?аза? ?дебиеті Асан ?ай?ы "Еділ бол да, Жайы? бол", "Б?л ?мірде не ?аріп?" 9-сынып

Саба? жоспары

?аза? ?дебиеті

Сыныбы:9

Мерзімі:25.11.2015

П?ні: ?аза? ?дебиеті

Саба?ты? та?ырыбы: Асан?ай?ы « Б?л ?мірде не ?аріп?», « Еділ бол да, Жайы? бол» Саба?ты? ма?саты: 1.Жырауды? ?мірі, шы?армашылы?ынан жалпы м?лімет бере отырып, тол?ауды? та?ырыбы мен идеясын, к?ркемдігін ашу, тол?ау туралы т?сініктерін ке?ейту.

2. С?з еркіндігіне баулу, шы?армашылы? ізденіске ба?ыттау, с?з ?неріне ?ызы?ушылы?ын арттыру,поэзияны т?сінуге, сырына ??ілуге ша?ыру.

3.О?ушыларды адалды??а, сыйласты??а т?рбиелеу.

Саба?ты? типі: жа?а саба?

Саба?ты? ?діс-т?сілдері: т?сіндіру, о?ылым, баяндау, с?ра?-жауап

Саба?ты? барысы

І.?йымдастыру кезе?і:

А) с?лемдесу;?) т?гендеу;Б) зейіндерін п?нге аудару.

IV).Жа?а та?ырыпты ме?геруге дайынды? кезе?і

1.Саба?ты? ма?сат,міндеттерімен таныстыру.

2. Интербелсенді та?та?а мына ?ле? жолдары жазылады:

                                       ?амын ойлап хал?ыны?,
                                       ?ай?ы ж?т?ан ?ария.
                                       Жайлы ?оныс іздеген
                                       ?аза? деген хал?ына.
                                       ?ділдікті жырла?ан,
                                       Ел ба?ытын ойла?ан,
                                       Желмая мініп шарла?ан
                                       Жер?йы? іздеп жал?анда.

О?ушылар осы ?ле? жолдарынан б?гінгі та?ырыпты аны?тайды.

V).Жа?а саба?

1. Асан ?ай?ыны? ?мірі мен шы?армашылы?ы аудиотаспадан ты?дау

Асан ?ай?ы (Хасан С?бит?лы)

?мір с?рген кезе?і: ХІ?- Х? ??. (шамамен 1330 – 1450 жж.)

Мекендеген жері: Арал ??іріні? Сырдария жа?асы

?аратау мен Сырды? арасына к?з сала отырып, Асан?ай?ы бабамыз: «Басы байта?, ая?ы тайпа? ?оныс екен. ?аратауды жайласам, Сырды? бойын ?ыстасам, ?оныс болу?а сонда ?ана д?рыс екен», – деген екен.

?ызметі: Асанны? біраз ?мірі ?азанда ханды? ??р?ан Алтын Орда

?міршілеріні? бірі – ?л?? М?хамед т?сында ?теді, кейін ?аза? ханы Ж?нібек Ж?нібекті? а?ылшысы бол?ан.

Тол?аулары:

Асан тол?ауларыны? та?ырыпты? ерекшеліктері:

1) дидактикалы? сарында?ы тол?аулар (насихат, ?неге с?з, гибрат айтылуы): «Еділ бол да, Жайы? бол».
2) ?з-Ж?нібек хан?а айт?ан арнау тол?аулары (арнау-тол?ауда хан?а ке?ес айта отырып, ел бас?ару ісіне де араласуы, сын айтуы): «Ай, хан, мен айтпасам, білмейсі?»
3) ?з заманында?ы тарихи ?згерістерді? м?ні т?сіндіретін тол?аулары: «?ырында киік жайла?ан»
4) Болжалды? сарында?ы тол?аулар: «?илы, ?илы заман болмай ма».

К?йлері: «Ел айрыл?ан», «Асан ?ай?ы», «Желмаяны? ж?рісі», «Зар», т.б.

