Разработка открытого урока по казахской литературе в 7 классе

М.Х.Дулати атындағы жалпы орта білім беретін мектебі

Ашық Сабақ

Тақырыбы:

К.Мырза Әлі

«Кәрі Қыран»

Сыныбы: 7 «А»

Қазақ тілі мен әдебиет пәнінің мұғалімі: Прімқұлова З.

Қ.Мырзалиев «Кәрі қыран»

Қазақ тілі мен Әдебиеті пәні мұғалімі Примқұлова Замира

Сабақтың тақырыбы: Қ.Мырзалиев «Кәрі Қыран»

Мақсаты: Қ.Мырзалиев «Кәрі Қыран» өленінің мазмұны мен идеясын жете меңгереді

Міңдеттері: 1. Мазмұнға байланысты:

1.Қадыр өмірі мен шығармашылығынан мәлімет алады.

2. Өленнің тақырыбы мен идеясын түсіне отырып, мазмұнын меңгереді.

2. Сыни тұрғыдан ойлауды дамыту: Нақыштай оқуға бейімделеді. Шығарманың эстетикалық мәнін түсіне отырып, шығармашылықпен жұмыстанады.

3. Топтық жұмыс: Бір-бірімен пікірлесе отырып, ортақ қорытынды жасайды, алған білімін бекітеді.

Көрнекілігі: Қадыр портреті, хронологиялық кесте, Қазақстан картасы, бейнетеспа, Қадыр туралы пікірлер, «Бүркіт атаулары» кестесі, қыран суреті

Әдісі: 5 жол өлең, топтастыру 2 жақты күнделік стратегиялары

Сабақ барысы: 1. Қызығушылық ояту

2. Мағынаны тану

3. Ой-толғаныс

Мұғалім сөзі: Ана тілің- арың бұл,

Ұятың боп тұр бетте.

Өзге тілдің бәрін біл

Өз тілінді құрметте!

-Осы өленнің авторы кім? Топтастыру стратегиясы бойынша оқушылар жұмыстанады.

Біртуар тұлға. Бұрынғы әнұран авторларының бірі Ақын

Ән мәтінінің авторы Қадыр Балалар ақыны

«Иірім», «Жазмыш» кітабының авторы

Мұғалімдер хронологиялық кестемен Қадыр өмірінен мәлімет береді. Қыран суретін көрсете:

-Оқушылар, мына құс қандай құс? Қайда тіршілік етеді? Ойларыңды қағазға түсіріңіздер.

Еркін жазу стратегиясымен жұмыстанған оқушылар жауабы тыңдалады.

«Бүркіт атаулары» атты көрнелікті қолданады.

1 жаста – балапан

2 жаста – қантүбіт

3 жаста – тірнек

4 жаста – тастүлек

5 жаста- мұзбалақ

6 жаста- көктүбіт

7 жаста – құмтүлек

8 жаста – жаңа (қутілек)

9 жаста – майтүбіт

10 жаста –барқын/ кәрітүлек/

11 жаста – баршын/ ақтүлек/

12 жаста – шөгел/ ақырғы түлек/

Бейнетаспадан – мұғалім қыранның тіршілігін көрсете отырып түсіндіреді.

Мұғалім: - Қыран – 7 қазынаның бірі. Қыранға байланысты қандай мақал-мәтел, өлең шумағын білесіздер?

Оқушы Абайдың «Қансонарда бүркітші шығады аңға» өлеңін жатқа оқиды.

• Қыран қазасы қияда

• Құс патшасы- бүркіт, аң патшасы- арыстан

• Сұнқар қанаты ұшқанда қатаяды.

• Аттың бәрі тұлпар емес, құстың бәрі қыран емес.

• Қайырсыз сұнқардан қайырлы тұрымтай артық.

Мұғалім: - Біртуар ұлы тұлғаларды халқымыз әспеттеп, құрметтеп отырған.

«Қырандай алғыр, қырандай биікке самға» деген ақ тілекті де айтқн. Қырандай алғыр, қырандай биікке самғаған ұлы тұлғалардың бірі – Қадыр Мырзалиев.

Қадыр Мырзалиев «Кәрі қыран» өлеңін мұғалім жатқа оқиды.

Мәтінді нақыштап оқушыларға оқытқан соң:

-Қыран өліміне не себепші болды?

- Жас бүркіт неге қорықты?

