Шығарма "Рухани жаңғыру"

Теңге-ұлттық валюта

Мақсаты: Оқушыларға тәуелсіздігіміздің бір белгісі теңге – ұлттық валюта туралы түсінік беру.Оқушыларды ұлттық төл теңгеміздің тарихымен, кескін-келбетімен таныстыру, тиын, ақшалардың, ғылым мен мәдениеттің көрсеткіші ретінде аса құнды екенін ұғындыру.Тәуелсіздігімізді бағалай білуге баулу.Ұлтжандылыққа тәрбиелеу.

Қымбатты оқушылар! Тәуелсіздігімізді тәу етіп, егемендігімізді ту етіп желбіреткелі 25 жыл болды. Тәуелсіздікке арналған іс-шаралар мектебімізде жалғасып жатыр. Сендер тәуелсіздік туралы не айтасындар?

М. Шаханов « Төрт ана » Жібек

Тағдырынды тамырсыздық іңдетінен қалқала, Ауыр әрі, қасіретті болса да.

Мазмұн жоқта мазмұнсыздық шыға келер ортаға, Құдірет жоқ төрт анаға тең келер,

Әр адамда өз анасынан басқа да, Онсыз санаң қаңбаққа ұқсап сенделер,

Ғұмырына етер мәңгі астана. Өзге ананың ұлылығын танымас,

Демеп жүрер, жебеп жүрер арқада, Төрт анасын менсінбеген пенделер.

Болу керек құдіретті төрт ана, Төрт анадан сенім таба алмаған.

Туған жері-түп қазығы, айбыны Тамырсыздық басы қайда қалмаған

Туған тілі-мәңгі өнеге айдыны. Төрт анасын сыйламаған халықтың,

Жан байлығы, салт дәстүрі-тірегі, Ешқашан да бақ жұлдызы жанбаған.

Қадамыңа шуақ шашар үнемі, Қасиетті төрт ана- тағдырыңның тынысы,

Және туған тарихы, Төрт ана үшін болған күрес- күрестердің ұлысы.

Еске алуға қаншама,

БЕКАРЫС:

Көгілдір аспанымыз ашық болсын!

Күніміз жарқыраған жарқын болсын!

Төгілген мейірім мен шапағатқа,

Төрімде тәуелсіздік құтты болсын!

Тәуелсіздік жырын жырлап ғарыштан,

Қазағыммен бүкіл әлем танысқан.

Келешегі кең өрісті, кемелді,

Жайна мәңгі тәуелсіз ел- Қазақстан!

РАМАЗАН:

Ата-бабам аңсаған,

Күрес салып шаршаған,

Тәуелсіздік таңы атты-

Бақыттымын мен содан!

Бізге мұра қалалар,

Бізге мұра дала бар!

Тәуелсіздік тұғырын,

Қадірлейік, балалар!

ЖІБЕК:

Қазақстан- елім менің,

Қазақстан- жерім менің.

Саған арнап айтылады,

Әнім менің.

Қазақ жері- Қазақстан,

Мөлдіреген ашық аспан,

Алыс кетсем сағынамын,

Отаным сен- Қазақстан.

САНЖАР:

Тәуелсіздік- тілегім,

Тәуелсіздік- тірегім.

Ертеңі деп елімнің,

Дүрсілдейді жүрегім!

ӘЛІШЕР:

Жыр арнадым еліме тебірене,

Үміт артам елімнің ертеңіне.

Тәуелсіздік алғалы халқым менің,

Отаным жылдан-жылға гүлденуде!

ЖІБЕК:

Армандарды жақындатып тым алыс,

Біздің жаққа жетсе екен жылы ағыс.

Егемендік- ел бақыты, ертеңі,

О, халайық, құтты болсын қуаныш!

РАМАЗАН: Жалғанның жартысындай қазақ елі,

Алғандай көздің жауы сұлу жері.

Ақ пейіл дархан көңіл халқымыз бар.

Болғанда бірі сері, бірі батыр.

Әз бабам, азаттықты аңсап өткен,

Ел үшін талай саңлақ шахид еткен

Солардың құдіретті ой- арманы,

Таңы боп тәуелсіздік бізге жетті.

Осы 25 жыл ішінде көптеген биік асуларды бағындырдық. Еліміздің экономикасы артып, басқа елдермен тереземіз тең бола бастады. 1993 жылдың 15 қарашасында валюта теңгені енгізу Қазақстан Республикасы экономикалық тәуелсіздігінің айқын көрінісі болды.

Балалар,біздің тәуелсіз мемлекет екенімізді айқындайтын бірнеше мемлекеттік нышандар бар.Олар елтаңба,гимн,ту екенін өздерің де білесіңдер.Осы нышандармен қатар біздің тәуелсіз мемлекет екенімізді білдіретін тағы да бір белгіміз ол біздің төл теңгеміз.

