Абай ??нанбаев ?ыс ?ле?і саба? жоспары

Чайзадина Маржан,

?аза? тілі мен ?дебиеті п?ні м??алімі.

Ба?анас мектеп-интернаты

Абай ??нанбаев "?ыс" ?ле?і

Сыныбы: 5
Саба?ты? та?ырыбы: Абай ??нанбаев «?ыс» ?ле?і.
Саба?ты? ма?саты: ?лы а?ынны? ?мірі мен шы?армашылы?ы туралы ал?ан білімдерін на?тылау, ке?ейту ж?не ?аза? поэзиясыны? ас?ар биігі Абайды? шы?армашылы?ын ??рметтеу.
Білімділік: Абай ?ле?деріні? мазм?нын ме?герту, адам мен таби?ат арасында?ы байланыс туралы т?сінік беру, ?ле?ні? та?ырыбы мен идеясын ашу.
Дамытушылы?ы:О?ушыларды? байланыстырып с?йлеу да?дысын жетілдіру,елестеу,есте са?тау,?з бетінше ж?мыс жасау ?абілеттерін,с?здік ?орын,тілін,м?нерлеп о?у да?дысын дамыту.
Т?рбиелігі:Абай ?ле?дері ар?ылы таби?атты с?юге, аялау?а, с?лулы?ты ба?алай білуге т?рбиелеу. К?рнекілігі:Абай ??нанбаев суреті, интербелсенді та?та.

Саба?ты? т?рі: д?ст?рлі саба?

Саба?ты? типі:жа?а саба?ты ме?герту

К?рнекі ??ралдар: интерактивті ??ралды пайдалану, слайдтар
?діс-т?сілдері:с?ра?-жауап,талдау, ой ?оз?ау.топтастыру, сатылай кешенді талдау.ж?ппен ж?мыс
Саба?ты? барысы.

I. ?йымдастыру.
-Амандасу,о?ушыларды т?гендеу, саба?ты? ма?сатымен таныстыру.
II. ?й тапсырмасын с?рау.
1. «Шілде» ?ле?ін жалпы сынып?а жат?а о?у.
2. «Шілде» ?ле?і жылды? ?ай мезгіліне арнал?ан?
?андай жыл мезгілдерін білесі?дер? Жыл мезгілдеріне арнап ?андай а?ындарымыз ?ле? жазды? Ендеше, балалар, б?гінгі ?тетін саба?ымызды? та?ырыбы да осы жыл мезгіліне байланысты болма?. Ол Абай атамызды? «?ыс» ?ле?і.
III. Жа?а саба?
Абай атамыз туралы не білеміз?

