Дауыссыз дыбыстардың түрлері.

«Бекітемін» 5 «А» сынып.Қазақ тілі.

___________ 1 ауысым,2-сабақ

302 кабинет

Мектеп:		№273 орта мектеп
Күні:		16.02.2017 ж.
Мұғалімнің аты-жөні:		Жамалатова Гүлзада Отанбекқызы
Сынып: 5 «А» сынып		Қатысқандар:25		Қатыспағандар:
Сабақтың тақырыбы:		Дауыссыз дыбыстардың түрлері
Осы сабақ арқылы жүзеге асатын оқу мақсаттары		Дауыссыз дыбыстардың түрлерін меңгереді. Оқушылардың тіл байлығы мен дүниетанымын дамытады. Өз бетінше ізденеді,ойлау қабілетін арттырады.
Сабақ мақсаттары		Барлық оқушылар орындай алады:
		Ана тіліне қызығушылығы артады.
		Оқушылардың көпшілігі орындай алады:
		Дауыссыз дыбыстардың түрлерін ажырата алады.
		Кейбір оқушылар орындай алады:
		Дыбыстарды ажырата алады,талдайды.
Тілдік мақсат		Оқушылар орындай алады:
		Шығармашылық жұмыс істеуге дағдыланады,ойларын еркін жеткізе алады.
		Пәнге қатысты сөздік қор мен терминдер:
		Қатаң,ұяң,үнді,салдыр,үн.
Жетістік критерийлері		Дауыссыз дыбыстардың түрлерін түсінеді.Ақпаратты өз бетінше меңгере алады,бір-біріне түсіндіре алады.
Алдыңғы оқу		Дауыссыз дыбыстар,«әріптер әлемінен» жұмбақ жаттап және бірдей дыбыстардан басталатын жаңылтпаш жаттап келу.
Жоспар
	Жоспарланған жаттығу жұмыстары
	1.Ұйымдастыру кезеңі. 2.Үй тапсырмасын сұрау. 3.Жаңа тақырыпты түсіндіру. 4.Жаңа сабақты бекіту.Топтық жұмыс. 5.Қорытындылау. 6.Бағалау. 7.Үйге тапсырма беру.

