Мақсаты: Оқушыларға мақал-мәтелдер қазақтың қысқа әрі нұсқа даналығы, өмірден түйген қорытындысы, тұрмыс айнасы екеніне көздерін жеткізу, орынды пайдалана білуге үйрету.
Пәнаралық байланыс: қазақ тілі мен әдебиет,бейнелеу өнері,орыс тілі. Түрі:сайыс Сайыстың барысы: Ұйымдастыру кезеңі:
Жүргізуші: - Бүгінгі сайыстың жақсы өтуіне тілектеспіз.Сайыстың алдында тіл туралы белгілі адамдардың айтқан сөздерін еске түсірейік.
Ш.Айтматов: «Тіл жоқ жерде, ұлт жоқ.» М.Горький: «Тіл аспап сияқты,оны жақсы білу керек,оны меңгеру керек.» Б.Момышұлы: «Тіл дегеніміз-қай халықтың болмасын,кешегі,бүгінгі ғана емес, ертеңгі де тағдыры.»
М. Қашқари: «Игі істің басы-тіл, тәрбие басы-тіл.» Н. Назарбаев: «Тілден артық қазына жоқ,тілден артық қасиет жоқ.»
Ал енді, сайысымызды бастайық.
Қазақ тілі – туын биік ұстаған,
Қазақ тілі – кең далама ұқсаған.
Қазақ тілі – мәртебелі, еңселі,
Құрметтеп отыр бүгін ел сені!
Иә, тіл қай ұлтта болса да, қай елде болса да қастерлі, құдіретті. Ол әрбір адамның бойына ана сүтімен бірге еніп, қалыптасады. Тіл байлығы - әр адамның мақтанышы. Ол атадан балаға мирас болып қалған баға жетпес асыл мұра. Тілді қастерлеу, ізгілік пен мәдениеттіліктің белгісі.Бүгінгі мақал –мәтелдер сайысында қазақ халқымыздың дана сөздерін еске түсіреміз.сайысымыз 5 бөлімнен тұрады.
1 - кезең. « Өзге емес өзім айтам өз жайымды» бөлімінде өздерің таныстыру.
2 – кезең. «Мақалды жалғастыр».Тіл туралы мақал – мәтелдің басы айтылады, сайысқа қатысушылар жалғасын айтады.
3 –кезең.Тапқырлар сайысы. Тапқырлық, ой үндестігі 4- кезең « Ойлан да, ойна». Тірек сөздер түрінде берілген сурет бойынша мақал ойлап шығару
5-кезең. Аударып көр
Негізгі бөлім:1 - кезең. « Өзге емес өзім айтам өз жайымды» бөлімінде өздерің таныстыру.
Сәлем берем халқыма,
Сәлем берем жалпыңа,
Сәлемдесу кіреді,
Ата-дәстүр салтына
Әр топ өз командасының атын таныстырып өтеді
І топ. «Сұңқар». Ұраны: Сұңқардай қалықтаймыз, Ізденуден жалықпаймыз! ІІ топ. «Тұлпар». Ұраны : Тұлпардай жүйрік болу арманымыз, Жетуге соған тырысамыз!
2 – кезең. Н.Назарбаев: «Тілден артық қазына жоқ,тілден артық қасиет жоқ.»
«Мақалды жалғастыр». Тіл туралы мақал – мәтелдің басы айтылады, сайысқа қатысушылар жалғасын айтады.
1.Тіл тас жарады,Тас жармаса, бас жарады.
2. Адам көңілден азады, тілден жазады.
3.Адамға келген он пәленің тоғызы – тілден.
4.Адам көңілінен азады, Тілінен жазады.
5.Айтпас жерде тілің тарт.
6.Ана тілі – бәріміздің анамыз, Өйткені ол – ұлтымыздың анасы.
7.Ана тілің алпыс тілге татиды.
8.Ақынның тілі қылыштан өткір.
9.Ат жүйрігі айырады, тіл жүйрігі қайырады.
10.Атағыңды өсіретін де, өшіретін де – тіл.
11.Аузы құлып сандықты тіс ашпаса, тіл ашады.
12.Ашынған тілді болар, Ашыққан ұры болар.
13.Ауызда жиек жоқ, Тілде тиек жоқ.
14.Әдеп басы – тіл.
15.Әрбір халық өзінің ана тілінде ғана бақытты.
16.Бас кеспек бар, тіл кеспек жоқ.
17.Бал тамған тілден у да тамар.
18.Балаға өз тіліңмен сөйлеме, өз тілімен сөйле.