О?ушылар біртіндеп т?рып айтады.
А?ын аудармашы ойшыл сазгер
?стаз Абай кеме?гер
?арас?з шебері сыншы ?о?ам ?айраткері таби?ат жыршысы
?аза?ты? ?лы а?ыны Абай ??нанбаев 1845 жылы б?рын?ы Семей облысы, Абай ауданы, Шы??ыстау б?ктерінде д?ниеге келген. Абай жас кезінде - а? ерекшеленіп, ауыз ?дебиетін ертегі - а?ыздарды, ескі ??гімелерді, жыр - ?иссаларды ерекше ден ?ойып ты?дайтын бол?ан. ?жесі Зере мен анасы ?лжан - жас Абайды? ?дебиетке ??марлы?ын оят?ан жандар.
Ауыл молдасынан сауат аш?ан Абай 10 жасында Семейге о?у?а келеді. Басында ?абул - Жаппар, кейін Ахмет - Ризаны? медресесінде білім ал?ан Абай ?те ?здік о?иды. Ол осында дін саба?тарымен бірге араб, парсы тілдерін ?йреніп, м?мкіндігінше мол білім алу?а ?мтылып, Шы?ысты? ?лы а?ындары Низами, Са?ди, Фердоуси, Хафиз, Физули шы?армаларымен танысады.
Б?гін біз Абайды? таби?ат лирикасы жайында с?з етпекпіз. Е? алдымен «лирика»деген с?зге т?сініктеме беріп алайы?.Лирика - адамны? к??іл - к?йін, ?уаныш - реніш сезімін білдіретін поэзия. Лириканы? 4 т?рі бар.
Лирика - адамны? к??іл - к?йін, ?уаныш - реніш сезімін білдіретін поэзия. Лирика бес т?рге б?лінеді.
1. Таби?ат лирикасы
2. Махаббат лиракасы
3. Философиялы? лирика
4. Саяси лирика
5. К??іл - к?й лирикасы
IV С?ра?тар:
1. Абай ??нанбаев -...(а?ын, ойшыл)
2. ?ай жерде д?ниеге келген....(Шы?ыс ?аза?стан облысы, Шы??ыстауды? бауырында)
3. Ол ?ай жылы туыл?ан...( 1845 жылы)
4. Ал?аш хат таны?ан..... (ауыл молдасынан)
5. Абай о?ы?ан медресе....(Семейдегі Ахмет Риза)
6. Абайды? шын аты....(Ибра?им)
7. Абайды? ар?ы атасы....(?скенбай)
8. ?з ?кесі......(??нанбай)
9. Абайды? шешесі...,(?лжан) ?жесі....(Зере)
10. Абайды? ?кесі Абайды.....(ел билеуге ?йретеді))
11. Абай мен ?кесі арасында?ы келіспеушілік...(ел билеушілерді? халы??а жаса?ан ?иянатын к?ргенде басталады)
12. Абай о?ы?ан шы?ыс а?ындары..... Низами, Са?ди, Хафиз, Фзули)
13. Абай дос бол?ан орыс демократ ?алымдары.....(Михаэлис, Долгополов)
14. Абай шы?армаларын о?ы?ан философтар.....(Платон, Сократ, Аристотель)
15. Абай шы?армаларын о?ы?ан орыс жазушылары мен а?ындары..(Пушкин, Лермонтов, Крылов, Толстой, Салтыков - Щедрин, Добролюбов, Чернышевский)
16. Абайды? а?ын екенін таныт?ан ал?аш?ы к?ркем ?ле?і...(?ансонарда)
17. Ол ?ай жылы жазыл?ан...(1882жылы)
18. Абай о?ы?ан орысша журнал....(«Русский Вестник»)
19. Абай рухани байлы? ал?ан ?ш саласы....(шы?ыс ?дебиеті, орыс жазушылары, халы? ауыз ?дебиеті)
20. ?ай жылы д?ниеден озды?... (1904 жылы)

Философиялы? саяси махаббат таби?ат
?ле?ні? шы?у тарихынан. - 1884 жылы Семей ??ірінде ?ыс ?атты болып ел ж?та?ан, мал ?ырыл?ан кез екен. ?ыста жау?ан ?ар с?уір айында бір-а? еріген. Абай атамыз б?л ?ле?ді сол кезе?де жаз?ан.
Сонды?тан а?ын ?ысты «А? киімді, денелі, а? са?алды” зор т?л?алы адам ретінде сипатта?ан.
1884 - 1890 жылдарда?ы таби?атты? т?рт мезгіліне арнал?ан «?ыс», «Жаз», «К?з», «Жаз?ыт?рым» ?ле?дерін жазады.
Абайды? 45 ?ара с?здері бар. Абайды? ?ндеріні? б?рі - ?азір нота?а т?скен, орындалып ж?рген классикалы? туындылар.

4. Поэзия минуты.Балалар?а ?ыс ?ле?ін интербелсенді та?тадан ты?датамын.1 о?ушы «?ыс» ?ле?ін м?нерлеп о?иды. ?ле?ді ты?дап бол?ан со?, о?ушылар?а мынандай с?ра? ?ойылады.

V. Зерделі с?ра?-д?лелді жауап
1. ?ле?де а?ын ?ысты кімге те?еген?
2. Шалды? киімдері ?андай?
3. А?ын суреттеп отыр?ан шалды кімге ??сату?а болады?
4. Т?сі суы?,
бас?ан жері сы?ырлап келіп ?алды ?ле? жолдарында?ы т?сі суы? дегенді ?алай т?сінесі?дер?
5. ?ле?дегі шалды? мінезі ?андай? (Ол ?атал,со?ыр-мыл?ау адам сия?ты)
6. ?ле?дегі к?рі ??даны ?алай сипаттайды?
7. А?ын ?ысты ?алай суреттеген? ?ле?нен тауып о?ы.
8. ?ле? жолдарынан кейіптеуді тауып о?ы
Міне, осындай с?ра?тар?а жауап ал?аннан кейін а?ынны? ?ысты ?алай суреттегені ж?не осы ?ле?інде нені айтпа? бол?анды?ы аны?талады.«?сті-басы-а? ?ырау, т?сі суы?, дем алысы-?скірік, аяз бен ?ар» балама ма?ынасында ?олданылып т?р?ан с?здер.«Дем алысы-?скірік, аяз бен ?ар» деген с?здер ?ысты? ?ытымыр аязын суреттеп т?р.Б?л жерде Абай ?ысты «К?рі ??да» кейпінде суреттей отырып, ?лі таби?атты жандандыра, ?имыл-?рекет ?стінде к?рсету ар?ылы жа?аша образ жасап отыр. ?ысты? жа?а образы-«К?рі ??да».