Қысқа мерзімді сабақ жоспары

Мектеп:		№273 орта мектеп
Күні:		16.02.2017 ж.
Мұғалімнің аты-жөні:		Жамалатова Гүлзада Отанбекқызы
Сынып: 5 «А» сынып		Қатысқандар:25	Қатыспағандар:
Сабақтың тақырыбы:		Дауыссыз дбыстардың түрлері
Осы сабақ арқылы жүзеге асатын оқу мақсаттары		Дауыссыз дыбыстардың түрлерін меңгереді. Оқушының тіл байлығы мен дүниетанымын дамиды. Өз бетінше ізденеді,ойлау қабілетін арттырады.
Сабақ мақсаттары		Барлық оқушылар орындай алады:
		Ана тіліне қызығушылығы артады.
		Оқушылардың көпшілігі орындай алады:
		Дауыссыз дыбыстардың түрлерін ажырата алады.
		Кейбір оқушылар орындай алады:
		Дыбыстарды ажырата алады,талдайды.
Тілдік мақсат		Оқушылар орындай алады:
		Шығармашылық жұмыс істеуге дағдыланады,ойларын еркін жеткізе алады.
		Пәнге қатысты сөздік қор мен терминдер:
		Қатаң,ұяң,үнді,салдыр,үн.
Жетістік критерийлері		Дауыссыз дыбыстардың түрлерін түсінеді.
Алдыңғы оқу		Дауыссыз дыбыстар,«әріптер әлемінен» жұмбақ жаттап және бірдей дыбыстардан басталатын жаңылтпаш жаттап келу.
Жоспар
Жоспарланған уақыт	Жоспарланған жаттығу жұмыстары			Ресурстар
Басы 10 минут Ортасы 30 минут	I.Ұйымдастыру кезеңі: Психологиялық дайындық: Күлімдеп күн бүгін, Қарады маған да! Күлімдеп күн маған, Қарады саған да! Сәлем деймін достарға! Сәлем барша ұстазға! Тату болып халықтар, Аман болсын балалар! Деп бүгін бір-бірімізге жақсы тілек айтудан бастайық... II.Үй тапсырмасын сұрау: Дауыссыз дыбыстар. Оқушылар «әріптер әлемінен» жұмбақ жаттап келіп және бірдей дыбыстардан басталатын жаңылтпаш жаттап келу. III. «Ой қозғау» 1. Фонетика деген не? Нені зерттейді? 2. Дыбыстау мүшелеріне нелер жатады? 3. Әліпби деген не,қандай әліпбимен жүрміз? 4. Дыбыстар үн мен салдырдың қатысына қарай нешеге бөлінеді? 5. Дауысты дыбыстар қалай аталады? 6. Дауысты дыбыстар нешеге бөлінеді? 7. Дауыссыз дыбыстар дегеніміз не? Дауыссыз дыбыстарды атап шығыңыз? 8. Дауыссыз дыбыстардың өзіндік белгілері қандай? Біздің елімізде Алматы қаласында 28- қаңтар-8 ақпан аралығында студенттердің Дүниежүзілік 28 қысқы Универсиаданың болғанын білеміз. Біздің еліміз ТМД елдерінің ішінде ең алғашқы болып Универсиада өткізген ел. 2-орынды иелендік. Қысқы спорттың 12 түрінен жарыстар өткенін білеміз. «Мәнерлеп сырғанау», «Шорт-трек», «Биатлон», «Шаңғы» деген спорт түрлерінен жүлделі орындарды жеңіп алдық. Ал, балалар, енді бәріміз ортаға шығып, осы спорттың түрлеріне байланысты топқа бөлінеміз. Біз де бүгінгі сабақта осындай жылдамдықпен, белсенділік танытамыз деп ойлаймыз. 1-топ.Мәнерлеп сырғанаушылар. 2-топ.Шорт-трекшілер. 3-топ.Биатлоншылар. 4-топ.Шаңғылар. Жаңа сабақ Дауыссыз дыбыстардың түрлері Дауыссыздар салдыр мен үннің қатысына қарай:қатаң,ұяң және үнді болып үш топқа бөлінеді. Салдырдан жасалған дауыссыз дыбыстарды қатаң дауыссыздар деп атаймыз.Қатаң дауыссыздар мыналар:п,ф,к,қ,т,с,ш,щ,х,ц,ч,һ. Салдыр мен үннің қатысы арқылы жасалған,бірақ үннен салдыры басым дауыссыз дыбыстарды ұяң дауыссыздар деп атаймыз.Ұяң дауыссыздар мыналар:б,в,г,ғ,д,з,ж. Үн мен салдырдың қатысынан жасалып,бірақ салдырдан үн басым болатын дауыссыз дыбыстарды үнді дауыссыздар деп атаймыз.Үнді дауыссыздар мыналар:р,л,й,у (тау),м,н,ң. Ал, балалар, Жаңа тақырып бойынша постер қорғаймыз.Біз бұрын да бастау сыныптарда дауыссыз дыбыстардың түрлерімен таныспыз. Ал енді постерге сурет саласыңдар ма,әлде сурет жабыстырасыңдар ма,әлде жазасыңдар ма өздерің еріктеріңде.Ең бастысы белгілі уақыттың ішінде постерді қорғап шығу керек.Әр топтың түсіндіру жұмыстарын әр топ бағдаршам арқылы бағалап отырады.Әр топтан ортаға спикер шығып,постерлерін қорғайды.Ал енді постер талапқа сай болу керек, эстетикалық талғаммен орындалуы шарт. Постер қорғайды: «Бағдаршам» арқылы әр топ бір-бірін бағалайды. 1-топ.Мәнерлеп сырғанаушылар.Қатаң дауыссыздар. 2-топ. Шорт-трекшілер.Ұяң дауыссыздар. 3-топ. Биатлоншылар.Үнді дауыссыздар. 4-топ. Шаңғылар.Дауыстылар. Топ басшысы топ мүшелернің сабаққа қатысуын,жауап беруін бағалау парақшасына белгілеп отыруы керек. Оқулықпен жұмыс: 264-жаттығу.Түсініп оқыңдар. Мәтінді көшіріп,қатаң дауыссыздардың астын-бір,ұяң дауыссыздардың астын-екі,үнді дауыссыздардың астын ирек сызықпен сызыңдар. Мәтіндегі ақыл мен ғылымның не дегенін түсінуге тырысыңдар. Мұғалім:Абайдың қарасөздері дегеніміз не? Сендер осы уақытта дейін Абайдың өлеңдерін жаттап келесіңдер. Абай атамыз өмірінің соңына таман прозалық үлгідегі шығармалар да жазған екен. Мұны Абайдың қарасөздері дейміз.Ұзын саны-45.Бұл қарасөздерді жазудағы мақсатын ұлы данышпан 1 қарасөзінде жазып кеткен. Ал,енді,балалар, қарасөздері туралы жоғарғы сыныптарда көбірек оқитын боламыз.Бізде сол қарасөзден үзінді берілген.