Сейлова Ляззат Алдабергеновна

Қазанның он алтысы. Құрмалас сөйлем.

Мысалдар:

Қыс келді. Даланы аппақ қар басты. Алай-дүлей боран соғып, жолды жауып тастады. Қар жауса, боран тұрса, бұл өңірде тұру мүмкін емес.

• 1. Құрмалас сөйлем екі я одан да көп жай сөйлемдерден құралады.
• 2. Күрделі ойды білдіреді.
• 3. Жай сөйлем бір-бірінен айырым интонациямен айтылады; құрмалас сөйлемнің бірінші сыңары ұласпалы интонациямен айтылады.

- Төбемізде тырналар тыраулады,

Біз оларға жаудырдық сұрауларды.

-Дүниеде жақсы жер қайда?- дедік,

Біздерге оны білу пайда,-дедік.

-Жақсы жер,-деді олар,- туған жерің ,

Жидегін жеп, көбелек қуған жерің. (С.Сауытбеков).

Мақалдың жалғасын тап.

1. Бұлбұл гүлзарын сүйеді,..........

2. Елге ел қосылса-құт,.....................

3. Еліңді тастап шетке кетпе,..............

4. Туған жер-тұғырың,..........

5. Ел-елдің бәрі жақсы,..............

6. Туған жердей жер болмас,................

7. Жер - қазына,..................

8. Жер-адамның бесігі,...............

Астана қаласы туралы сөйлемдер берілген. Сол сөйлемдердің ішінен құрмалас сөйлемдерді тап.

1. Астана –небір тарих көрген қала,

Арқада Ақмола боп өнген қала.

2.1996 жылы еліміздің астанасы Ақмола қаласына көшіріліп, 2007 жылы Астананың тұсаукесер тойы болды.

3. «Қазақ елі» монументінің биіктігі 91 метр, ал онда орналасқан самұрық құстың биіктігі 2,5 метр.

4. Астана қаласының бас жоспарын құрған - жапон сәулетшісі Киспе Курокава.

5. Астананың түнгі келбеті ертегі дерсіз.

6. Қаладағы Бейбітшілік және келісім сарайы, Цирк ғимараты, Хан Шатыр сынды ғажайып құрылыс нысандары Астана келбетін аша түседі.

7. Астана-тәуелсіздік перзенті, Астана-жаңа әлемдегі Қазақстанның жарқын бейнесі.

Сөйлемдерге синтаксистік талдау жаса.

Алматы-Қазақстанның оңтүстік астанасы, әлемдегі ең әсем қалалардың бірі. Алматы бір мың сегіз жүз елу үшінші жылы пайда болды. Медеу мұз айдыны, Көктөбе аспалы жолы, цирк, М.Әуезов атындағы театр т.б. ғимараттар қонақтарға ұмытылмас әсер қалдырып, қала қонақжайлығымен есте қалады.

Сергіту сәті.

Орнымыздан тұрайық,

Кәне қанат қағайық.

Бір отырып, бір тұрып,

Орнымызға қонайық.

Грамматикалық жұмыс.

• Келер шақ  сөйлеп тұрған уақыттан кейін болатын іс-әрекетті білдіреді. Оның 3 түрі бар:
• Болжалды келер шақ Іс-қимылдың келешекте болатынын дәл көрсетпей, болжай ғана білдіреді. етістік + (-ар, -ер, -р)+ жіктік жалғауы
• Мақсатты келер шақ Іс-қимылдың келешекте мақсат етіле орындалатынын білдіреді. етістік + (-мақ, -мек, -пақ, -пек, -бақ, -бек) + (-шы,-ші) +ж.ж
• Ауыспалы келер шақ Алдағы уақытта болатын Іс-қимылды білдіреді. етістік + (-а, -е, -й) + жіктік жалғауы

Грамматикалық жұмыс.

• 1-тапсырма. Төмендегі сөздердің синонимін жазыңдар. 1. Әдейі - 2. Ілгері - 3. Қыруар -

Грамматикалық жұмыс.

• 2-тапсырма. Етістікті болжалды, мақсатты келер шақта жазыңыздар.
• Ойна - ... отыр - ... жу - ...
• Жаз - ... жатыр - ... тара - ...
• Сана - ... пісір - ... сыйла - ...
• Айт - ... қара - ... көр - ...

Грамматикалық жұмыс.

• 3-тапсырма. Ілік септіктің жалғауын жалғаңдар.
• Қарындас, гүл,терезе, отбасы, маман, Әділет, тұтқа, әже.

Үй жұмысы