?аза? хрестоматиясы» атты о?улы?, «?аза?тар?а орыс тілін ?йретуді? бастауыш ??ралы» атты дидактикалы? о?у ??ралын жазды. Б?л кітаптарында?ы о?ушыны отан с?йгіштікке, е?бекке, кісілікке — т?рбиелейтін ?ибратты шы?армалары еш?ашан да ?зіні? м?н-ма?ынасын жойма? емес.
Тек ?ана о?у-а?арту ж?мыстары емес, Ыбырай сонымен бірге сол кездегі ?о?амды? — саяси ?мірге сергек араласып, ?ылым-білімге, е?бек пен ?нерге, дінге, этнография?а ?атысты ма?алалар жазды. Оны?, ?сіресе, к?ркем е?бектері ?аза? ?дебиетіні? ?алыптасуына айры?ша ы?пал етті.
Ыбырай есімі берілген аудан, ауылдар, о?у оырндары, к?шелер, жер атаулары ?аза?станны? т?кпір-т?кпірінде кездеседі.
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«Бізді? сынып ?нерлі»
Қазақстан Республикасының мемлекеттік Елтаңбасы
— Қазақстан Республикасының негiзгi мемлекеттік рәмiздерiнiң бiрi. ҚР Президентiнiң “Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк рәмiздерi туралы” конституциялық заң күшi бар Жарлығымен (24.1.1996) белгiленген. Рәмiздiк тұрғыдан ҚР мемлекеттік гербiнiң негiзi — шаңырақ. Ол — гербтiң жүрегi. Шаңырақ — мемлекеттiң түп-негiзi — отбасының бейнесi. Шаңырақ — Күн шеңберi. Айналған Күн шеңберiнiң қозғалыстағы суретi iспеттi, Шаңырақ — киiз үйдiң күмбезi көшпелi түркiлер үшiн үйдiң, ошақтың, отбасының бейнесi.Тұлпар — дала дүлдiлi, ер-азаматтың сәйгүлiгi, желдей ескен жүйрiк аты, жеңiске деген жасымас жiгердiң, қажымас қайраттың, мұқалмас қажырдың, тәуелсiздiкке, бостандыққа ұмтылған құлшыныстың бейнесi. Қанатты тұлпар — қазақ поэзиясындағы кең тараған бейне. Ол ұшқыр арманның, самғаған таңғажайып жасампаздық қиялдың, талмас талаптың, асыл мұраттың, жақсылыққа құштарлықтың кейпi. Қанатты тұлпар Уақыт пен Кеңiстiктi бiрiктiредi. Ол өлмес өмiрдiң бейнесi. Бiр шаңырақтың астында тату-тәттi өмiр сүретiн Қазақстан халқының өсiп-өркендеуiн, рухани байлығын, сан сырлы, алуан қырлы бет-бейнесiн паш етедi. Бес бұрышты жұлдыз гербтiң тәжi iспеттi. Әрбiр адамның жол нұсқайтын жарық жұлдызы бар. Қазақстан Pеспубликасының мемлекеттiк Елтаңбасының авторлары — Жандарбек Мәлiбеков пен Шотаман Уәлиханов. Қазақта «Шаңырағың биік,керегең кең, босағаң берік болсын» деген тілек сөз бар.Елтаңба авторлары осы сөздерді басшылыққа алған.Қазақстан Республикасының Елтаңбасы көгілдір түстің үстіне салынған шаңырақ бейнесінен тұрады.Одан жан-жаққа күн сәулесі тәрізді уықтар тарайды. Шаңырақ пен уықтар біздің Отанымызда тыныштықта жарасымды өмір сүріп жатқан көптеген халықтардың бірлігін көрсетеді. Қазақстан Республикасының Елтаңбасының бір бөлігі ертедегі қанатты тұлпар. Елтаңбаның жоғарғы жағындағы бес бұрыш – бақытты өмірге жол сілтейтін жарық жұлдыздың белгісі. Төменгі жағындағы «Қазақстан» деген жазу республиканың атын көрсетедіОл жер жүзінде әлемге нұрын шашқан Күн сәулесі астында қияға қанат қаққан қыран тыныштық пен баянды өмірдің белгісі, ал ою-өрнек тудың қай елдікі екенін аңғартады.