Мұнда ақыл,қайрат,жүрек үшеуі сөз таластырады.Сосын олар ғылымға келіп жүгінеді. Бұл үшеуінің де маңызы ерекше.Олай дейтініміз Ыбырай атамыз да «Өнер білім бар жұрттар» ел болды,бай болды,тұрмыс түзелді, өмірлері мәнді де сәнді болды деп еді ғой.Ғылым бұрын да,қазір де біздің өмірімізді мағыналы қылатын,сәулетті қылатын,денімізді сау,қазынамызды бай қылатұғын нәрсе. Қай елдің ғылымы жоғары болады,солардың өмірі ұзақ.тамағы тоқ,көйлегі көк болады екен.Бай,қуатты болу үшін ғылым дамуы керек.Бірақ осы ғылымның жетістігін ақылға игертіп,ақылмен көп нәрсені шешу керек сияқты. Дәл осы мәтінде ғылым да, ақыл да адамға ең керек қасиеттер деп түсіну керек.Өйткені олар бірінсіз-бірі өмір сүре алмайды,бірін-бірі толықтырып тұруы керек сияқты. -Ал,балалар, «Ақыл», «Ғылым» деген сөзді қалай түсінесіңдер,осы сөздердің астарында не жатыр? -Ақыл,ғылымға байланысты қандай мақал-мәтелдер білесіңдер? -Балалар,ақыл дегенімізді сендер қалай түсіндірер едіңдер? -Ақыл деген адамның бойындағы ең қымбат қасиет,яғни ақылдың көмегімен адам дүниені танып біліп,жақсы мен жаманды ажырата алады. -Ақылға байланысты қандай мақал-мәтел білесіңдер? Мақал-мәтелдер: -Ғылым деген атауды,ғылым деген ұғымды қалай түсінесіңдер? -Ғылымның түрлері көп,техникалық ғылымдар бар,гуманитарлық ғылымдар бар,ауыл шаруашылық,медицина ғылымдары бар. -Ал енді ғылымға байланысты қандай мақал-мәтелдер білесіңдер? Ақыл айтыпты:-...дүниеге,ахиретке не пайдалы болса,не залалды болса,білетұғын –мен,сенің сөзіңді ұғатұғын-мен. Менсіз пайданы іздей алмайды екен,залалдан қаша алмайды екен,ғылымды ұғып үйрене алмайды екен. Осы екеуі маған қалай таласады? Менсіз өздері неге жарайды?-депті. Сонда ғылым айтыпты:-Ей,ақыл! Сенің айтқандарыңның бәрі рас. Сенсіз еш нәрсе табылмайтұғыны да рас. Жаратқан тәңіріні де сен танытасың,жаралған екі дүниенің жайын да сен білесің. Бірақ сонымен тұрмайсың,амал да, айла да – бәрі сенен шығады. Жақсының,жаманның – екеуінің де сүйенгені сен,екеуінің де іздегенін тауып беріп жүресің,соның жаман,-депті. 1-топ.Мәнерлеп сырғанаушылар.Ақыл айтыпты:-...дүниеге,ахиретке не пайдалы болса,не залалды болса,білетұғын –мен,сенің сөзіңді ұғатұғын-мен. 2-топ.Шорт-трекшілер. Менсіз пайданы іздей алмайды екен,залалдан қаша алмайды екен,ғылымды ұғып үйрене алмайды екен. Осы екеуі маған қалай таласады? Менсіз өздері неге жарайды?-депті. 3-топ.Биатлоншылар. Сонда ғылым айтыпты:-Ей,ақыл! Сенің айтқандарыңның бәрі рас. Сенсіз еш нәрсе табылмайтұғыны да рас. Жаратқан тәңіріні де сен танытасың,жаралған екі дүниенің жайын да сен білесің. 4-топ.Шаңғышылар.Бірақ сонымен тұрмайсың,амал да, айла да – бәрі сенен шығады.Жақсының,жаманның – екеуінің де сүйенгені сен,екеуінің де іздегенін тауып беріп жүресің,соның жаман,-депті. Әр топ осы сөйлемдерге дыбыстық талдау жасайды. Сергіту сәті «Ауада жазу» Мақсаты: Ұзақ отырған адамның денесін ширату. Баспен, көзбен, бір қолмен, екі қолмен, аяқпен 1,2,3,4,5 сандарын жазу. 265-жаттығу. Төменде берілген мәтінді оқып,мазмұнынын айтыңдар. Қарамен жазылған сөздердің ішінен қатаң дауыссызға,ұяң дауыссызға және үнді дауыссызға аяқталған түбір сөздерді үш бағанға бөліп жазыңдар,оларға қосымшалардың қалай жалғанып тұрғанын түсіндіріңдер. Интернетті өзгерткен кім? Интернеттің соңғы онжылдықтарда өте жылдам дамығаны,бүкіл әлемді «шарлап», адамдардың өмір сүруі дағдысын танымастай өзгерткені белгілі. Оның орнын ештеңе баса алмайды,оған балама жоқ. Интернет білім алуға, жаңалықтарды білуге құштар адамның да, ермек іздеп, көңілін көтергісі келетіндердің де шөлін қандыратын ақпараттық терең көл іспеттес. Компьютердің алдында отырып жай ғана саусағымызды қимылдатсақ болды,бүкіл әлем алақанымызда тұрады.Уақыт өткен сайын интернетті жетілдіріп,дамытып отырған атақты тұлғалар кімдер? Өзіміз күнде қолданатын интернеттігі іздеу жүйесін екі дос ойлап тауыпты. Олар өз жұмыстарын достарының гаражында бастаған Стэнфорд университетінің студенттері Ларри Пейдж және Сергей Брин еді. Бүгінгі таңда іздеу жүйесін дүние жүзіндегі интернетпен жұмыс істейтіңдердің 80 % -ға жуығы пайдаланды. Бір айда олардың саны 153 миллионнан асатын көрінеді. (Н.Нұржанов) Ал мынадай интернет деген сөз дайындап келдім.Мына сөздердің синонимдерін таба отырып,интернет сөзді шығаруларың керек. И –ибалы, көргенді,тәрбиелі. Н - намысқой, ұлтжанды Т – талапты, білімді Е – ержүрек, қайратты,батыл Р – рақымшыл, мейірімді,жомарт Н – нәрлі,сіңімді,пайдалы Е – епті, шебер,ұста Т – Тәуелсіз Қазақстанның азаматы осындай қасиеттерді бойына серік қылса жақсы болар еді.. Рефлексия. Үйге тапсырма:Дауыссыз дыбыстар.266-жаттығу.			Презентациялық слайд