19.Басқа пәле – тілден.
20. Кісі қызыл тілден өледі, Түлкі қызыл жүннен өледі.
3 –кезең.Тапқырлар сайысы. Тапқырлық - ой үндестігі Шарты : Мақалдардың жартысын сызба арқылы дұрыс құрастыру. Отан - оттан да ыстық. Отансыз адам ормансыз бұлбұл. Опасызда Отан жоқ.
Отан үшін күрес – ерге тиген үлес.
Отанға опасыздық еткенің - өз түбіңе өзің жеткенің.
Отансыздың оты жанбайды.
Отанды сүю – отбасынан басталады.
Отан - елдiн анасы,Ел - ердiн анасы.
Отан -ерге тиген үлес Отансыз адам күймейсің.
Опасызда жанбайды.
Отан үшін күрес
Ел - ердiң анасы.
Отанға опасыздық еткенің
отбасынан басталады.
Отансыздың оты
Отан жоқ.
Отанды сүю
оттан да ыстық.
Отан - елдiң анасы,
елдің көркі ерімен
Отан үшін, отқа түс,
өз түбіңе өзің жеткенің.
Отан көркі жерімен,
ормансыз бұлбұл.
4-кезең.Ойлан да ойна. Суретке қарап мақал-мәтел құрастыру (гүл, ту, балық суреттерін таратып беру)
Ер – еліңде, гүл – жеріңде.
Туған жерге туың тік.
Бақа көлінде патша, балық суында патша, жігіт елінде патша.
5-кезең. Аударып көр. Бұл турда орыс тілінде оқылған мақалдың қазақша баламасын табу.
1. Кто молоко украл – тот спасся, Кто чашку облизал – попался.
2. Две головы бараных целиком, Не умещаются в котле одном.
3. В родной долине лучше прахом быть, Чем на чужбине падисшахом быть.
4. Даже мышка, что жива, Лучше мёртвого льва.
Бүгінгі сайыс сендерге ұнады ма? Сайыс қалай өтті? Мемлекеттік тілді үйренуде мақал-мәтелдерді білу не үшін қажет?
Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?
Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.
Быстро и объективно проверять знания учащихся.
Сделать изучение нового материала максимально понятным.
Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.
Просмотр содержимого документа
«Мақал-мәтелдер сайысы»
Мақал-мәтелдер сайысы
Мақсаты: Оқушыларға мақал-мәтелдер қазақтың қысқа әрі нұсқа даналығы, өмірден түйген қорытындысы, тұрмыс айнасы екеніне көздерін жеткізу, орынды пайдалана білуге үйрету.
Пәнаралық байланыс: қазақ тілі мен әдебиет,бейнелеу өнері,орыс тілі. Түрі:сайыс Сайыстың барысы: Ұйымдастыру кезеңі:
Жүргізуші: - Бүгінгі сайыстың жақсы өтуіне тілектеспіз.Сайыстың алдында тіл туралы белгілі адамдардың айтқан сөздерін еске түсірейік.
Ш.Айтматов: «Тіл жоқ жерде, ұлт жоқ.» М.Горький: «Тіл аспап сияқты,оны жақсы білу керек,оны меңгеру керек.» Б.Момышұлы: «Тіл дегеніміз-қай халықтың болмасын,кешегі,бүгінгі ғана емес, ертеңгі де тағдыры.»
М. Қашқари: «Игі істің басы-тіл, тәрбие басы-тіл.» Н. Назарбаев: «Тілден артық қазына жоқ,тілден артық қасиет жоқ.»
Ал енді, сайысымызды бастайық.
Қазақ тілі – туын биік ұстаған,
Қазақ тілі – кең далама ұқсаған.
Қазақ тілі – мәртебелі, еңселі,
Құрметтеп отыр бүгін ел сені!
Иә, тіл қай ұлтта болса да, қай елде болса да қастерлі, құдіретті. Ол әрбір адамның бойына ана сүтімен бірге еніп, қалыптасады. Тіл байлығы - әр адамның мақтанышы. Ол атадан балаға мирас болып қалған баға жетпес асыл мұра. Тілді қастерлеу, ізгілік пен мәдениеттіліктің белгісі.Бүгінгі мақал –мәтелдер сайысында қазақ халқымыздың дана сөздерін еске түсіреміз.сайысымыз 5 бөлімнен тұрады.
1 - кезең. « Өзге емес өзім айтам өз жайымды» бөлімінде өздерің таныстыру.
