Қазіргі заман ағымы болашақ ұрпақтың ой -өрісінің шыңдалуын, жеке тұлға ретінде қалыптасуын талап етуде. Осы орайда ұлы педагог Ушинскийдің «Бала балқытылған алтын», -деген қанатты сөзді еске түсіреді. Егеменді еліміздің алғы шарттары өркениетті елдер қатарына көтерілуі керек болса, өркениетке жету үшін жан – жақты дамыған, рухани бай тұлғаны өсіру керек. Жас ұрпақтың бойындағы қабілетін көру, оны жетілдіру ізденгіштік қасиетін дамыту мұғалімнің сабақ берудегі ізденушілік, шеберлік қаблеттеріне байланысты. Ж.Аймауытов «сабақ беру үйреншікті жай ғана шеберлік емес, ол жаңадан жаңаны табатын өнер»- деген, яғни оқу үрдісін жаңаша ұйымдастыру, оқушылардың әрекеті арқылы ойлау дағдыларын жетілдіруге, шығармашылық қабілеттерін дамытуға негізделуі қажет. Елбасы Н.Ә.Назарбаев халыққа жолдаған жолдауында «Біздің міндет жаңа технологияларды, идеялар мен көзқарастарды пайдалана отырып, білім мен бәсекеге қабілетті ұрпақ тәрбиелеу» деп ұстаздар қауымының алдына жаңа міндеттер қойды.Бaстayыш сынып -oқyшы тұлғaсының қaлыптaсyы мeн дaмyының бaсты бaспaлдaғы. Бaстayыш сынып oқyшылapымeн жұмыс iстey үздiксiз бiлiм бepyдiң aлғaшқы бaсқышы. Жeкe aдaмның құндылығын apттыpy, oны дaйындaйтын ұстaз жayaпкepшiлiгiнiң өсyi, тынымсыз eңбeк, сaпaлы нәтижe дeгeн ұғыммeн eгiз. Мeктeп жұмысы мeн oқyшы жeтiстiктepiн өpiстeтyгe нeгiзгi тұлғa мұғaлiм (Strong Ward Grant, 2011). Oртa бiлiм бepy жүйeсiндe әлeмдiк жoғapы дeңгeйгe қoл жeткiзгeн aнaғұpлым тaнымaл oқытy әдiстeмeлepi apaсындa сындapлы (кoнстpyктивтi) тeopиялық oқытyғa нeгiздeлгeн тәсiл кeң тapaғaн. (Hattie, 2009) Сыни тұрғыдан ойлау «ойлау туралы ойлану» деп сипатталған. Ол маңызды мәселелерді талқылау және тәжірибені ой елегінен өткізуді қамтиды. Бұл модуль оқушылардың да, мұғалімдердің де сыни тұрғыдан ойлауды дамытуды саналы және оймен қабылдауын көздейді. Сыни тұрғыдан ойлау — бақылаудың, тәжірибенің, ойлау мен талқылаудың нәтижесінде алынған ақпаратты ойлауға, талдауға, және синтездеуге бағытталған пәндік шешім. Ол болашақта әрекет жасауға негіз бола алады.
Ұстаз үшін ең негізгі мақсат – әр сабағын түсінікті, тартымды, тиімді өткізу. Сабақ барысында оқушының ізденуі мен зерттеу дағдыларын қалыптастыра отырып, пәнге деген қызығушылықтарын арттыру мақсатында қолданылатын технологиялар баршылық. Солардың бірі сын тұрғысынан ойлау технологиясы.
Мақсатым:
Сапалы білім беруде жаңа технологияның әдіс-тәсілдерін тиімді пайдалана отырып, оқушылардың ізденімпаздық, зерттеушілік, шығармашылық қабілеттерін дамыту. Ата-ана, мұғалім және оқушы арасындағы ынтымақтастықты қалыптастыра отырып, білім сапасын арттыру.
Міндеттерім:
1.Ақпараттық және СТО бағдарламасының тиімді әдістерін пайдалану арқылы білімге деген қызығушылығын арттырып, танымдық қабілеттерін дамытуға жағдай жасау. Өз ойын еркін айтуға мүмкіндік жасай алатын орта туғызу.
2. Оқушы жүрегіне жол табу арқылы сабақтардың әрбір сәтін қызықты, ұтымды өткізу. Оқушыларды тек берілген мәліметті тыңдаушы емес ізденуші, зерттеуші өз ойын еркін дәлелдей алатын, пікірін ортаға сала білетін жеке тұлғаны қалыптастыру. Оқушының бойындағы ынта-ықыласын жойып алмай, жеке дара қабілетінің дамуына мүмкіндік жасай отырып, қабілетін дамытып, шығармашылығын шыңдау...