-Қыранша өмір, өлім-бақыт дегенді қалай түсінесің?- деген жетекші сауалды мұғалім қояды№ Өлеңге әдеби-теориялық талдау жасатады.

4 3 4

Қанатынан\\ қаңтардың\\қары бүркіп\\ а 11

4 3 4

Қашатұғын\\ көогенде\\ бәрі де үркіп\\ а 11

4 3 4

Қырағы көз\\ бүгінде\\ қарауытып\\ б 11

4 3 4

Қалғып отыр\\ қияда\\ кәрі бүркіт\\а 11

11 буынды, 3 бунақты, а а б а – қара өлең ұйқасы, 1 шумақта 4 тармақ

Мәтіннен көркемдегіш құралдарды таптыра отырып мұғалім символ туралы мәлімет береді.

2 жақты түнделікпен оқушылар жұмыстанады.

Өзіңіз таңдаған цтатаны оқу бұл үзіндіні негет таңдадыныз? Себебі Қанатынан қаңтардың қары бүркіп,

Көретұғын көргенде бәрі де үркіп.

Қырағы көз бүгінде қарауытып

Қалғып отыр қияда кәрі бүркіт.

Қыран кезінде, жас кезінде бәрі үшін қоқыныш тұғызатын жабайы құс болғанды. Уақыты өтті, қартайды. Қиядағын жібермейтін қырағы көз енді қалғу-мүлгуге көшті.

5 жол өлең стратегиясы

1. Қыран

2. Кәрі,жас

3. Ұшады, өледі, аулайды.

4. Қыран-еркіндіктің, тәуелсіздіктің нышаны.

5. Жыртқыш құс, түз тағысы.

Символ Туралы түсіндіру

Мұғалім Қазақстан туын, Алтын адам, әнұраны бар көрнелікті ортаға әкеліп:

• Оқушылар,мына заттардың бүгінгі сабаққа қандай қатысы бар деп ойлайсыздар?

• Алтын адам – біздің заманымыздан бұрынғы 5 ғасырдағы сақ жауынгері. Алматы облысы, Есік қаласында табылған. 1969 жылы археолог Ақышев тапқан. Әшекейоерінде аңбар бейнеленген. Алтын адам Қазақстанның азаттық символына айналды.

• Қазақстан туындағы қыран құстың бейнесі мүлдем жаңа көркемдік шешім тапты. 1-ден – бейбіт,салмақты мінез сипаты сезіледі. 2-ден- ол күн астында тұрғандықтан қанатымен Прометей алауын, бақыт нұрын алып келе жатқандай әдемі әсер қалдырады. З-ден – қозғалыс үстінде бейнеленген. Асқар арман, асыл мақсатқа құлаш ұрып келе жатқандай.

• Қазақы дүниетанымда қыран құсқа байланысты еркіндік, асқақтық, тәкәпарлық, қайрат- жігер, биік мұрат, кеңпейілділік пен жан тазалығы тәрізді ғажайып ұғымдар ойға оралады.

• Еліміз әрқашан тек биіктен көрінсін, Қырандай тәуелсіз, намысшыл, адал болайық деген ұғым бар.

Сонан соң бірнеше оқушы оқиды.

Ой талқы.

• Не түсіндік?

• Қыран қандай?

• Өзін-өзі өлімге итерген қандай күш?

• «Қыранша өмір сүргенің қандай бақыт, қандай бақыт қыранша өле білген» деген жолдарды қалай түсінесің?

Мәтінмен жұмыс.

1. Мағынасы қиын сөздермен түсіндірме сөздік жүргізу.

2. Баллада туралы мәлімет.

Топтық жұмыс.

1- топ –Өлеңнің шумағына талдау.

2- топ- Ұйқас түрін табу.

3- топ- буын, бунақ санын анықтау.

Сергіту сәті.

Ақынның өлеңіне жазылған ой түйін.

Сабақты қорыту.

Венн диаграммасы.

Қазақ халқы мен Қыранқұсты салыстыру.

Инсерт кестесі.

Не білдік? Не талқыландырды? Не білгім келеді?

Бес жолды өлең

Қадыр ақынға немесе Қыранға шығаруға болады.

Бағалау.

1. Ұнаған шумақты жаттау.

2. «Қадыр-Қыран-Қазақ» ой толғау

3. Өлеңнің ұнайтын шумақтарын жаттау

4. Ақын туралы ізденіп келу.