2 – кезең. «Мақалды жалғастыр» .Тіл туралы мақал – мәтелдің басы айтылады, сайысқа қатысушылар жалғасын айтады.
3 –кезең.Тапқырлар сайысы. Тапқырлық, ой үндестігі 4- кезең « Ойлан да, ойна». Тірек сөздер түрінде берілген сурет бойынша мақал ойлап шығару
5-кезең. Аударып көр
Негізгі бөлім:1 - кезең. « Өзге емес өзім айтам өз жайымды» бөлімінде өздерің таныстыру.
Сәлем берем халқыма,
Сәлем берем жалпыңа,
Сәлемдесу кіреді,
Ата-дәстүр салтына
Әр топ өз командасының атын таныстырып өтеді
І топ. «Сұңқар». Ұраны: Сұңқардай қалықтаймыз, Ізденуден жалықпаймыз! ІІ топ. «Тұлпар». Ұраны : Тұлпардай жүйрік болу арманымыз, Жетуге соған тырысамыз!
2 – кезең. Н.Назарбаев: «Тілден артық қазына жоқ,тілден артық қасиет жоқ.»
«Мақалды жалғастыр» . Тіл туралы мақал – мәтелдің басы айтылады, сайысқа қатысушылар жалғасын айтады.
1.Тіл тас жарады,Тас жармаса, бас жарады.
2. Адам көңілден азады, тілден жазады.
3.Адамға келген он пәленің тоғызы – тілден.
4.Адам көңілінен азады, Тілінен жазады.
5.Айтпас жерде тілің тарт.
6.Ана тілі – бәріміздің анамыз, Өйткені ол – ұлтымыздың анасы.
7.Ана тілің алпыс тілге татиды.
8.Ақынның тілі қылыштан өткір.
9.Ат жүйрігі айырады, тіл жүйрігі қайырады.
10.Атағыңды өсіретін де, өшіретін де – тіл.
11.Аузы құлып сандықты тіс ашпаса, тіл ашады.
12.Ашынған тілді болар, Ашыққан ұры болар.
13.Ауызда жиек жоқ, Тілде тиек жоқ.
14.Әдеп басы – тіл.
15.Әрбір халық өзінің ана тілінде ғана бақытты.
16.Бас кеспек бар, тіл кеспек жоқ.
17.Бал тамған тілден у да тамар.
18.Балаға өз тіліңмен сөйлеме, өз тілімен сөйле.
19.Басқа пәле – тілден.
20. Кісі қызыл тілден өледі, Түлкі қызыл жүннен өледі.
3 –кезең.Тапқырлар сайысы. Тапқырлық - ой үндестігі Шарты : Мақалдардың жартысын сызба арқылы дұрыс құрастыру. Отан - оттан да ыстық. Отансыз адам ормансыз бұлбұл. Опасызда Отан жоқ.
Отан үшін күрес – ерге тиген үлес.
Отанға опасыздық еткенің - өз түбіңе өзің жеткенің.
Отансыздың оты жанбайды.
Отанды сүю – отбасынан басталады.
Отан - елдiн анасы,Ел - ердiн анасы.
Отан -ерге тиген үлес Отансыз адам күймейсің.
Опасызда жанбайды.
Отан үшін күрес
Ел - ердiң анасы.
Отанға опасыздық еткенің
отбасынан басталады.
Отансыздың оты
Отан жоқ.
Отанды сүю
оттан да ыстық.
Отан - елдiң анасы,
елдің көркі ерімен
Отан үшін, отқа түс,
өз түбіңе өзің жеткенің.
Отан көркі жерімен,
ормансыз бұлбұл.
4-кезең.Ойлан да ойна. Суретке қарап мақал-мәтел құрастыру (гүл, ту, балық суреттерін таратып беру)
Ер – еліңде, гүл – жеріңде.
Туған жерге туың тік.
Бақа көлінде патша, балық суында патша, жігіт елінде патша.
5-кезең. Аударып көр. Бұл турда орыс тілінде оқылған мақалдың қазақша баламасын табу.
1. Кто молоко украл – тот спасся, Кто чашку облизал – попался.
2. Две головы бараных целиком, Не умещаются в котле одном.
3. В родной долине лучше прахом быть, Чем на чужбине падисшахом быть.
4. Даже мышка, что жива, Лучше мёртвого льва.
Бүгінгі сайыс сендерге ұнады ма? Сайыс қалай өтті? Мемлекеттік тілді үйренуде мақал-мәтелдерді білу не үшін қажет?