Арманы: Асан ?ай?ы еліні? сулы-нулы, ш?бі ш?йгін, ??тты ?оныс тауып, «адамы ж?зге келмей ?лмейтін, ?ойы екі т?лдейтін» мамыражай, еркін ?мір с?руін а?сады. Б?л м?ратын жырау «Жер?йы?» деп атады. Алты атан?а ж?к артып, алты жыл жайлы ?оныс ?арап, ?аза? жерін т?гел шолып шы?ады, ?р ?оныс, мекенге байыпты сын, ба?а беріп отырады. Б?л ба?алары ?лі к?нге дейін ел аузында ?мытылмай айтылып келеді. Жырауды? «Жер?йы?ты» (кейде «Жиделібайсын» делінеді) іздеуі ата?ты Томас Мор «Утопиясы» (1516 ж.) мен Томмазо Кампанелланы? «К?н ?аласы» шы?армасында?ы (1602 ж.) ?иял-армандарымен ?штасып жатыр.

Кесенесі орналас?ан жері: ?ызылорда облысы Шиелі ауданында «Жеті ?улие» ?орымы.

?алымдар ба?асы:

Кейінгі ?рпа? ?улие танып, аты а?ыз?а айнал?ан «к?шпелілер философы» (Ш.У?лиханов) «Асан Ата – ХV ?асырда ?аза? ?лысын біріктіру м?селесін ?олына ал?ан даланы? ойшыл данасы» (?лкей Мар??лан). «Тарихта бол?ан адамдарды? ішінде ?мір сорабы, іс е?бегі халы?ты? на?ыз ертегі болып, тек сол ?алыпта ?ана ой жадында са?та?ан адамны? бірі – осы Асан ?ай?ы»(М?хтар ?уезов).

Тол?ауды о?у, талдау №687 Асан?ай?ы « Б?л заманда не ?аріп?» 3.?осу, 688 Асан?ай?ы «Еділ бол да,Жайы? бол» аудиотаспадан ты?дау.4 ?осу

Х?-ХІХ ??. а?ын-жыраулар шы?армаларында?ы «ке?істік» ??ымына енетін «жер бедері», «тау», «су» ж?йелеріне ?атысты жиі ?олданылатын жалпы атаулар мыналар: ш?л, к?л, ?ара жер, ?ыр, ?оныс, ?зен, жайлау, дала, тас т.б.
Ал жал?ы есімдер ?атарын Еділ, Жайы?, К?кшетау, Оймауыт, Ойыл, ?иыл, Жем, Са?ыз, Алатау, А?жайлау, Санды?тас, Тарба?атай, Аяг?з, Сарыар?а, Ар?а, Алак?л т.б.

Жайы? атауы шы?армаларда ?те жиі ?олданылады. Тура ма?ынасында, Жайы? – арнасы еш уа?ытта т?мен т?спейтін су молшылы?ыны? образы. Ал ?осымша ма?ынасында, Жайы? – ?ашы?тар елі, ?ыз Жібекті? елі секілді ма?ыналар?а ие болатын атау.
Асан ?ай?ы тол?ауында Жайы? т?мендегі т?жырым?а ие болады:
Еділ бол да,

Жайы? бол,
Ешкімменен ?рыспа (ке?пейілділік)

4. М?тінмен ж?мыс

Тол?ауда?ы жал?ы есімдер: Еділ, Жайы?

С?з тіркестері: ерді? ??ны, т?уір к?рер кісі, ?лет??ын тай, к?шет??ын сай

Болымсыз етістіктер: ?рыспа, т?рыспа, куыспа, жуыспа, суыспа.

Фразеологизм: желке терісі ??рысу – араздасу

К?ркем тіл т?рлері: ашу – д?шпан (метафора)

VI.Жа?а саба?ты т?сінгенін тексеру.

Д?рыс, б?рысын белгіле?із

1. Асан?ай?ы ?ай ?асырда ?мір с?рді? – XVIII ?асырда

2. Асан?ай?ы тол?ауларыны? к?пшілігі кімге арналады? – Ж?нібекке арналды.

3. « Мада?» жырыны? авторы ? – ?азту?ан.

4. Асан?ай?ы нені іздеді? – Жер?йы?ты.

2-тапсырма

?ажетті с?зді ?ойып жаз:

Есті к?рсе?,.деме,

Б?рі . табылмас.