3. Оқытудың жаңа технологияларын қолдана отырып, жеке, жұпта, топта жұмыс істеу барысында мұғалім мен оқушының ынтымақтастығын қалыптастыру, оқушылардың ойына ерекше құрметпен қарау. Оқушыларды өзін-өзі қадағалай алатын, іс-әрекетін ретімен орындап, өзін - өзі жетілдіретін шығармашыл, ізденімпаз тұлға қалыптастыру.
Тақырыптың жаңашылдығы:
XXI ғасырдың алғашқы жылдарының негізгі проблемаларының бірі «Білім бүкіл өмір бойына » қағидасын жүзеге асыратын білім жүйесінің ұйымдық құрылымдарына іздеу болып табылады.
Ақпараттық технология ақпаратты алудың, жеткізудің, сақтаудың және пайдаланудың әдістері мен құралдары .
Дьюидің айтуы бойынша мәселелерге ерекше көңіл аудару оқушылардың табиғи әуесқойлығын оятып, оларды сыни тұрғыдан ойлауға итермелейді, яғни «нақты бір мәселені қарастырып, қиын жағдайдан шығудың жолын өзіндік іздеу арқылы оқушы шын мәнінде ойланады». Осыдан сын тұрғысынан ойлау бағдарламасының бәсекеге қабілетті жеке тұлғаны қалыптастыруда жаңашылдығы ерекше.
Оқытудың осындай жаңа педагогикалық технологияларын сабаққа ендіру бүгінгі таңда әрбір ұстаздың басты мақсаты болуы керек. Себебі, елімізге заман талабына сай қалыптан тыс ойлай алатын, шұғыл шешімдер қабылдай білетін, белсенді, шығармашыл азаматтар қажет. Мұғалім бұл жүйемен жұмыс жасағанда, үнемі оқушы санасында болып жатқан өзгерістерді бақылап, оның дамуын жан-жақты зерттей отырып, өз сабақтарын соған сай өзгертіп отыруы тиіс. Сыни тұрғыдан ойлау өзіндік, жеке ойлау болып табылады. Ал, сабақ сыни тұрғыдан ойлау принциптеріне негізделетін болса, әркім өз ойлары мен пікірлерін және бағалауларын басқалардан тәуелсіз құратын болады. Сыни тұрғыдан ойлайтын адам басқаның көзқарасымен жиі келісе бермейді. Олар не ойлау керектігін өздері шешетін болады. Сыни тұрғыдан ойлауды дамытудағы әдіс-тәсілдерді қолдану сабақта көп нәтиже береді. Оқушының жеке басын дамыту үшін мынандай қағидаларды есте үнемі ұстап отыру керек. 1.Баланың бойындағы құмарлығын, қызығушылығын жойып алмай оны үнемі алға жылжуға деген талап тілектерін, сұраныс пен мұқтаждарын ескеру, шығармашылығын жетілдіру. 2. Білімді өз бетімен іздену арқылы ойлауға жағдай жасау. 3. Өзін-өзі қалыптастыратын тұлға қалыптастыру. Мен өз сабақтарымда сыни тұрғыдан ойлау технологиясының бірнеше стратегияларын қолданамын.
І. Қызығушылықты ояту – жаңа сабақты түсіндіру кезіндегі үйрету процесі. Бұл өткен сабақ пен жаңа сабақты ұйымдастырудан тұрады. Бұл процесс бойынша оқушы нені біледі, не айта алады, осы кезеңде «топтау», «ми шабуыл», «болжау» тәсілдерін пайдаланамын. Бұнда ойды қозғау, ояту, ми қыртысына тітіркендіргіш арқылы әсер ету жүзеге асады. Қызығушылықты ояту кезеңінің екінші мақсаты — үйренушінің белсенділігін, ынта-жігерін арттыру. Оқушы өз білетінін еске түсіреді, қағазға жазады. Жұбымен, тобымен талқылайды.
ІІ. Мағынаны тану – бұл кезеңде оқушы жаңа жаңалықпен танысады, тақырып бойынша жұмыс істейді, әр түрлі тапсырмалар орындайды. Стратегиялар: INSERT, кубизм.
ІІІ. Ой толғаныс кезеңінде Венн диаграмма, семантикалық карта еркін жазу, Sinkuein немесе бес жолды өлең, эссе т.б. стратегиялар қолданылады. Олар арқылы баланың дамуына, оның бойындағы жеке қабілеттердің ашылуына, шығармашылықпен ізденуіне жол ашылады.