Ақша, теңге туралы не білесіңдер?

ЖІБЕК:

Ерте заманда ақша рөлін мал, аң терісі, Қытайда- шай, тұз атқарған. Қазақстанда тоқты немесе саулық қой атқарған. Ақшаның пайда болуы тауар өңдірісінің дамуына және халықтар арасында қарым-қатынастың ұлғаюының нәтижесінде ақша рөлі түрлі металлдарға ауыса бастады. Өйткені металл әсіресе, алтын, күміс ақша рөлін атқаруға өте қолайлы болды. Қазақ елі Ұлы Жібек жолына орналасқандықтан, ақша жасау, оны айналымға енгізуді өмір қажеттілігі деп тым ерте қолға алған Тараз,

Отырар қалаларында қола, мыс теңгелер соғылған. Бұл ақшалар ел экономикасында ерекше міндет атқарған.

Дұрыс айтасың Жібек. Енді сенің айтқан әңгімеңе байланысты видео ролик тамашалайық.

Слайд: «Ақшаның шығу тарихы»

Рамазан:

Қазақстан Республикасының ұлттық валютасы- теңге. Ол 1993 жылғы

15 қарашада айналымға енгізілді. Теңге бейнеленуі, орындалуы және қорғалуы тұрғысынан әлемдегі әдемі, заман талабына сай жасалған ақша белгілерінің бірі. Кескін-келбетін жасауға Қазақстан Дизайнерлер Одағының басшысы Тимур Сүлейменов, Меңдібай Әлин, Ағымсал Дүзелхановтардың қосқан үлестері қомақты. Бүгін де теңгеміз тұрақты валюта ретінде өз міндетін мүлтіксіз атқарып келе жатыр.

Ия,теңгеміз 1993жылдың 15 қарашасында айналымға енген екен. Ендеше алғаш айналымға енген теңгелерімізді көрейік.

Слайд «Алғашкы және қазіргі айналымдағы теңгелер»

МҰҒАЛІМ:

Қазір айналыста негізінен 200, 500, 1000, 2000, 5000,10000 және 20000 теңгелік қағаз ақша (банкнот) қолданылуда. Құны төмен, күнделікті көп қолданылатын қағаз ақша тез тозады. Сондықтан оларды металдан тиын түрінде жасады.

МҰҒАЛІМ:

Тиын ақшалар металдан жасалады. Тиын ақшалар арқылы бізге бағзы замандағы зор маңызды оқиғалар, тарихи тұлғалар, жануарлар әлемінен жеткен. Тиындар қазір де мемлекеттің тарихи табыстарын, мәдени мұраларын, айтулы азаматтарын есте қалдыру мақсатында кеңінен қолданылады. Абай, Жамбылдың 150 жылдығына, Мұхтар Әуезовтың 100 жылдығына, Қазақстан тәуелсіздігінің 5, 10 жылдығына арналған мерейтойлық ақшалар бар

.

Республикамыздың тиын ақшаларын жасауға Досбол Қасымов, Еркін Жамалбаев, Нияз Наурызбаев сияқты суретшілер, мүсіншілер атсалысып келеді.

Рамазан:

Ақша белгілері- теңге мен тиынды Қазақстанның озық суретшілерінің қатысуымен ұлттық Банк әзірледі.

Әлішер:

Қазақ ақшасының, тарихы біздің заманымызға дейінгі үшінші ғасырдан басталады екен. Хуннулар ақша орнына күміс пышақты пайдаланған.

Бекарыс:

Ғұндар алтын күміс құймаларды, екі жағында шимай жазуы бар теңгелерді сауда айналымына енгізген.

Әлішер:

VI-VIII ғасырларда билеуші рулардың таңбасы қашалған, ру рәмізін бейнелеген теңгелерді шығарды. Әсіресе, Сырдария бойында өмір сүрген Шапырашты тайпаларының қолдан жасалған теңгелері өмір сүрді. Үш ғасыр бойы үздіксіз қолданыста жүрді.

Санжар:

VI-VIII ғасырларда арыстан бейнесі, садақ суреті бар теңгелер болды. Мыс, күміс, алтын ақшалар салмағы 6,8 грамм болатын. Бетінде

« Мөнгү хани» деген жазуы болды.

Бекарыс:

Ұлттық валютамыз – теңгені әзірлеу, жасау, айырбастау, айналысқа енгізу Президентіміз Н.Ә. Назарбаевтың жеке басшылығымен құпия жағдайда жүргізілді. 1 жыл 2 ай аяқталды.