1.Ұйымдастыру кезеңі:оқушыларды түгелдеу.

Психологиялық дайындық:

Күлімдеп күн бүгін,(қолдарын көтереді.)

Қарады маған да!(қолдарын кеуделеріне қояды.)

Күлімдеп күн маған,

Қарады саған да! (қасындағы балаға қарайды.)

Сәлем деймін достарға!

Сәлем барша ұстазға!

Тату болып халықтар,

Аман болсын балалар!

Деп бүгін бір-бірімізге жақсы тілек айтудан бастайық...

2.Үй тапсырмасын сұрау:

Дауыссыз дыбыстар.

Оқушылар «әріптер әлемінен» жұмбақ жаттап келіп және

бірдей дыбыстардан басталатын жаңылтпаш жаттап келу.

Арықта бар.

  Сезімде жоқ,

  Балықта бар,

  Теңізде жоқ.       

Бұл қай әріп ? (А) Азат.

Жұпар исі еседі

  Бастап тұрған қай әрі

  Жайнап бақта өседі.

  Қайсы әріптен басталған,

  Аты не кім шешеді ?   (Г) Бекзат.

Ас біткеннің анасы,

 Қасиетті нан осы.

 Қайсы әріптен басталып,

 Аяқталған қарашы.  (Н ) Камила

«Ащы» дейсің қазақта, 
Келу үшін осы әріп.
Құрық жалғап азапқа, 
Түсті «ш»-ға дос әріп. Щ (Арайлым)

Қарда бар, 
Мұзда жоқ.
Жарда бар, 
Құзда жоқ. Р (Мирас)

Қырық екi жауынгер,
Сапын түзеп тұрады.
Бұлдiршiндер
Қауымды ел,
Сырын терең ұғады. Алфавит (Ұлан)

Бiрiн-бiрi қоштаған,
Бiр үйден көрдiм,
Қырық екi дос-жаран. 42 әріп

Мысықта бар, күшікте жоқ.
Ыдыста бар, алмада жоқ. Ы (Кикбаев)

Телеграф бағаны деп қаласың,
Насосқа ұқсастығын табасың. Т (Аружан)

Ініде бар,Бауырда жоқ.

Жеңілде бар,Ауырда жоқ. (і) (Данияр)

Өнерде бар,Талапта жоқ.

Өрнекте бар,Оюда жоқ. (Ө) (Мақсат)

Жоқта бар, Барда жоқ. Шоқта бар, Талда жоқ.(О,Қ)

III. «Ой қозғау»

3.Үй тапсырмасын қорытындылау:

1. Фонетика деген не? Нені зерттейді?

2. Дыбыстау мүшелеріне нелер жатады?

3. Әліпби деген не,қандай әліпбимен жүрміз?

4. Дыбыстар үн мен салдырдың қатысына қарай нешеге бөлінеді?

5. Дауысты дыбыстар қалай аталады?

6. Дауысты дыбыстар нешеге бөлінеді?

7. Дауыссыз дыбыстар дегеніміз не? Дауыссыз дыбыстарды атап шығыңыз?

8. Дауыссыз дыбыстардың өзіндік белгілері қандай?