6. О?ушыларды ?ш топ?а б?ліп олар?а тапсырма беремін. О?ушылар ?з тапсырмаларын ?ор?айды ж?не топтарына ат ?ояды.
1-топ. «?ыс келбеті» та?ырыбында сурет салады.
2-топ. ?ыс туралы ша?ын ??гіме жазу.

VI. Саба?ты бекіту. Тест тапсырмасы

1. Абай ?ай жылы ту?ан?
А. 1845 жылы
В. 1904жылы
С. 1945жылы
Д. 1888жылы

2. Абай ?ай жерде д?ниеге келді?
А. ?ызылорда ?аласында
В. Семей.
С. Тор?ай облысында
Д. Батыс ?аза?стан облысында

3. Абайды? ?жесіні? аты кім?
А. ?лжан
В. Зейнеп
С. А?лима
Д. Зере

4.Абайды? ?кесіні? аты кім?

А. ?скенбай

В. ??нанбай

С.Омар

Д. Ыр?ызбай

5. Абай ?ай рудан шы??ан?

А. Жігітек

В. Б?кенші

С.Тобы?ты

Д. Адай

6. Семейдегі Абай о?ы?ан медресе ?алай атал?ан?
А. Ахмет- Риза.
В.Бекен болыс
С. Ауыл молдасынан
Д.Омбыда?ы Кадет корпусы

7. Абайды? неше ?ара с?зі бар?
А. 31
В. 26
С.46
Д.45

8. Абайды? ал?аш жазыл?ан ?ле?і?
А. ?ылым таппай ма?танба
В..Жаз
С. К?з
Д. Жасымба ?ылым бар деп ескермедім

9. «А? киімді денелі а? са?алды» ?ай ?ле?нен ?зінді?
А. «Жаз»
В. «?ыс»
С. «К?з»
Д. «Жаз?ыт?рым»

10. Абайды? таби?ат лирикасында?ы т???ыш ?ле?і?
А. «Жаз»
В. «К?ктем»
С. «?ыс»
Д. «Жаз?ыт?рым»

11. Абайды? неше поэмасы бар?
А. 2
В.6
С. 4
Д.3

12. Абайды? таби?ат лирикасына арнал?ан неше ?ле?і бар?
А. 3
В. 6
С. 4
Д.9

11

VII. ?йге тапсырма: Абай ??нанбай?лыны? «?ыс» ?ле?ін жаттау

VIII. Ба?алау:Саба??а белсене ?атыс?ан о?ушыларды ба?алаймын

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«Абай ??нанбаев ?ыс ?ле?і саба? жоспары»

Чайзадина Маржан, қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі. Бақанас мектеп-интернаты

Абай Құнанбаев "Қыс" өлеңі

Сыныбы: 5
Сабақтың тақырыбы: Абай Құнанбаев «Қыс» өлеңі.
Сабақтың мақсаты: Ұлы ақынның өмірі мен шығармашылығы туралы алған білімдерін нақтылау, кеңейту және қазақ поэзиясының асқар биігі Абайдың шығармашылығын құрметтеу.
Білімділік: Абай өлеңдерінің мазмұнын меңгерту, адам мен табиғат арасындағы байланыс туралы түсінік беру, өлеңнің тақырыбы мен идеясын ашу.
Дамытушылығы:Оқушылардың байланыстырып сөйлеу дағдысын жетілдіру,елестеу,есте сақтау,өз бетінше жұмыс жасау қабілеттерін,сөздік қорын,тілін,мәнерлеп оқу дағдысын дамыту.
Тәрбиелігі:Абай өлеңдері арқылы табиғатты сүюге, аялауға, сұлулықты бағалай білуге тәрбиелеу. Көрнекілігі:Абай Құнанбаев суреті, интербелсенді тақта.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ

Сабақтың типі:жаңа сабақты меңгерту

Көрнекі құралдар: интерактивті құралды пайдалану, слайдтар
Әдіс-тәсілдері:сұрақ-жауап ,талдау, ой қозғау.топтастыру, сатылай кешенді талдау.жұппен жұмыс
Сабақтың барысы .