Мұғалім:

Банкноттарды көркем безендіру кезінде белгілі тарихи тұлғалардың Әл Фараби, Абай, Абылай хан, Әбілқайыр хан, Шоқан Уәлиханов, Құрманғазы, Сүйінбай ) портреттері, Алатау мен Көкшетау көріністері, Қожа Ахмет

Йассауи кесенесінің бейнесі, Маңғыстаудан табылған тастағы таңбалар пайдаланылды.

Теңге дизайнерлерінің бірі- Прага сәулет институтының түлегі, бірнеше халықаралық конкурстардың жеңімпазы Хайролла Ғабжалеловтың пікірінше, ақшада айтулы алаш азаматтарының бейнесін берудің бірнеше себебі бар. Біріншіден, қосымша күрделі бедер-бейнелер банкноттарды қолдан жасаудан қорғайды, екіншіден тарихи тұлғаларымыздың суреттері біздің жас мемлекетіміздің өз тарихы мен болмысын танытады және қазақ

ақшаларын әлемдегі басқа валюталардан даралап, айшықтап тұрады. Бүгінде Қазақстан өзіндік ақша-банк жүйесі, алтын валюта қоры қалыптасқан тұрақты даму жолындағы іргелі ел.

Балалар өмірде әртүрлі жағдайлар болады.Мен сендерге әртүрлі жағдайлар дайындадым.Соларды оқып, содан шығудың жолдарын қарастырыңдар.

1 жағдай

Сен анаңмен бірге базарға дене шынықтыру сабағына аяқ киім алуға бардың.Аралап жүріп 300 теңге тұратын машинаны ұнатып қалдың.Сен машинаны алғың келді.Ал анаңда бары 600 теңге ғана...Сенің әрекетің....

2 жағдай

Биылғы оқу жылында ана тілі оқулығы жетіспейді.Базардағы оқулық бағасы 450 теңге.Анаң таныстардан ескі,мұқабасы жыртық кітап тауып берді.Сенің іс әрекетің.....

3 жағдай

Мұғалім бүгін сағат екіде цирк болатынын айтты.Билет бағасы 100 теңге.Сондай-ақ ағылшын кітабын алуың керек.Ол 130 теңге.Қайсысын таңдайсың? Әрекетің.....

Мінекей, сендердің тапқырлықтарың кез келген жағдайдан шыға білетіндіктеріңді көрсетіп тұр.

Ал сендер отбасы байлығын толықтыруға қалай көмектесе аласыңдар?

Көрініс.

Әкесінің екі ұлы болыпты.Бірі Асан және Сапар.Әкесі алыс жолға шығып бара жатып балаларын шақырып алып былай дейді:

Міне сендерге менің байлығымның бір бөлігі . Бір жылдан соң ораламын. Сонда сендер менің байлығымды қалай сақтағандарыңды көреміз дейді.

Қысқа ма ұзақ па уақыт өтке соң әкесі келіп балаларын көріп қауышқан соң балаларынан сұрайды:

-Ал, балаларым, мен жоқта қалай тұрдыңдар? Менің байлығымды қалай сақтадыңдар?

Сапар жер астындағы орынға түсіп, әкесі берген алтын ақшаны алып шығып –Міне, әке сенің берген ақша . Қарашы қалай сақтағанымды.

Әкесі ақшаны алды да Асанға бұрылды. Ал, сен ше?

Асан күлімсіреді де қалтасынан 5 алтын ақшаны алып берді.

-Мен сен берген ақшаға бір сиыр сатып алдым.Оны жақсылап күтіп едім сүтті көп берді.Оны біз іштік.Артылғанын сатып отырдық. Міне, сен берген ақша 5-еу болды және бір сиыр қорада тұр.

- Балар қалай ойлайсыңдар, байлық неден құралады? Еңбектен.

Әр отбасы ақшаның құнын бағалау керек.Оны орынды жұмсай білу керек.

Халық арасындағы ақша жайында мақал мәтелдерді еске түсірейік.

1.Теңге тиыннан өсер, 2.Ақша кетуге тырысады,

Жылқы құлыннан өсер. Есеп ұстауға тырысады.

3.Есепсіз дүние жоқ. 4.Базары жақын байымас.

Терең оймен ,шебер тілмен айтылған халық шығармаларында бірде Қазыбек би Төле биге кедейлік неден деп сұрақ беріпті.

Сонда Төле би:

-Кедейлік үш ағыйынды.Оның тұңғышы кесірлік,ортаншысы-еріншектік,кенжесі-ұйқы.Осы үшеуін бойына үйір қылмаған адам кедей болмайды,-деп жауап берген екен.

Ендеше балалар Тәуелсіз еліміздің болашағы сендерсіңдер. Осы жаман әдеттерден аулақ болып, Еліміздің экономикасын дамытушы, икемді, ұқыпты

тұлға болып өсулеріңе тілектеспін.Тәуелсіздігіміз тұғырлы болсын!