Біздің елімізде Алматы қаласында 28- қаңтар-8 ақпан аралығында студенттердің Дүниежүзілік 28 қысқы Универсиаданың болғанын білеміз.Біздің еліміз ТМД елдерінің ішінде ең алғашқы болып Универсиада өткізген ел.2-орынды иелендік.Қысқы спорттың 12 түрінен жарыстар өткенін білеміз. «Мәнерлеп сырғанау», «Шорт-трек», «Биатлон», «Шаңғы» деген спорт түрлерінен жүлделі орындарды жеңіп алдық. Ал, балалар, енді бәріміз ортаға шығып, осы спорттың түрлеріне байланысты топқа бөлінеміз.Біз де бүгінгі сабақта осындай жылдамдықпен,белсенділік танытамыз деп ойлаймыз.

1-топ.Мәнерлеп сырғанаушылар.

2-топ.Шорт-трекшілер.

3-топ.Биатлоншылар.

4-топ.Шаңғылар.

Бүгінгі күннің ретін жазамыз.Сабақтың тақырыбы «Дауыссыз дыбыстардың түрлері»

Сабақтың мақсаты:дауыссыз дыбыстардың түрлерін түсіндіру.

4.Жаңа сабақ.

Дауыссыз дыбыстардың түрлері

Дауыссыздар салдыр мен үннің қатысына қарай:қатаң,ұяң және үнді болып үш топқа бөлінеді.

Салдырдан жасалған дауыссыз дыбыстарды қатаң дауыссыздар деп атаймыз.Қатаң дауыссыздар мыналар:п,ф,к,қ,т,с,ш,щ,х,ц,ч,һ.

Салдыр мен үннің қатысы арқылы жасалған,бірақ үннен салдыры басым дауыссыз дыбыстарды ұяң дауыссыздар деп атаймыз.Ұяң дауыссыздар мыналар:б,в,г,ғ,д,з,ж.

Үн мен салдырдың қатысынан жасалып,бірақ салдырдан үн басым болатын дауыссыз дыбыстарды үнді дауыссыздар деп атаймыз.Үнді дауыссыздар мыналар:р,л,й,у (тау),м,н,ң.

Балалар,осы суреттердің арты жағын қарайтын болсақ, 1-топ.Мәнерлеп сырғанаушылар-қатаң дауыссыздар.2-топ.Шорт-трекшілер-ұяң дауыссыздар.3-топ.Биатлоншылар- үнді дауыссыздар.4-топ.Шаңғылар –дауыстылар деп жазылып тұр.Олай болатын болса,оқулықтан өздерің оқисыңдар.Дауындалуға 5 минут уақыт беремін.

Ал, балалар,Жаңа тақырып бойынша постер қорғаймыз.Біз бұрын да бастау сыныптарда дауыссыз дыбыстардың түрлерімен таныспыз.1-топ-«Мәнерлеп сырғанаушылар»-қатаң дауыстыларды,2-топ «Шорт-трек»-ұяң дауыссыздар,3-топ «Биатлоншылар» -үнді дауыссыздарды, 4-топ «Шаңғышылар»-дауыстыларды түсіндіреді.Ал енді постерге сурет саласыңдар ма,әлде сурет жабыстырасыңдар ма,әлде жазасыңдар ма өздерің еріктеріңде.Ең бастысы белгілі уақыттың ішінде постерді қорғап шығу керек.Әр топтың түсіндіру жұмыстарын әр топ бағдаршам арқылы бағалап отырады.Әр топтан ортаға спикер шығып,постерлерін қорғайды.Ал енді постер талапқа сай болу керек, эстетикалық талғаммен орындалуы шарт.

Постер қорғайды:

1-топ.Мәнерлеп сырғанаушылар.Қатаң дауыссыздар.

2-топ. Шорт-трекшілер. Ұяң дауыссыздар.

3-топ. Биатлоншылар. Үнді дауыссыздар.

4-топ. Шаңғылар. Дауыстылар.

Мұғалім:ережені сақтап отырамыз.Әр топ өз ішіндегі таймкиприн,бақылаушысын,спикер,хатшысын белгілеп алсын.

Мұғалім:топ басшысы топ мүшелернің сабаққа қатысуын,жауап беруін бағалау парақшасына белгілеп отыруы керек.

Жасыл-түсіндім.

Сары-жартылай түсіндім.

Қызыл-түсіндебім.

Оқулықпен жұмыс:

264-жаттығу.Түсініп оқыңдар.

Мәтінді көшіріп,қатаң дауыссыздардың астын-бір,ұяң дауыссыздардың астын-екі,үнді дауыссыздардың астын ирек сызықпен сызыңдар.

Мәтіндегі ақыл мен ғылымның не дегенін түсінуге тырысыңдар.

