А)Білімділік – айтыс ?нері туралы білім беру, айтыс туралы ойларын тере?дету, о?ушыларды ізденімпаздылы??а, шы?армашылы??а деген ынталарын арттырып, білімдерін ке?ейту.
?)Дамытушылы? – о?ушыларды? айтыс туралы білімдерін шы?армашылы??а жина?тап, ойлау ?абілеттері мен тіл байлы?тарын молайту.
Б)Т?рбиелік – о?ушылар?а айтысты? ерекшеліктерін таныта отырып, шешен с?йлей білуге, ізеттілікке, имандылы??а т?рбиелеу.
Просмотр содержимого документа
«Айтыс. «Біржан - Сара» айтысы»
Сабақтың тақырыбы: Айтыс. «Біржан - Сара» айтысы
Сабақтың мақсаты:
А)Білімділік – айтыс өнері туралы білім беру, айтыс туралы ойларын тереңдету, оқушыларды ізденімпаздылыққа, шығармашылыққа деген ынталарын арттырып, білімдерін кеңейту.
Ә)Дамытушылық – оқушылардың айтыс туралы білімдерін шығармашылыққа жинақтап, ойлау қабілеттері мен тіл байлықтарын молайту.
Б)Тәрбиелік – оқушыларға айтыстың ерекшеліктерін таныта отырып, шешен сөйлей білуге, ізеттілікке, имандылыққа тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: Ашық сабақ
Әдісі: түсіндіру, сәйкестендіру тест, ой шақыру, СТО, сөздік жұмыс,топтастыру мәтінмен жұмыс
Көрнекілігі: үш би суреті, плакат, үлестірмелі қағаздар, слайд, кітаптар
Ойын талабы – берілген би – шешендердің сөздерін, суреттері мен аттарын топтастыру.
Төле би:
Атадан ұл туса игі,
Ата жолын қуса игі.
Өзіне келер ұятын
Өзі біліп тұрса игі.
Жүзге бөлінгендердің – жүзі қара,
Руға бөлінгендердің – құруға асыққаны,
Атаға бөлінгендір адыра қалады,
Көпті қорлаған – көмусіз қалады.
Хан азса – халқын сатады,
Халық азса – хандыққа таласады!
Қазыбек би:
Өркенім өссін десең, Тату болса – ағайын жақын,
Кекшіл болма – Ақылшы болса – апайың жақын.
Кесапаты тиер еліңе. Бауырмал болса - інің жақын,
Елім өссін десең, Алдыңа тартқан адал асын -
Өршіл болма – Қимас жақын қарындасың.
Өскеніңді өшіресің. Сыбайлас болса – нағашың жақын,
Адал болса – досың жақын.
Жан серігің – жас кезіңнен,
Бәрінен де – әйелің жақын!
Әйтеке би:
Суалмайтын суат жоқ,
Тартылмайтын бұлақ жоқ.
Құйрығы суда тұрса да,
Қурамайтын құрақ жоқ.
Дүние деген фәни бұл,
Баласы жоқта мият жоқ.
Бәрінен қиын сол екен,
Артында қалған шырақ жоқ!
«Сәйкестендіру» тест
«Иә», «Жоқ» стратегиясы бойынша Әйтеке би өмірі мен шығармашылығынан не білетіндерін анықтау
Р/с
Әйтеке би өмірі мен шығармашылығы
Иә
Жоқ
1.
Әйтеке Байбекұлы Өзбекстанда өмірге келген
+
2.
Әйтеке қалмақ ханы Қоңтажымен кездескен
+
3.
Әйтеке «Қарлығаш әулие» атанған
+
4.
Әйтеке 1667 жылы дүниеге келген
+
5.
Әйтеке – Ораз қажының бесінші ұрпағы
+
6.
Ұлы жүздің төбе биі атанған
+
7.
Әйтеке би:
«Елінен айырылған ер бақытсыз,
Жерінен айырылған ел бақытсыз.
Құдайым ондай күнді маған көрсетпегей!»
+
III.Жаңа сабақ
«Ой шақыру» әдісі:
Айтыс өкілдерінің суретін көрсетіп оқушылардан қандай өнер түрі екенін сұрау
Айтыс – сөз таласы, шешендік пен тапқырлық, заман, қоғам, әлеумет туралы толғаныстар.
Айтыс – қазақтың ауыз әдебиетінде ерте заманнан келе жатқан өнер түрі.
Айтыс – эпостан гөрі нақты өмірге жақын тұрған, мадағы мен сатирасы егіз поэзия.
Қазақтың ауыз әдебиетінде айтыстың бірнеше түрі бар:
1. Бәдік
2. Жар – жар
3. Жануарлар мен адамның айтысы
4.Өлі мен тірінің айтысы
5.Жұмбақ айтыс
6.Салт айтысы – қыз бен жігіт айтысы, ақындар айтысы,
7.Осы күнгі айтыстар
«Біржан мен Сара» айтысы – өзінің құрылысы жағынан болсын, көркемдігі жағынан болсын – қазақ ақындар айтысының ішіндегі үздігі.
Біржан да, Сара да көпке мәлім, тарихта белгілі адамдар.
Біржан Қожағұлұлықазіргі Көкшетау облысы, Еңбекшілер ауданында 1834 жылы туылып, сол жерде 1897 жылы қайтыс болған.Бейіті Степняк қаласының жанында.
Біржан жас шағынан әнге, өлеңге әуестенеді. Өнер жолына түседі. Табиғи талант иесі көп ұзамай – ақ «әнші, ақын, са Біржан» деген атаққа ие болды.
Сара Тастанбекқызы қазіргі Алматы облысының Ақсу ауданында туған. Әкесі ерте қайтыс болып, жастайынан жоқшылық тауқыметін тартады.
Сара жастайынан сауықшыл, домбырашы, күйші, әнші, ақындар қауымы ортасында өседі.Он үшінен домбыра алып, әнші қыз шаршы топқа түседі.
Белгілі қанша жұртқа атым – Сара,
Ішінен ер қаптағай шықтым дара.
Домбыра ап, он үшімнен өз сөйледім,
Келемін бір сүрінбей жеке – дара.
«Біржан мен Сара» айтысының негізгі өзегі – сол кездегі қазақ әйелдерінің ауыр тұрмысын көзге елестетеді.
Бұл айтыс 1895 жылы Алматы облысының Қапал – Ақсу өңірінде Ешкіөлмес тауының баурайында Тоғызқұмалақ мекенінде Біржан Қожағұлұлы мен Сара Тастанбекқызы арасында өтеді.
Кітаппен жұмыс - оқулықта берілген мәліметті оқытып, талдау.
1.Біржан мен Сара айтысында қандай әлеуметтік мәселе көтеріліп отыр?
2.Сараның өз бейнесін сипаттағанын рқулықтан тауып бер
Сөздік жұмыс:
1.Ақиық – бүркіт тұқымдасына жататын, сұңқар тәрізді ірі құс.
2.Ал мұзбалақ – ол бүркіттің жас мөлшерінің бірі. 3.Ақ тұйғын - сұңқар, лашын 4.Арғымақ - жүйрік ат 5.Наркескен - ақ семсер, өткір қылыш