№ 9 Тест сауалдарына жауап беру. VII.Саба?ты ?орытындылау : Джексо ?дісі бойынша о?ушылар ?з т?сінгендерін баяндайды,?з ?ле?дерін о?иды.

VIII.?йге тапсырма Асан ?ай?ыны? « Б?л ?мірде не ?аріп?», « Еділ бол да, Жайы? бол» тол?ауларын жаттау.Ба?алау.

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«?аза? ?дебиеті Асан ?ай?ы "Еділ бол да, Жайы? бол", "Б?л ?мірде не ?аріп?" 9-сынып»

Алматы облысы

Іле ауданы

« № 7 орта мектеп» МКМ

А Ш Ы Қ С А Б А Қ

Қазақ әдебиеті 9 А сыныбы

Тақырыбы: Асан қайғы «Бұл өмірде не ғаріп?»,«Еділ бол да, Жайық бол» толғаулары

(Облыстық семинар)

Пән мұғалімі: Рахимова Н.Н

Сабақ жоспары

Қазақ әдебиеті

Сыныбы:9

Мерзімі:25.11.2015

Пәні: қазақ әдебиеті

Сабақтың тақырыбы: Асанқайғы « Бұл өмірде не ғаріп?», « Еділ бол да, Жайық бол» Сабақтың мақсаты: 1..Жыраудың өмірі, шығармашылығынан жалпы мәлімет бере отырып, толғаудың тақырыбы мен идеясын, көркемдігін ашу, толғау туралы түсініктерін кеңейту.

2. Сөз еркіндігіне баулу, шығармашылық ізденіске бағыттау, сөз өнеріне қызығушылығын арттыру,поэзияны түсінуге, сырына үңілуге шақыру.

3.Оқушыларды адалдыққа, сыйластыққа тәрбиелеу.

Сабақтың типі: жаңа сабақ

Сабақтың әдіс-тәсілдері: түсіндіру, оқылым, баяндау, сұрақ-жауап

Сабақтың барысы

І.Ұйымдастыру кезеңі:

А) сәлемдесу;Ә) түгендеу;Б) зейіндерін пәнге аудару.

IV).Жаңа тақырыпты меңгеруге дайындық кезеңі

1.Сабақтың мақсат,міндеттерімен таныстыру.

2. Интербелсенді тақтаға мына өлең жолдары жазылады:

                                       Қамын ойлап халқының,
                                       Қайғы жұтқан қария.
                                       Жайлы қоныс іздеген
                                       Қазақ деген халқына.
                                       Әділдікті жырлаған,
                                       Ел бақытын ойлаған,
                                       Желмая мініп шарлаған
                                       Жерұйық іздеп жалғанда...

Оқушылар осы өлең жолдарынан бүгінгі тақырыпты анықтайды.

V).Жаңа сабақ

1. Асан қайғының өмірі мен шығармашылығы аудиотаспадан тыңдау

Асан Қайғы (Хасан Сәбитұлы)

Өмір сүрген кезеңі: ХІҮ- ХҮ ғғ. (шамамен 1330 – 1450 жж.)

Мекендеген жері: Арал өңірінің Сырдария жағасы

Қаратау мен Сырдың арасына көз сала отырып, Асанқайғы бабамыз: «Басы байтақ, аяғы тайпақ қоныс екен. Қаратауды жайласам, Сырдың бойын қыстасам, қоныс болуға сонда ғана дұрыс екен», – деген екен.

Қызметі: Асанның біраз өмірі Қазанда хандық құрған Алтын Орда

әміршілерінің бірі – Ұлұғ Мұхамед тұсында өтеді, кейін қазақ ханы Жәнібек Жәнібектің ақылшысы болған.

Толғаулары:

Асан толғауларының тақырыптық ерекшеліктері:

1) дидактикалық сарындағы толғаулар (насихат, өнеге сөз, гибрат айтылуы): «Еділ бол да, Жайық бол».
2) Әз-Жәнібек ханға айтқан арнау толғаулары (арнау-толғауда ханға кеңес айта отырып, ел басқару ісіне де араласуы, сын айтуы): «Ай, хан, мен айтпасам, білмейсің»
3) Өз заманындағы тарихи өзгерістердің мәні түсіндіретін толғаулары: «Қырында киік жайлаған»
4) Болжалдық сарындағы толғаулар: «Қилы, қилы заман болмай ма».