Ақыл айтыпты:-...дүниеге,ахиретке не пайдалы болса,не залалды болса,білетұғын –мен,сенің сөзіңді ұғатұғын-мен. Менсіз пайданы іздей алмайды екен,залалдан қаша алмайды екен,ғылымды ұғып үйрене алмайды екен. Осы екеуі маған қалай таласады? Менсіз өздері неге жарайды?-депті.

Сонда ғылым айтыпты:-Ей,ақыл! Сенің айтқандарыңның бәрі рас. Сенсіз еш нәрсе табылмайтұғыны да рас. Жаратқан тәңіріні де сен танытасың,жаралған екі дүниенің жайын да сен білесің. Бірақ сонымен тұрмайсың,амал да, айла да – бәрі сенен шығады. Жақсының,жаманның – екеуінің де сүйенгені сен,екеуінің де іздегенін тауып беріп жүресің,соның жаман,-депті.

1-топ.Мәнерлеп сырғанаушылар.Ақыл айтыпты:-...дүниеге,ахиретке не пайдалы болса,не залалды болса,білетұғын –мен,сенің сөзіңді ұғатұғын-мен.

2-топ.Шорт-трекшілер. Менсіз пайданы іздей алмайды екен,залалдан қаша алмайды екен,ғылымды ұғып үйрене алмайды екен. Осы екеуі маған қалай таласады? Менсіз өздері неге жарайды?-депті.

3-топ.Биатлоншылар. Сонда ғылым айтыпты:-Ей,ақыл! Сенің айтқандарыңның бәрі рас. Сенсіз еш нәрсе табылмайтұғыны да рас. Жаратқан тәңіріні де сен танытасың,жаралған екі дүниенің жайын да сен білесің.

4-топ.Шаңғышылар.Бірақ сонымен тұрмайсың,амал да, айла да – бәрі сенен шығады.Жақсының,жаманның – екеуінің де сүйенгені сен,екеуінің де іздегенін тауып беріп жүресің,соның жаман,-депті.

Мұғалім:Абайдың қарасөздері дегеніміз не? Сендер осы уақытта дейін Абайдың өлеңдерін жаттап келесіңдер. Абай атамыз өмірінің соңына таман прозалық үлгідегі шығармалар да жазған екен. Мұны Абайдың қарасөздері дейміз.Ұзын саны-45.Бұл қарасөздерді жазудағы мақсатын ұлы данышпан 1 қарасөзінде жазып кеткен. Ал,енді,балалар, қарасөздері туралы жоғарғы сыныптарда көбірек оқитын боламыз.Бізде сол қарасөзден үзінді берілген.Мұнда ақыл,қайрат,жүрек үшеуі сөз таластырады.Сосын олар ғылымға келіп жүгінеді. Бұл үшеуінің де маңызы ерекше.Олай дейтініміз Ыбырай атамыз да «Өнер білім бар жұрттар» ел болды,бай болды,тұрмыс түзелді, өмірлері мәнді де сәнді болды деп еді ғой.Ғылым бұрын да,қазір де біздің өмірімізді мағыналы қылатын,сәулетті қылатын,денімізді сау,қазынамызды бай қылатұғын нәрсе. Қай елдің ғылымы жоғары болады,солардың өмірі ұзақ.тамағы тоқ,көйлегі көк болады екен.Бай,қуатты болу үшін ғылым дамуы керек.Бірақ осы ғылымның жетістігін ақылға игертіп,ақылмен көп нәрсені шешу керек сияқты. Дәл осы мәтінде ғылым да, ақыл да адамға ең керек қасиеттер деп түсіну керек. Өйткені олар бірінсіз-бірі өмір сүре алмайды,бірін-бірі толықтырып тұруы керек сияқты.

Мұғалім:

-Ал,балалар, «Ақыл», «Ғылым» деген сөзді қалай түсінесіңдер,осы сөздердің астарында не жатыр?

-Ақыл,ғылымға байланысты қандай мақал-мәтелдер білесіңдер?

-Балалар,ақыл дегенімізді сендер қалай түсіндірер едіңдер?

-Ақыл деген адамның бойындағы ең қымбат қасиет,яғни ақылдың көмегімен адам дүниені танып біліп,жақсы мен жаманды ажырата алады.

-Ақылға байланысты қандай мақал-мәтел білесіңдер?

Мақал-мәтелдер:

-Ғылым деген атауды,ғылым деген ұғымды қалай түсінесіңдер?

-Ғылымның түрлері көп,техникалық ғылымдар бар,гуманитарлық ғылымдар бар,ауыл шаруашылық,медицина ғылымдары бар.

-Ал енді ғылымға байланысты қандай мақал-мәтелдер білесіңдер?

Мақал-мәтелдер:

Абай атамыздың мынадай өлең жолдары бар...

