Өнердегі қазақ батырларының көркемдік бейнесі

17.11.2016 ж

Білімділік мәні : Сонау алыс ғасырлардан жеткен,

ата – бабамыздың өмңрңмен,өнерімен танысу.

Дамытушылығы: Музыка мен сурет,әдебиет

туындыларын бір- бірімен байланыстыра білу.

Тәрбиелік мәні : Ұлттық өнерді құрметтеуге

тәрбиелеу.

Балалар, сендер қандай қазақтың батырларын білесіңдер ?

Иә, Қобыланды, Алпамыс, Ер Тарғын, Көрұғлы, Қарасай т.б сынды қазақ батырларының есімдері – ұлттың мақтанышы. Олар мыңдаған жылдар бойы ұлан- байтақ туған атамекенімізді жаудан қорғап, халықтың рухын көтерді. Қазақ жыраулары батырлардың ерлігін мадақтап жырлады. Олармен біре жауға аттанып, олардың жігерін жанып жыр жырлады. Осы батырлардың ерлігін баяндау қазақ өнерінің барлық саласынан көрініс тапты. Дегенмен музыка және сурет өнерінде батырлар бейнесін сомдау өзіндік ерекшелігімен дараланды .

Күйші өзінің күйінде батырдың бүкіл болмыс- бітімін 2-3 минуттан тұратын шығармасына сыйғызса, ал суретшілер өз шығармасында батырдың ержүрек келбеттерін бейнелей алған. Бұл өнер түрлері бір ғана көркемдік бейнені әртүрлі қырынан аша түсті. Дәулеткерей “Көрұғлы” атты күйінде батырдың өжет әрі қайсар мінезін бейнелегендей әсер қалдырды. Күйді тыңдай отырып, хас батырдың рухын, намысы мен қайратын көруге болады. Ал “Қарасай” күйінде батырдың өзі емес, оның жаумен күресі көбірек бейнеленген. Бұл шығарма шайқас үстіндегі талас-кескі қырғын, жанталас сияқты көңіл күйді білдіреді.

“ Қарасай” халық күйі мен Дәулеткерейдің “Көрұғлы” күйін тыңдап көрейік.

Евгений Сидоркин (1930-1982) – график – суретші. Қазақстанның халық суретшісі. Суретшінің басты бағыты литография және линогравюра. Е.Сидоркиннің көптеген жұмыстары кітаптарды суретпен безендіруге арналған. Суреттердің тақырыбы: “Қазақ халық ертегілері”, “Көңілді алдампаздар”, “Қазақ эпосы”, “Қазақ халық ойындары”, “Сәкен Сейфуллинді оқығанда”, “Абай жолы” т.б.

Е.Сидоркиннің жұмысы қазақ халқының арасында кеңінен танымал болды. Себебі, Сидоркин еңбектері ұлттық нақышқа толы. Е.Сидоркиннің гравюралары техника жағынан қазақ текеметтері мен сырмақтарында пайдаланатын ақ және қара түстерді қолданған. Қылқалам шеберінің көптеген суреттері Мәскеу, Лейпциг, Краков, Венеция, Будапешт сынды қалалардағы халықаралық көрмелерге қатысып, жүлделі орындарға ие болған .

Графика - тушьпен немесе қарындашпен салған сурет өнерінің түрі. Суретті салуда бір немесе екі түсті ғана қолданады.

Гравюра - графиканың бір түрі. Сурет кескінін ағаш, линолеум, тас немесе металдан ойып, оны қағазға басып салу арқылы жасалатын сурет түрі.

Литография - үгітілмелі жұмсақ тасқа сурет кескінін қашап салып, қағазға басып шығаратын сурет түрі.

Линогравюра - линолеумде сурет кескінін ойып, қағазға басып шығаратын сурет түрі.

Рух пен тіл. М.Шаханов

Табиғаттың өзгермейтін заңына бұр бетіңді, Қай кезде де туған тілің туған анаң секілді. Бабалардың арманы бар мына қызыл гүлдерде, Олар елін, тілін қорғап жанын қиған бұл жерде.

Қайырмасы:

Ұлтсыздану заманында, Тілің нарық табанында, Көнбістік бар қадамыңда, Рухыңды басып кетті қарын. Тіліңді жоғалтсаң, Діліңді жоғалтсаң Жоғалтасың ² бәрін.

Адам қанша болғанымен дарынды әрі табанды, Туған жерін сүймей тұрып сүймек емес ғаламды. Өзге ананың мазмұнына, мерейіне тор құрар, Алдыменен өз анасын сүйе алмаған сорлылар.

Нарық-ғасыр бәрін сатып жібере ме алтынға, Кім қалады сол алтынға сатылмайтын қалпында? Жалғандық бар ұлтсыздардың беделі мен даңқында, Ана тілін сыйламаған сыйламайды халқын да.

• Күйші батырлар бейнесін өз шығармасында қалай бейнелейді?
• Әдебиеттегі батырлар есімін білесің бе?