Күйлері: «Ел айрылған», «Асан қайғы», «Желмаяның жүрісі», «Зар», т.б.

Арманы: Асан Қайғы елінің сулы-нулы, шөбі шүйгін, құтты қоныс тауып, «адамы жүзге келмей өлмейтін, қойы екі төлдейтін» мамыражай, еркін өмір сүруін аңсады. Бұл мұратын жырау «Жерұйық» деп атады. Алты атанға жүк артып, алты жыл жайлы қоныс қарап, қазақ жерін түгел шолып шығады, әр қоныс, мекенге байыпты сын, баға беріп отырады. Бұл бағалары әлі күнге дейін ел аузында ұмытылмай айтылып келеді. Жыраудың «Жерұйықты» (кейде «Жиделібайсын» делінеді) іздеуі атақты Томас Мор «Утопиясы» (1516 ж.) мен Томмазо Кампанелланың «Күн қаласы» шығармасындағы (1602 ж.) қиял-армандарымен ұштасып жатыр.

Кесенесі орналасқан жері: Қызылорда облысы Шиелі ауданында «Жеті әулие» қорымы.

Ғалымдар бағасы:

Кейінгі ұрпақ әулие танып, аты аңызға айналған «көшпелілер философы» (Ш.Уәлиханов) «Асан Ата – ХV ғасырда қазақ ұлысын біріктіру мәселесін қолына алған даланың ойшыл данасы» (Әлкей Марғұлан). «Тарихта болған адамдардың ішінде өмір сорабы, іс еңбегі халықтың нағыз ертегі болып, тек сол қалыпта ғана ой жадында сақтаған адамның бірі – осы Асан қайғы»(Мұхтар Әуезов).

Толғауды оқу, талдау №687 Асанқайғы « Бұл заманда не ғаріп?» 3.қосу, 688 Асанқайғы «Еділ бол да,Жайық бол» аудиотаспадан тыңдау.4 қосу

ХҮ-ХІХ ғғ. ақын-жыраулар шығармаларындағы «кеңістік» ұғымына енетін «жер бедері», «тау», «су» жүйелеріне қатысты жиі қолданылатын жалпы атаулар мыналар: шөл, көл, қара жер, қыр, қоныс, өзен, жайлау, дала, тас т.б.
Ал жалқы есімдер қатарын Еділ, Жайық, Көкшетау, Оймауыт, Ойыл, Қиыл, Жем, Сағыз, Алатау, Ақжайлау, Сандықтас, Тарбағатай, Аягөз, Сарыарқа, Арқа, Алакөл т.б.

Жайық атауы шығармаларда өте жиі қолданылады. Тура мағынасында, Жайық – арнасы еш уақытта төмен түспейтін су молшылығының образы. Ал қосымша мағынасында, Жайық – ғашықтар елі, Қыз Жібектің елі секілді мағыналарға ие болатын атау.
Асан қайғы толғауында Жайық төмендегі тұжырымға ие болады:
Еділ бол да,

Жайық бол,
Ешкімменен ұрыспа (кеңпейілділік)

4. Мәтінмен жұмыс

Толғаудағы жалқы есімдер: Еділ, Жайық

Сөз тіркестері: ердің құны, тәуір көрер кісі, өлетұғын тай, көшетұғын сай

Болымсыз етістіктер: ұрыспа, тұрыспа, куыспа, жуыспа, суыспа.

Фразеологизм: желке терісі құрысу – араздасу

Көркем тіл түрлері: ашу – дұшпан (метафора)

VI.Жаңа сабақты түсінгенін тексеру.

Дұрыс, бұрысын белгілеңіз

1. Асанқайғы қай ғасырда өмір сүрді? – XVIII ғасырда

2. Асанқайғы толғауларының көпшілігі кімге арналады? – Жәнібекке арналды.

3. « Мадақ» жырының авторы ? – Қазтуған.