I. Ұйымдастыру.
-Амандасу,оқушыларды түгендеу, сабақтың мақсатымен таныстыру.
II. Үй тапсырмасын сұрау.
1. «Шілде» өлеңін жалпы сыныпқа жатқа оқу.
2. «Шілде» өлеңі жылдың қай мезгіліне арналған?
Қандай жыл мезгілдерін білесіңдер? Жыл мезгілдеріне арнап қандай ақындарымыз өлең жазды? Ендеше, балалар, бүгінгі өтетін сабағымыздың тақырыбы да осы жыл мезгіліне байланысты болмақ. Ол Абай атамыздың «Қыс» өлеңі.
III. Жаңа сабақ
Абай атамыз туралы не білеміз?

Оқушылар біртіндеп тұрып айтады.
Ақын аудармашы ойшыл сазгер
ұстаз Абай кемеңгер
қарасөз шебері сыншы қоғам қайраткері табиғат жыршысы
Қазақтың ұлы ақыны Абай Құнанбаев 1845 жылы бұрынғы Семей облысы, Абай ауданы, Шыңғыстау бөктерінде дүниеге келген. Абай жас кезінде - ақ ерекшеленіп, ауыз әдебиетін ертегі - аңыздарды, ескі әңгімелерді, жыр - қиссаларды ерекше ден қойып тыңдайтын болған. Әжесі Зере мен анасы Ұлжан - жас Абайдың әдебиетке құмарлығын оятқан жандар.
Ауыл молдасынан сауат ашқан Абай 10 жасында Семейге оқуға келеді. Басында Ғабул - Жаппар, кейін Ахмет - Ризаның медресесінде білім алған Абай өте үздік оқиды. Ол осында дін сабақтарымен бірге араб, парсы тілдерін үйреніп, мүмкіндігінше мол білім алуға ұмтылып, Шығыстың ұлы ақындары Низами, Сағди, Фердоуси, Хафиз, Физули шығармаларымен танысады.
Бүгін біз Абайдың табиғат лирикасы жайында сөз етпекпіз. Ең алдымен «лирика»деген сөзге түсініктеме беріп алайық.Лирика - адамның көңіл - күйін, қуаныш - реніш сезімін білдіретін поэзия. Лириканың 4 түрі бар.
Лирика - адамның көңіл - күйін, қуаныш - реніш сезімін білдіретін поэзия. Лирика бес түрге бөлінеді.
1. Табиғат лирикасы
2. Махаббат лиракасы
3. Философиялық лирика
4. Саяси лирика
5. Көңіл - күй лирикасы
IV Сұрақтар:
1. Абай Құнанбаев -..................(ақын, ойшыл)
2. Қай жерде дүниеге келген.................(Шығыс Қазақстан облысы, Шыңғыстаудың бауырында)
3. Ол қай жылы туылған..................( 1845 жылы)
4. Алғаш хат таныған....................... (ауыл молдасынан)
5. Абай оқыған медресе....................(Семейдегі Ахмет Риза)
6. Абайдың шын аты...................(Ибраһим)
7. Абайдың арғы атасы.....................(Өскенбай)
8. Өз әкесі...............................(Құнанбай)
9. Абайдың шешесі...............,(Ұлжан) әжесі....................(Зере)
10. Абайдың әкесі Абайды.........................(ел билеуге үйретеді))
11. Абай мен әкесі арасындағы келіспеушілік................(ел билеушілердің халыққа жасаған қиянатын көргенде басталады)
12. Абай оқыған шығыс ақындары....................... Низами, Сағди, Хафиз, Фзули)
13. Абай дос болған орыс демократ ғалымдары.........................(Михаэлис, Долгополов)
14. Абай шығармаларын оқыған философтар.........................(Платон, Сократ, Аристотель)
15. Абай шығармаларын оқыған орыс жазушылары мен ақындары..........(Пушкин, Лермонтов, Крылов, Толстой, Салтыков - Щедрин, Добролюбов, Чернышевский)
16. Абайдың ақын екенін танытқан алғашқы көркем өлеңі..................(Қансонарда)
17. Ол қай жылы жазылған..................(1882жылы)
18. Абай оқыған орысша журнал.................(«Русский Вестник»)
19. Абай рухани байлық алған үш саласы.....................(шығыс әдебиеті, орыс жазушылары, халық ауыз әдебиеті)
20. Қай жылы дүниеден озды?............... (1904 жылы)