Қазақстан Республикасының мемлекеттiк Туы Қазақстан Республикасының мемлекеттiк туы – Қазақстан Республикасының мемлекеттiк негiзгi рәмiздердiң бiрi. ҚР Президентiнiң “Қазақстан Республикасының Мемлекеттiк рәмiздерi туралы” конституциялық заң күшi бар Жарлығымен (24.1.1996) белгiленген. Мемлекеттік ту көгiлдiр түстi тiк бұрышты кездеме. Оның ортасында арайлы күн, күннiң астында қалықтаған қыран бейнеленген. Ағаш сабына бекiтiлген тұста — ұлттық оюлармен кестеленген тiк жолақ өрнектелген. Күн, арай, қыран және ою-өрнек — алтын түстi. Тудың енi ұзындығының жартысына тең. ҚР мемлекеттік туының авторы — суретшi Шәкен Ниязбеков. Бiрыңғай көк-көгiлдiр түс төбедегi бұлтсыз ашық аспанның биiк күмбезiн елестетедi және Қазақстан халқының бiрлiк, ынтымақ жолына адалдығын аңғартады. Бұлтсыз көк аспан барлық халықтарда әрқашан да бейбiтшiлiктiң, тыныштық пен жақсылықтың нышаны болған. Геральдика (гербтану) тiлiнде — көк түс және оның түрлi реңкi адалдық, сенiмдiлiк, үмiт сияқты адамгершiлiк қасиеттерге сай келедi. Ежелгi түркi тiлiнде “көк” сөзi аспан деген ұғымды бiлдiредi.Көк түс түркi халықтары үшiн қасиеттi ұғым. Түркi және әлемнiң өзге де халықтарындағы көк түстiң мәдени-семиотикалық тарихына сүйене отырып, мемлекеттік тудағы көгiлдiр түс Қазақстан халқының жаңа мемлекеттiлiкке ұмтылған ниет-тiлегiнiң тазалығын, асқақтығын көрсетедi деп қорытуға болады. Нұрға малынған алтын күн тыныштық пен байлықты бейнелейдi. Күн — қозғалыс, даму, өсiп-өркендеудiң және өмiрдiң белгiсi. Күн — уақыт, замана бейнесi. Қанатын жайған қыран құс — бар нәрсенiң бастауындай, билiк, айбындылық бейнесi. Ұлан-байтақ кеңiстiкте қалықтаған қыран ҚР-ның еркiндiк сүйгiш асқақ рухын, қазақ халқының жан-дүниесiнiң кеңдiгiн паш етедi. Тудың авторы – Шәкен Оңдасынұлы Ниязбеков белгілі монументші - суретші. Біздің туымыз – көгілдір түсті, тік төртбұрышты мата. Ол бірлік пен аман - есендікті көрсетеді. Оның қақ ортасындағы сәулесін шашқан алтын Күн – тыныштық пен байлықтың белгісі. Қазақ халқы сонау ерте заманнан бері қыранды киелі, қасиетті құс деп есептеген. Туда қыранның орын алуы тәуелсіздік алған Қазақстан қыран сияқты биікте болсын, қыран сияқты ғұмыры ұзақ болсын деген ойдан туған. Тудың сабын бойлай ұлттық ою-өрнек салынған тік жолақ қазақ елінің өзіндік сипатын, танымдық бейнесін көрсетеді.
Ту бейбіт кезде құрметпен сақталып, ол тек жаугершілік кезде ғана шығарылып отырған. Тудан айырылу - өліммен тең болған. Өздерімізге белгілі қазақ жеріне көз тігушілер аз болмаған. Сондай бір қиын - қыстау кезеңде ұлы дана бабаларымыз Төле би, Қазыбек би, Әйтеке би ордабасында кездескеннен кейін, Әбілхайыр хан үш жүздің басын қосып, Бөгенбай батырға қазақтың туын ұстатқан екен.
Мемлекеттік рәміздер - халқымыздың рухын, ұлттық салт-санасын, қаһармандығы мен даналығын, болашаққа үмітін, арман - тілегін жеткізетін ерекше құнды белгілер. Желбіреген аспан түстес байрағымыз халқымыздың арманын асқақтатып, қыран бүркіттей елімізді аспан әлемінде қалықтап тұр» деп атап көрсетті.Кез келген мемлекеттік рәміздердің ең маңыздысы – Әнұран. Әнұран мемлекеттің салтанатты әні. Ол халықты әйгілі етеді. Оның сөздерінде халықтың мыңдаған жылғы тарихы, бүгінгі өмірі мен келешек арманы айтылған. Әнұранды түрегеліп ,жүректің тұсына қолдарын қойып айтады. Бұл өз мемлекетіңе деген құрметті көрсетеді. Халық өмір салтын бүгінгі тіршілігі мен келешек армандарын, мың жылғы тарихын осы әнге сыйғызған.
Алдағы уақытта тәуелсіз еліміздің шаңырағынан күн сәулесі тарап, кең даласы нанға толып, көлдері көкке күмістер шашып, тілінің мәртебесі биік болсын! Жүргізуші: Сонымен қорыта келгенде, өзіміздің жерімізді, рәміздерімізді, Отанымызды құрметтеуге және патриоттық сезімімізді нығайта түсуге тырысайық! Туған жер киелі ұғымды әр қазақстандық құрмет тұтуға, оны қастерлеуге міндетті екенін ұмытпайық. «Ел ерімен мақтанар, жер кенімен мақтанар» деген, елімізді қорғар ер - азаматтар, асыл ұрпақтар, тәрбиелі ұл - қыздар молая берсін. Көк аспан – кеншіліктің, тыныштық пен биіктіктің белгісі. Ашық аспанға тараған күн сәулелері сәулетті өмір санатын көрсетіп тұрғандай, биіктегі жарық жұлдыз Отанымыздың жұлдызы биіктеп, бақыт жұлдызынан нұр шашып тұрғанын білдіреді. Еркін: Елтаңбадағы алтын шаңырақ Қазақстанның «қара шаңырақ» деген қасиетті сөзінен алынып, шаңырақ астындағы халықтар бірлігін талап етіп, халықтың қасиетті шаңырағы биіктеп, отбасына күн ананың жарығын шашып, бақыт жұлдызының нұрын төгіп тұр. Гүлназ: Қанатты тұлпардың баламалық мәні қазақтың аңыз - ертегісінен алынған. Аңыз бойынша, қанатты тұлпарға мінген алып батыр алты қат аспанға ұшып, жеті қат жер астына түсіп, халықты қасіреттен азат еткен. Аянна: Бидай сабақтары – молшылықтың нышаны. Аспан ашық, жұлдызы жарқыраған, шаңырағы биік, жеңімпаз, молшылық елінің перзенті болу.