Бойда қайрат,

Ойда көз.

Болмаған соң,

Айтпа сөз.Бұл не деген сөз?!

Ақылы мен қайраты болмаса,адам еш нәрсеге қол жеткізе алмайды. «Көзі ашық,көкірегі ояу» адамдар ғана мәнді,сәнді мағыналы,бай,қуатты өмір сүріп,ұрпақ жалғастырады деуге болады. Қоғамды ілгері дамытатындар да солар деуге болады.

Елбасы айтқандай, «Мәңгілік ел» болу үшін біздің ғылымымыз дамыған, бәсекеге қабілетті,басқалардан «оқ бойы озық» түруы керек.Өркениеттің Ұлы көшінен қалыс қалмай,заманмен бірге қадам басып,келешекті ойлап, «ақылды мекенге» айналдыруымыз керек.Міне,осы мақсатты жүзеге асыратындар-сендерсіңдер! Өйткені 10-15 жылдан кейін сендер ғылымға келесіңдер.Қоғамды өзгертетіндер де сендерсіңдер!

Жоғарғы технологиялы ғылыммен қаруланған,мақсаты айқын,жоспары анық сендер Тәуелсіз Қазақстанның азаматтарысыңдар!

265-жаттығу.Төменде берілген мәтінді оқып,мазмұнынын айтыңдар.

Қарамен жазылған сөздердің ішінен қатаң дауыссызға,ұяң дауыссызға және үнді дауыссызға аяқталған түбір сөздерді үш бағанға бөліп жазыңдар,оларға қосымшалардың қалай жалғанып тұрғанын түсіндіріңдер.

Интернетті өзгерткен кім?

Интернеттің соңғы онжылдықтарда өте жылдам дамығаны,бүкіл әлемді «шарлап», адамдардың өмір сүруі дағдысын танымастай өзгерткені белгілі. Оның орнын ештеңе баса алмайды,оған балама жоқ. Интернет білім алуға, жаңалықтарды білуге құштар адамның да, ермек іздеп, көңілін көтергісі келетіндердің де шөлін қандыратын ақпараттық терең көл іспеттес. Компьютердің алдында отырып жай ғана саусағымызды қимылдатсақ болды,бүкіл әлем алақанымызда тұрады.Уақыт өткен сайын интернетті жетілдіріп,дамытып отырған атақты тұлғалар кімдер?

Өзіміз күнде қолданатын интернеттігі іздеу жүйесін екі дос ойлап тауыпты. Олар өз жұмыстарын достарының гаражында бастаған Стэнфорд университетінің студенттері Ларри Пейдж және Сергей Брин еді. Бүгінгі таңда іздеу жүйесін дүние жүзіндегі интернетпен жұмыс істейтіңдердің 80 % -ға жуығы пайдаланды. Бір айда олардың саны 153 миллионнан асатын көрінеді.

(Н.Нұржанов)

Интернет-бұл ақпарат көзі.Қай нарседе болсын жылдам ақпарат алу табыстың көзі болып табылады.Жылдам ақпарат алу арқылы біз жұмыстарымызды реттеп отырамыз.Балалар барінде қялы телефон бар.Ұялы телефонның шығу тарихы аз-ак уақыт.Бірнеше ондаған жылдар өтті.Бірақ қолжеткен мүмкіндіктері керемет.Ойын ойнайсыңдар т.б.интернетке телефон арқылы кіреміз.

Мұғалім:Балалар,ұялы телефон туралы не білеміз? 30 жылдан сәл ғана асты,ұялы телефонның біздің өмірімізге дендеп кіргеніне.Тарих үшін өте аз уақыт.Ал телефонның мүмкіндігін сендер менен артық білесіңдер.Интернетке де кіресіңдер,ойын да ойнайсыңдар,сурет,т.б. толып жатқан процестерді оп-оңай істейсіңдер.Міне, балалар,ғылымның қаншалықты дамып,қарыштап бара жатқанын осыдан білуге болады.Ғылымның дамуы – біздің өмірімізді жеңілдетеді екен.Қаншама көп ақпаратты біз бір сәтте алып,керегімізге жаратады екенбіз.

Ал мынадай интернет деген сөз дайындап келдім.Мына сөздердің синонимдерін таба отырып,интернет сөзді шығаруларың керек.

И –ибалы, көргенді,тәрбиелі.

Н - намысқой, ұлтжанды

Т – талапты, білімді

Е – ержүрек, қайратты,батыл

Р – рақымшыл, мейірімді,жомарт

Н – нәрлі,сіңімді,пайдалы

Е – епті, шебер,ұста

Т – Тәуелсіз Қазақстанның азаматы осындай қасиеттерді бойына серік қылса жақсы болар еді...

1.Көргенді,тәрбиелі.