Философиялық саяси махаббат табиғат
Өлеңнің шығу тарихынан. - 1884 жылы Семей өңірінде қыс қатты болып ел жұтаған, мал қырылған кез екен. Қыста жауған қар сәуір айында бір-ақ еріген. Абай атамыз бұл өлеңді сол кезеңде жазған.
Сондықтан ақын қысты «Ақ киімді, денелі, ақ сақалды” зор тұлғалы адам ретінде сипаттаған.
1884 - 1890 жылдардағы табиғаттың төрт мезгіліне арналған «Қыс», «Жаз», «Күз», «Жазғытұрым» өлеңдерін жазады.
Абайдың 45 қара сөздері бар. Абайдың әндерінің бәрі - қазір нотаға түскен, орындалып жүрген классикалық туындылар.

4. Поэзия минуты.Балаларға қыс өлеңін интербелсенді тақтадан тыңдатамын.1 оқушы «қыс» өлеңін мәнерлеп оқиды. Өлеңді тыңдап болған соң, оқушыларға мынандай сұрақ қойылады.

V. Зерделі сұрақ-дәлелді жауап
1. Өлеңде ақын қысты кімге теңеген?
2. Шалдың киімдері қандай?
3. Ақын суреттеп отырған шалды кімге ұқсатуға болады?
4. Түсі суық,
басқан жері сықырлап келіп қалды өлең жолдарындағы түсі суық дегенді қалай түсінесіңдер?
5. Өлеңдегі шалдың мінезі қандай? (Ол қатал,соқыр-мылқау адам сияқты)
6. Өлеңдегі кәрі құданы қалай сипаттайды?
7. Ақын қысты қалай суреттеген? Өлеңнен тауып оқы.
8. Өлең жолдарынан кейіптеуді тауып оқы
Міне, осындай сұрақтарға жауап алғаннан кейін ақынның қысты қалай суреттегені және осы өлеңінде нені айтпақ болғандығы анықталады.«Үсті-басы-ақ қырау, түсі суық, дем алысы-үскірік, аяз бен қар» балама мағынасында қолданылып тұрған сөздер.«Дем алысы-үскірік, аяз бен қар» деген сөздер қыстың қытымыр аязын суреттеп тұр.Бұл жерде Абай қысты «Кәрі құда» кейпінде суреттей отырып, өлі табиғатты жандандыра, қимыл-әрекет үстінде көрсету арқылы жаңаша образ жасап отыр. Қыстың жаңа образы-«Кәрі құда».

6. Оқушыларды үш топқа бөліп оларға тапсырма беремін. Оқушылар өз тапсырмаларын қорғайды және топтарына ат қояды.
1-топ. «Қыс келбеті» тақырыбында сурет салады.
2-топ. Қыс туралы шағын әңгіме жазу.

VI. Сабақты бекіту. Тест тапсырмасы

1. Абай қай жылы туған?
А. 1845 жылы
В. 1904жылы
С. 1945жылы
Д. 1888жылы

2. Абай қай жерде дүниеге келді?
А. Қызылорда қаласында
В. Семей.
С. Торғай облысында
Д. Батыс Қазақстан облысында

3. Абайдың әжесінің аты кім?
А. Ұлжан
В. Зейнеп
С. Ақлима
Д. Зере

4.Абайдың әкесінің аты кім?

А. Өскенбай

В. Құнанбай

С.Омар

Д. Ырғызбай

5. Абай қай рудан шыққан?

А. Жігітек

В. Бөкенші

С.Тобықты

Д. Адай

6. Семейдегі Абай оқыған медресе қалай аталған?
А. Ахмет- Риза.
В.Бекен болыс
С. Ауыл молдасынан
Д.Омбыдағы Кадет корпусы

7. Абайдың неше қара сөзі бар?
А. 31
В. 26
С.46
Д.45

8. Абайдың алғаш жазылған өлеңі?
А. Ғылым таппай мақтанба
В. .Жаз
С. Күз
Д. Жасымба ғылым бар деп ескермедім

9. «Ақ киімді денелі ақ сақалды» қай өлеңнен үзінді?
А. «Жаз»
В. «Қыс»
С. «Күз»
Д. «Жазғытұрым»

10. Абайдың табиғат лирикасындағы тұңғыш өлеңі?
А. «Жаз»
В. «Көктем»
С. «Қыс»
Д. «Жазғытұрым»

11. Абайдың неше поэмасы бар?
А. 2
В.6
С. 4
Д.3

12. Абайдың табиғат лирикасына арналған неше өлеңі бар?
А. 3
В. 6
С. 4
Д.9