Математика - ғылымдар патшасы

«Математика – ғылымдар патшасы»

Сайыс жоспары:

1.Математикалық эстафета.

2.Тарихи калейдоскоп.

3.Математикалық казино.

4.Геометриялық мозайка.

5.Көңілді балық аулау.

6.Математикалық бояулар.

«Математикалық эстафета»

1.Тұстас бұрыштардың қосындысы.

2.Ең үлкен хорда .

3.Квадраттың периметрі неге тең?

4.Натурал сан нешеден басталады .

5.Сыбайлас бұрыштардың қосындысы .

6.Қиылыспайтын, ортақ нүктесі жоқ түзулер .

7.Екіге қалдықсыз бөлінетін сандар .

8. Санның жүзден бір бөлігі .

9.Жазыңқы бұрыштың шамасы.

10.Өзара тік бұрыш жасап қиылысатын түзулер .

11.Координаттар жүйесін алғаш енгізген кім?

12. Бұрыштың өлшем бірлігі .

13.Барлық санның бөлгіші .

14. Шеңбердің екі нүктесін қосатын кесінді .

  15.Бұрышты қақ бөлетін сәуле .

16.Дәлелденбейтін ұйғарым .

17.Центрден шеңбердің нүктелеріне дейінгі қашықтық.

18.Он бестің квадраты неге тең ?

19.Екі қабырғасы тең үшбұрыш .

20. Бұрышты сызуға арналған құрал .

21.Екі санның қатынасының теңдігі .

22.Қандай санға бөлуге болмайды?

23.Тек өзіне және бірге бөлінетін сандар .

24. Сағаттың төрттен бір бөлігі неше минут?

25.Сағат тілі тәулігіне неше рет тік бұрыш жасайды?

26.Шаршының периметрі 44 см, қабырғасы нешеге тең?

• «Тарихи калейдоскоп»

1.Бұл ертедегі математик рим солдатының қылышынан қаза боларда былай депті: «-Кет, менің сызбаларыма тиіспе». Ол гидростатиканың, үлкен крандардың, күшті катапультардың негізін салушы. Оның атымен физика ғылымының терминдері спираль, винт, заңдары бар.  

Архимед ( көне грекше :   Αρχιμήδης , б.з.б. 287-212) Ежелгі Грекияның ұлы ғалымы, математигі, механигі. Ол Сицилия аралындағы Сиракуз қаласында, туып сонда өмір сүрген. Архимед астроном Фидийдің баласы деген жорамал бар. Архимед сол замандағы ірі мәдениет орталығы – Мысырды аралап, александриялық ғалымдардан, солардың ішінде Конон мен Эратосфеннен білім алған. Оның математикалық еңбектері өз заманынан озық болған, бұл еңбектері дифференциалдық және интегралдық есептеу ашылғанда (17 ғасыр) дұрыс бағаланған. Архимедтің көптеген математикалық еңбектерінің ішінен қисық сызықтардың ұзындықтарын, әр түрлі фигуралар мен денелердің көлемін және беттердің ауданын есептеу ерекше орын алды. [1]

Нәрселерді Архимед винтімен көтеру

Архимед рычаг заңын, суда өлшеу арқылы қорытпаның құрамын анықтау тәсілін тапқан, өз атымен аталған гидростатика заңын (Архимед заңы) ашқан, жер суаратын механизмдерді, жүк көтеретін рычаг жүйелері мен блоктарды, тас ататын қамал бұзатын соғыс қондырғыларын, т.б. ойлап шығарған. Рычагтың математикалық заңын тапқанда, Архимед “Тіреу нүктесін берсеңдер, Жерді де төңкеріп тастаймын” деп айтқан екен. Архимед шығармаларының көпшілігі сақталмаған, ал оның “Эратосфенге жолдаған” хаты 1906 жылы ғана табылған. 9-11 ғасырларда Архимедтің еңбектері араб тіліне, ал 13 ғасырда олар араб тілінен латын тіліне аударылып, Батыс Еуропа елдеріне тарай бастаған. 1823 жылы Архимедтің “Шар мен цилиндр” және “Дөңгелекті өлшеу және леммалар” атты екі кітабы орыс тіліне аударылған.

2. ХІХ ғасырда өмір сүрген ғалымның математикалық білімі бала кезінен оянған. Ол үш жасында өз әкесінің санағының қатесін тапқан. Жеті жасында мектепке барған және мұғалімнің берген есебін бірнеше секунд ішінде шешкен. Бұл математикті математиканың «королі» деп атаған. Қай математик жайында?

