Қызылорда қаласы № 217 орта мектептің музыка пән мұғалімі Алимжанова Айгуль
Тақырыбы:Күй атасы-Құрманғазы
Күй анасы-Дина.
Мақсаты:Оқушыларға күйші ана-Дина және күй атасы-Құрманғазы туралы мағлұмат беру арқылы халқымыздың ұлы күйшілеріне құрмет сезімін тудыра отырып, оқушылардың білім-таным қасиеттерін дамыту. Эстетикалық тәрбие беру.
Көрнекілігі:Құрманғазы,Дина суреттері, домбыралар.
Сабақтың өтілу түрі:музыкалық кеш.
Сабақтың барысы:
Ұйымдастыру бөлімі.
I-бөлім. Күй атасы Құрманғазының шығармашылығы
II-бөлім. Күй анасы Дина шығармашылығы.
I-бөлім. Күй атасы-Құрманғазы
‟Адай”күйі орындалады.
1-жүргізушіҚұрметті ұстаздар,оқушылар,өнер сүйер қауым! Сіздердің назарларыңызға даланың ұлы күйшісі Құрманғазы мен Динаның шығармашылығына арналған «күй атасы- Құрманғазы, күй анасы Дина» атты сазды кешімізді бастауға рұқсат етіңіздер.
2-жүргізушішіҚұрманғазы,Дина халық жүрегінен орын алған.Қазақ халқының рухани өмірінде күйдің атқарған ролі ерекше.халық күйлеріне тіл не ұлт бөгет бола алмайды, өйткені оның тілі-жалпы адамзаттық тіл,сезіммен, жан жүрекпен махаббат тілі.
1-жүргізушіҚазақтың күйші сазгері,домбырашысы,халықтық аспаптық күй өнерінің классигі Құрманғазы Сағырбайұлы күй өнерінін дамытуда зор еңбек сіңірген ұлы дарын иесі
2-жүргізуші.
Беу,ағайын!
Қаумаламай тұра тұр,
Жібер күйді жаным менің тынатын
Жігер құйсын,жүйіткіп өтсін тағы да
Құрманғазы деген дана сұрапыл
1-жүргізуші
Ақыл-жастан,асыл-тастан,
Күй ойлыдан туады.
Күйді оятты,
Бұл жалғанның дауылы мен шуағы.
Сыр айтқызбай тіл буғанда замана,
Күй әуені көкірекке тұнады.
2-жүргізушіКүйшісі көшпелі елдің асқан дарын,
Тарту ғып заманының дастандарын.
Өтіпті күй атасы-Құрманғазы,
Атқарып азалы күн бастап бәрін.
дей -келе кезекті Құрманғазының «өмір шежіресі» бөліміне береміз .(Өмірі туралы оқушылар баяндайды.)
1-жүргізушіСол дарын сан қиялды толғап өткен,
Сондағы қазақ халқын сорға бөккен.
Тебірентіп көтеріпті еңсесін,
Асулы күймен біте жолдары өткен.
2-жүргізуші Үзбестен болашақтан күдерін де,
Күйлерің жетті аман осы күнге
Сақтаған кеудесіне ғасыр сырын
Шертеді домбырасын күймен бірге.
II Күй пернесі адам өміріне сыр шертеді.
1. «Аман бол шешем, аман бол»
2. «Қайран шешем»
3. «Арба соққан»
4. «Машина»
5. «Түрмеден қашқан»
6. «Кісен ашқан»
7. «Қызыл қайың»
8. «Бұқтым-бұқтым»
I-жүргізуші. Күйші басындағы қйындықтар мен ең мұңлыоныңкүйлеріненащызарболыптөгіліп,бүкіл қазақ сахарасының қайғы қасіретін қабырғасы қайысып арқалап тұрды.Құрманғазының көтерлісшіл көзқарасыменбағынғысыкелмейтінасаулығыжақпағандықтанпатшаөкіметісоңынатүсіпбірнешеретқамауғаалды.Ол ел ішіненжырылыпшеттежүругемәжбүрболды. Құрманғазының“Кісенашқан”,‟Түрмеденқашқан”күйлеріпатшаүкіметініңқудалауынатүскенкүйшініңжанайқайынтанытатындүниелер.
II-жүргізушіЗымырап бейне бір көш жылдар назы.
III. Құрманғазы туралы ұлылар естелігі
1. Никита Савичев
2. ӨтепбергенҚамзаұлы
3. ТаяқбердіШәмелев
4. АбдулхамитРайымбергиев
I-жүргізуші
Қабылда кейде бір күй дабылдай боп
Бұрқырап кетті түтеп дауылдай боп
Әлде күй,әлде дауыл,атша шапқан
Әйтеуір қырда нкөшкен сарындай боп.
IV Құрманғазы мұрағаттары
1.Құрманғазы мұражайы
2.Құрманғазы суреттері
3.Астрахандағы ескерткіші
4.Атыраудағы ескерткіші
5.Құрманғазы зираты
6.Құрманғазы кесенесі
7.«Сарыарқа» күйінің орындалуы
8.Құрманғазының шәкірті Динаға домбырасын ұсынуы
II-бөлімКүй анасы -Дина.
II-жүргізуші
Домбыра мұнша шешен болдың неге?
Күй толған көкірегің шежіре ме?
Сыр қозғап ғасырлардан жетемісің,
Саусағың тиіп кетсе шеғіңе ,-деп айта келе ендігі кезекті күй анасы-Динаның шығармашылығына береміз.
I-кезең Дина Нұрпейісованың өмір жолы.
Дина Нұрпейісова 1861жылы Орал облысының Жаңақала ауданында дүниеге келген.ӘкесіКенже мал бағушы,жас кезінде күреспен айналысқан,атпен шабатын және домбырада ойнайтын өнері бар болған,шешесі Жаниха да ән салатын әсіресе домбыра тыңдауды қатты ұнататын.
1-жүргізуші Күйші Дина бала кезінен-ақ бойында қазақы тектіліктің тұнып тұрғанын көрсете білді. 9 жасынан қаршадай қыздың даңқын естіп атақты дәулескер күйші Құрманғазының өзі әдейі іздеп келіп батасын берген деседі Дина Құрманғазының «домбыраны қолына алғанда оны тартпас бұрын ең алдымен құлақ күйін келтіріп әбден баптап ал мін, осындай дайындықтан соң домбыраға кіріс»дегенсөзін өмір бойы өзіне заң, қағида тұтынады.
II Дина шығармашылығы
· «Әсемқоңыр»
· «Жеңіс»
· «Бұлбұл»
· «Тойбастар»орындайтын «Домбыра-дастан»ансамблі
III Ұлыөнериесімәңгіесте
1.Дина мұражайы
2.Дина 150 жылдығы
3.Дина Жамбылменбірге
4.Динаға арналған ескерткіштер
II-жүргізушіҚұрметті қанақтар, бүгінгі кеште қазақ халқының
күйші анасы – Дина және оның ұстазы Құрманғазымен танысып күйлерін тыңдадық.
I-жүргізуші Күйшілердің күй ғұмыры ешқашанда толастамақ емес.Осымен қазақтың күйшілік өнерінде ерекше із қалдырған дарын иелерінің шығармашылығына арналған сазды кешімізді аяқтаймыз.
Екеуі:Күй ойнайды қазағымның қанында
Күй ойнайды қазағымның жанында
Жүрегімнің,жүрегінің дүрсілі
Күмбірлеген домбырасы барында.
Ән: «ЖасаҚазақстан»
