Саба?ты? та?ырыбы: Ше?берді? ?зынды?ы. Д??гелекті? ауданы.
Саба?ты? ма?саты:
Білімділік: Ше?берді? ?зынды?ыны?, д??гелекті? ауданыны? формуласын
?орытып шы?ару, формуланы есептер шы?аруда пайдалану?а
?йрету. π -саны, шар, сфера ??ымдарына шолу жасау.
Т?рбиелік: ??ылыптылы??а, е?бек с?йгіштікке, сауатылы??а ж?не
салыстыра білуге т?рбиелеу.
Дамытушылы?: Логикалы? ойлауын, есте са?тау ?абілетін, теориялы?
білімін практика ж?зінде ?олдана білу да?дысын дамыту.
Саба?ты? тілі: Жа?а саба?ты игерту.
Саба?ты? т?рі: Аралас саба?.
П?н аралы? байланыс: геометрия
Саба?ты? ?дісі: С?ра? жауап, т?сіндірмелі, практикалы?.
Саба?ты? к?рнекілігі: Интерактивті та?та, глобус, кубик, шариктер,
д??гелек формалы шаблондар, сыз?ыш, жіп.
К?тілетін н?тиже: Есептер шы?аруда ше?бер мен д??гелекті?
айырмашылы?ын ескеру.
Саба?ты? мазм?ны:
- ?йымдастыру кезе?і: О?ушыларды т?гелдеу, саба??а ?ажетті ??ралдарды дайындату.
- ?й тапсырмасын тексеру:
?тілген та?ырыпты пысы?тау, о?ушылар?а геометриялы? фигуралар
ж?нінде с?ра?тар ?ою.
- ?атынас дегеніміз не?
- Пропорция дегеніміз не?
- Пропорцияны? негізгі ?асиеттерін айт?
- ?андай шамаларды тура пропорционал шамалар деп атайды?
- ?андай шамаларды кері пропорционал шамалар деп атайды?
- Масштаб дегеніміз не?
- Ше?бер дегеніміз не?
- Д??гелек дегеніміз не?
- Ше?берді? радиусы дегеніміз не?
- Ше?берді? диаметрі дегеніміз не?
- Диаметр радиустан неше есе ?зын?
в) Жа?а білімді ?алыптастыру
Ше?берді? ?зынды?ы мен д??гелекті? ауданын аны?та?анда π -саны
ма?ызды ж?не ?те ?ажет. Б?л санды ежелгі грек математигі Пифагор аш?ан болатын. Ол ше?берді? ?зынды?ын оны? диаметрінен ?анша есе ?лкен екендігін к?рсетеді:
Ше?берді? ?зынды?ын ?лшеп табу?а болады. Ол ?шін алдары?да?ы д??гелек шаблонны? к?мегімен т?жірибе жасап к?з жеткізейік.
Практикалы? тапсырма
- Шаблонны? жиегін жіппен айналдырып ора.
- Жіпті? ?зынды?ын сыз?ышпен ?лше.
- Шаблонны? диаметррін сыз?ышпен ?лше.
- Ше?берді? ?зынды?ын оны? диаметріні? ?зынды?ына б?лі?дер. О?ушыларды? шы?ар?ан б?ліндісі бірдей болады. Кез келген д??гелекті? ше?беріні? ?зынды?ыны? оны? диаметріні? ?зынды?ына ?атынасы т?ра?ты шама. Оны гректі? π-?ріпімен белгілейміз.
π –саны шектеусіз онды? б?лшек.
Есептеулерде м?ні алынады = π б?дан С = π · D
егер D = 2 R онда С = 2 π R
шеберді? ?зынды?ы π саны мен ше?берді? диаметріні? к?бейтіндісіне те?.
1 есеп: D = 10 см. С - ? С = π · D
С = π · D =3,14 ·10 = 31,4 (см) Жауабы: 31,4 см.
2 есеп: R =15 см. С - ? С = 2 π · D
С = 2 · 3,14 · 15 = 94,2 (м) Жауабы: 94,2 м.
Ше?берді? ?зынды?ын, д??гелекті? ауданын аны?та?анда π - саны ма?ызды ж?не ?те ?ажет. Б?л санды ежелгі грек математигі Пифагор аш?ан болатын.
Ол ше?бер ?зынды?ын оны? диаметрінен неше есе ?лкен екенін к?рсетеді.
Д??гелекті? ауданы
К?птеген зерттеулерді? к?мегімен д??гелекті? ауданы ?абыр?асы д??гелекті? радиусындай квадратты? ауданынан π-есе арты? екені д?лелденген.
S = π R2 Д??гелекті? ауданы оны? радиусыны? квадраты мен π – ді? к?бейтіндісіне те?.
3 есеп: Берілгені: R = 5 см. Шешуі: S = π R2
Табу керек; S
S = 3,14 · 5 2 = 3,14 · 25 = 78,5 м 2 Ж: 78,5 м 2
Шар: Глобус, ойын добы, ядро т.б. шар деп аталатын фигура. Шарды? беті Сфера деп аталады. «Сфера» грек с?зі. ?аза?ша «Доп» дегенді білдіреді. Шарды? центрі ар?ылы ?тіп, сфераны? екі н?ктесін ?осатын кесінді шарды? (сфераны?) диаметрі деп аталады. Шарды? ?имасы д??гелек болады. Сфераны жазы?ты?пен ?и?анда?ы ?имасы ше?бер болады. Жер шар т?різдес. Суреттерін салу с/к глобус, сфера, шар, доп.
4. Жа?а саба?ты пысы?тау
1. π – саны неге те?.
2. ше?бер ?зынды?ыны? формуласы.
3. Д??гелекті? ауданыны? формуласы.
4. Шар?а мысал келтір
5. Сфера?а мысал келтір.
Есептер шы?ару.
№ 162 1,2 4 о?ушы орындайды.
5. Дарынды о?ушымен ж?мыс.
№ 174 1.13 сурет бойынша шы?ару.
6. Бой сергіту с?ті. «Ойлан тап»
Логикалы? есептер.
1) R=2 см шар, к?лемі ?андай кубты? ішіне сияды.
Шешуі: Д =2 · R = 2 · 2 = 4 см.
a = д = 4см.
V = а3 = 43 = 64 (см3) Ж: 64 см3
7. К?мекті ?ажет ететін о?ушылармен ж?мыс.
1) π ≈ ?
2) Ше?берді? ?зынды?ы - ?
3) Ше?берді? ?зынды?ын ?андай ?ріппен белгілейміз.
4) Радиус дегеніміз не?
5) Диаметр неше радиус?а те??
6) Шар, сфера?а мысал келтір.
8. Ба?алау.
?йге тапсырма: № 176. № 183.