Карл Фридрих Гаусс  ( нем.   Johann Carl Friedrich Gauß  ; 30 сәуір 1777, Брауншвейг — 23 ақпан 1855, Гёттинген) — ұлы неміс математигі, астрономы және физигі.

Қосымша мәлімет 18 ғасырдың соңында германиада бір сабақта мұғалім оқушыларына "1 - ден 100 ге дейінгі натурал сандардың қосындысын табуды" тапсырыпты. Оқушылардың біреуі: ізделген қосынды 5050 - ге тең деп жауап беріпті. бұл оқушы кейіннен аты әлемге әйгілі болған Математиктер каролі Карл Фридрих Гаусс екен.

Еңбектері

Гаусс Санкт-Петербург ҒА-ның құрметті мүшесі (1824). Геттинген ун-тінде оқыған (1795 — 98). 1807 жылдан Геттинген ун-тінің проф-ы және Геттинген астрон. обсерваториясының директоры болды. Оның еңбектері алгебраның, сандар теориясының, дифференциалдық геометрияның, тартылыс теориясының, электр және магнит құбылыстарының классикалық теориясының, геодезияның, теориялық астрономияның дамуына орасан зор ықпал етті. Кез келген алгебралық теңдеудің кем дегенде бір түбірі болатындығы жөніндегі алгебраның негізгі теоремасын дәлелдеген (1799). Гаусс сондай-ақ, астрономия, ықтималдықтар теориясы, шексіз қатарлар теориясы, потенциалдар теориясы, т.б. салалар бойынша да іргелі еңбектер жазған, жоғары геоздезияның матем. негізін қалаған. Ол өлшеу кезінде жіберілетін қателіктерді есептей отырып, ең кіші квадраттар тәсілін және 3 рет бақылау нәтижесінде планеталардың эллипстік орбитасын есептеу тәсілін ұсынған. 1830 — 40 ж. неміс физигі В. Вебермен біріге отырып теориялық физикадан елеулі табысқа жетті. Сөйтіп электр магниттік бірліктердің абсолют жүйесін (қ. Бірліктердің СГС жүйесі) құрды. 1833 ж. Германиядағы тұңғыш электр магниттік телеграфты құрастырды. Ол Н.И. Лобачевскийдің еңбектерінде дамытылған Евклидтік емес геометриялардың идеяларына ерекше мән берді.                                                                                                                                                                                                 

Геометриялық мозайка.

Оқушыларға тік төртбұрыштар беріледі. Солардан геометриялық фигуралар құрастыру керек. Оқушылар әр құрастырылған фигураға бір ұпайдан алады.

Көңілді балық аулау.

Бұл бөлімде оқушылардың көздерін байлап, балық аулатамыз.

Әр топ балықтарға жазылған есептердің жауабын табады. Бұл балықтардың арасында «алтын балық» та жүр , «алтын балықты» ұстаған оқушы өз тобына артық бір ұпай әкеледі.

1.Жұмбақ айтам сенсеңіз:

Қоян , тауық он сегіз,

Аяқтары қырық сегіз.

Тауықта бар екі аяқ,

Қоянда бар төрт аяқ. Сонда қанша қоян бар, Сонда қанша тауық бар?

2. Түлкісің аярлыққа бермейтін дес,

Көрейік қанша сенде ақыл мен ес.

Балапан, көжек санын өзің тапқын,

Аяқтары тоқсан төрт, басы отыз бес.

3. Қызық есеп айтайын,

Сынап сені байқайын.

Жауап айтшы бөгелмей,

Шешім болсын дегендей.

Бір сарайға қамалар,

Тауық , түлкі табылар.

Есеп шарты мынандай:

Аяқ пен бас саналар.

Отыз аяқ жүр бір топ боп,

Тоғыз басы және бар.

Болсадағы бұл тосын,

Жауап берші, жүр досым.

Түлкі нешеу қамалған?

Тауық нешеу саналған?

4. Аулада балапандар мен күшіктер жүр. Балапандар мен күшіктердің аяқтары қырық төрт, ал бастары он жеті болса, қанша балапан және күшік бар?

5. Қорада қаздар мен торайлар жүр. Бала олардың бастары мен аяқтарын санап, олардың бастары отыз, аяқтары сексен төрт екендігін білді. Қорада қанша торай және қаз бар?

Көңілді бояулар.

Әр топқа бірдей тапсырма беріледі . Әр топ есепті шығара отырып , суретті бояп шығуы керек. Екі оқушы бояп, бір оқушы есептердің жауабын шығарып отырсын.