2.Ұлтжанды

3.Білімді

4.Қайратты,батыл

5.Мейірімді,жомарт

6.Сіңімді,пайдалы

7.Шебер,ұста

8. ...Қазақстанның азаматы осындай қасиеттерді бойына серік қылса жақсы болар еді...

Рефлексия.Ал,балалар алдарында стикерлер жатыр.Сол стикерлерге бүгінгі сабақ ұнады,не ұнамады соған жазыңдар. Ал бүгінгі сабақ түсінбедім десеңдер, төменгі сатысына, егер сабақты түсіндім десеңдер ортаңғы сатыға,өте жақсы түсіндім десеңдер жоғары сатыға жабыстырыңдар.

5.Үйге тапсырма:Дауыссыз дыбыстардың түрлері.266-жаттығу.

Үй тапсырмасын сұрау:

Тауда бар,

Таста жоқ.

Жауда бар,

Доста жоқ. (У) Дамир.

Меңде бар,

Қалда жоқ.

Сеңде бар,

Қарда жок. (Ң) Жеткерген.

Құланда бар,

Құнанда жоқ.

Жыланда бар,

Қыранда жоқ. (Л) Абзал,Бердіхан.

Құрықта бар,

Сырықта жоқ.

Құдықта бар,

Қырықта жоқ (Ұ) Байкон.

Аюда бар,

Қаскырда жок.

Оюда бар,

Баскүрда жок. (Ю) Бегімбек.

Үштік шықты елеуреп,

Сан болудан қашып.

«Дыбыс болып көрем» деп,

Сөз қүрауға асық.(З) Алина.

«Ж»-ның жартысын тонап па?

Тонаған жан олақ па?

Сол жағынан тұлдыр жоқ,

Оңы алдырмас болат па? (К ) Нұржан.

  Арықта бар.

  Сезімде жоқ,

  Балықта бар,

  Теңізде жоқ.       

Бұл қай әріп ? (А) Азат.

Жұпар исі еседі

  Бастап тұрған қай әрі

  Жайнап бақта өседі.

  Қайсы әріптен басталған,

  Аты не кім шешеді ?   (Г) Бекзат.

Ас біткеннің анасы,

 Қасиетті нан осы.

 Қайсы әріптен басталып,

 Аяқталған қарашы.  (Н ) Камила

«Ащы» дейсің қазақта, 
Келу үшін осы әріп.
Құрық жалғап азапқа, 
Түсті «ш»-ға дос әріп. Щ (Арайлым)

Қарда бар, 
Мұзда жоқ.
Жарда бар, 
Құзда жоқ. Р (Мирас)

Қырық екi жауынгер,
Сапын түзеп тұрады.
Бұлдiршiндер
Қауымды ел,
Сырын терең ұғады. Алфавит (Ұлан)

Бiрiн-бiрi қоштаған,
Бiр үйден көрдiм,
Қырық екi дос-жаран. 42 әріп

Мысықта бар, күшікте жоқ.
Ыдыста бар, алмада жоқ. Ы (Кикбаев)

Телеграф бағаны деп қаласың,
Насосқа ұқсастығын табасың. Т (Аружан)

Ініде бар,Бауырда жоқ.

Жеңілде бар,Ауырда жоқ. (і) (Данияр)

Өнерде бар,Талапта жоқ.

Өрнекте бар,Оюда жоқ. (Ө) (Мақсат)

Жоқта бар, Барда жоқ. Шоқта бар, Талда жоқ.(О,Қ)

Күнде бар,

Айда жоқ.

Түнде бар,

Таңда жоқ (Ү) (Ардақ)

Санда бар,

Сапада жок.

Ханда бар,

Қарада жоқ.(Н) (Данияр)

Екі таяқ бірігіп,

Аяқ басқа ілініп,

Иір әріп қүрады,

Қиындығы білініп.(И) (Нурай)

Іледе бар,

Жайықта жоқ.

Түйеде бар,

Балықта жоқ (Е) Анель

Аяғы бар,

Белінде таяғы бар. (А) Асем

Бағалау парағы

№	Оқушының аты-жөні	Үй тапсыр масы	Ойқозғау	Жаңа сабақ, топта жұмыс жасауы	Жаттығу		Қорытынды
1
2
3
4
5
6
7

Бағалау парағы

№	Оқушының аты-жөні	Үй тапсыр масы	Ойқозғау	Жаңа сабақ, топта жұмыс жасауы	Жаттығу		Қорытынды
1
2
3
4
5
6
7

Топтың ережесі

Кешікпеу,бір-бірін сыйлау,тыңдау.Берілген рөлдерді орындау.Топ мүшелерінің пікіріне құрметпен қарау.Регламент сақтау.Белсенді болу.Қорытынды шығару,түйін шығару,әділ бағалау.