Оқулық бойынша мұғалімнің түсіндіргенімен байланыстырып айтады
Мәтіннің көркемдік ерекшелігін мысалдар арқылы түсіндіреді
Мәтіндегі негізгі сөздерді тауып, айтып береді, дәптерлеріне жазады
Тақырыпқа шығарма жазуды тапсырады
Шығарма жазады
Сабақты қорыту сұрақтары жалпы қойылады
Жауап береді
.
RWCT с а б а қ т а р ы
Мұғалімнің әдістері
Оқушының іс-әрекеті
Топқа бөліп, ой қозғайды
Ұжыммен жұмыс жасайды
Тақырыпқа қызықтырып бағыттайды
Мәтінмен өздері танысады
Мәтіндегі ең құнды нәрсені анықтауды ұсынады
Әр түрлі әдістер арқылы мәтінді зерттейді
Кейіпкердің ерекшеліктерін тануға бағыттайды
Жеке кейіпкерлерді талдайды, өздерін олардың орнына қойып, қарайды, салыстырады
Мәтіннің тілдік ерекшелігі туралы сұрақ қояды
Әр түрлі әдістер арқылы шығарманың негізгі мазмұнын анықтайды
Өз ойларын жазуды ұсынады
Ойларын қорытып, оны қағаз бетіне түсіреді
Ойларын қорытуға бағыттайды
Өз тұжырымдамасын жасайды
Қорыта келгенде, оқу-тәрбие үрдісінде жаңа педагогикалық технологияларды пайдалану сөзсіз білім сапасының артуына алып келеді. Сондықтан жаңа технологияны әрбір ұстаздың пайдалануы –өмір талабы. Әpбip oқyшы oқып-тaнy үpдiсiнiң өзiндiк өзгepeтiн сyбъeктiсi peтiндe дaмyғa ұмтылyы. Бapлық oқyшылap өз, қaбiлeтi жeткeн жepгe дeйiн eңбeк eтyгe үйpeндi, мәселені шешу жолдарын іздей отырып, қиындықты шешуге талпынады және сөздік қорлары кеңейді, сoл apқылы өзiнiң oйын ayызшa, жaзбaшa түpдe жeткiзe бiлy икeмдiлiгi мeн дaғдылapын қaлыптaстыpды.
Мен өз оқушыларымды ( қазір 4-ші сынып) үшінші сыныптан бастап СТО стратегияларымен таныстыра бастадым. Қазіргі уақытта мына стратегияларын меңгерді: «Топтастыру», «Sinkuein немесе бес жолды өлең», «Венн диаграмма», «ББҮ», «Эссе», «Болжау», «Буриме», «Т-таблица», «Кубизм», «Альтернативті тест», «Екі түрлі түсініктеме», «Кoнстaнтинoпoль», «Ассоциациялық қатар», «Автop opындығы», «ЖИГСO», «Болжау стратегиясы».
Қaзipгi зaмaн тaлaбынa opaй бaстayыш мeктeптe oқyшының жaс epeкшeлiгiн eскepe oтыpып, oқyшының oй-өpiсiн дaмытyды, oқyғa деген қызығyшылығын apттыpyды бaсты жoлғa қoю кepeк. Әр кезгі үздіксіз ізденіс, тағы да ізденіс қажет екенін білеміз. Себебі білім сапасы мен тәрбие теңізге ұқсайтын тұңғиық. Сол тұңғиықтан оқушыны алып шығатын кәсіби білікті шебер ұстаз. Өз сaбaқтapымa жeтi мoдyльдi eнгiзe oтыpып, oқyшылapды сыни тұpғыдaн oйлaнaтын, диaлoгтiк қapым-қaтынaсқa түсe aлaтын, пiкip aлмaсып, бaсқaның oйын тыңдaй бiлeтiн, бip-бipiн әдiл бaғaлaп, eң бaстысы тұйық oқyшылapмeн дұpыс жұмыс жaсaп, oқyшы oйы, пiкipiн әpқaшaн дұpыс қaбылдaп, дapынды oқyшылapмeн жұмысты дaмытaмын. Дeмeк, сaбaқ бapысындaғы әлeyмeттiк өзapa iс-әpeкeттep oқyдa мaңызды pөл aтқapaды.
Ғұлама Жүсіп Баласағұнның «Қанша білсең, ізден тағы, тағы да, білікті адам жетер тілек, бағына» деген сөздерін мақсат ете oтыpып мeн жaңa әдiс-тәсiлдepдiң oқyшы жәнe мұғaлiм үшiн тигiзep пaйдaсы мoл eкeнiн түсiндiм.
Пайдаланылған әдебиеттер:
1.Мұғалімдерге арналған нұсқаулық. Назарбаев Зияткерлік мектебі . ДББҰ 2012 жыл.
2.С.Мирсеитова, Ә. Іргебаева «Әрекеттегі RWCT философиясы мен әдістері».