Сан мы?да?ан бозда?тарды? ?мірін ?и?ан, талай ша?ыра?ты ортасына т?сірген со?ыс ?ртіні? ?шкеніне, міне 70 жыл толып отыр. Алайда со?ыс?а кеткен ?кесін, атасын іздеген ?рпа?тар ?аншама? Бізді? ауылымыз?а аман-есен орал?ан аталарымыз бар. Олар Абдрахманов Омар, Байділдаев Жал?асбек ж?не Д?улетов ?пшайы?.аталарымыз. Бізді? жерлестеріміз майдан даласында ерлікпен шай?ас?ан.
Мен б?гінде ортамызда жо?, кезінде ?лы Отан со?ысыны? с?рапыл жылдарында еліні? ?амы ?шін жан?иярлы?пен шай?ас?ан, к?зі тірісінде ел-ж?рт ??рметіне б?ленген, ерлікті? айбарын, елдікті? ай?а?ын таныт?ан абзал азамат жайлы а?парымды айтайын. С?з еткелі отыр?ан ардагер азамат Абдрахманов Омар ?бдірей?лы туралы болма?.
Абдрахманов Омар 1924 жылы 15 маусымда Майлыбас ауылды? округіне ?арасты, Бай?ожа елді мекенінде д?ниеге келген. Майлыбас ауылында 1937 жылы 7 жылды? мектепті т?мамдайды. 1942 жылды? к?зінде 18 жасында с?рапыл со?ыс?а аттан?ан. ?уелі 281-ші ат?ыштар полкінде ?атарда?ы жауынгер бол?ан. 1942 жылды? желто?сан айында 281-ші ат?ыштар полкінде ж?ріп, бірінші рет бас с?йегінен жара?ат алады. ?скери госпитальда ?за? емделіп, ?айтадан неміс-фашист бас?ыншыларынан азат етуге, ?ызыл Армия ?атарына ?айтып оралады. 1943 жылы 373-ші полкте, 1944 жылы 298-шы полкте ?скери міндетін жал?астырды. 1943 жылы 200-ші ат?ыштар дивизиясында Сталинград т?біндегі жой?ын шай?аста екінші рет жараланады.
«Ешкім де, ешн?рсе де ?мытылмайды».
И?, содан бері 70 жыл уа?ыт ?тсе де, ешн?рсе де ?мытылмады.
Омар ата жыл сайын?ы 9 мамыр Же?іс к?ні к?п ойланып к?п к?рсінетін еді:
«Е, шыра?тарым, бізді? к?ргенімізді, басымыздан ?ткергенімізді еш?ашан сендерге к?рсетпесін», - деп отыратын. Ол ?з ?арама?ында?ы жауынгерлерді Отанс?йгіштікке ша?ырып, жау?а деген ?шпенділігін ?ршітуге ?лес ?оса отырып, ?зіні? ерлік істерімен олар?а ?неге к?рсету оны? басты міндетіне айналды.
?лы Отан Со?ысы. Б?л сол кездегі ата-бабаларымызды? ?айсарлы?ы мен ерж?ректілігін д?лелдейтін, тарихта, халы? есінде м??гі ?алатын елеулі к?н. Б?л к?нді со?ысты? ал?ы шептерінде ?айсарлы?пен шай?ас ж?ргізіп, ерлікті? ?р?илы ?лгісін к?рсеткен ардагер азаматтар тойлама?. ?лы Же?іс он бес ода?тас бол?ан мемлекеттерді? орта? мерейтойы болма?. ?азіргі та?да ?лы Отан со?ысынан аман орал?ан а?са?алдарымызды?, тылда е?бек еткен арда?тыларымызды? ?арасы жыл ?ткен сайын азайып бара жатыр емес пе? Сонды?тан да б?л ?лы мереке болып ?тпек.
Сол кездегі Ке?ес ода?ыны? сан алуан ?лт ?кілдерімен бірге жауды тал?андап, ?лы же?іске жету жолында ?аза? хал?ыны? да лайы?ты ?лесін ?ос?аны баршамыз?а аян. ?аза?станды? жауынгерлер Брест ?амалынан бастап Берлинге дейін жанкештілікпен барды. Олар сонымен ?атар Сталинград т?біндегі шай?аста, Москва мен Ленинград ?шін бол?ан ?рыстарда ж?не Днепр ?ткелінде ?мытылмас ерліктер к?рсетті.
?лы Отан со?ысыны? пара?тарына ??ілсек, ?аза?тарды? ?анды ?ыр?ын?а ?аймы?пай со?ыс?анына д?лелдеме-пікірлер ?ажет деп ойламаймын. О?ан д?лел ай?ас ала?дарында ?шпес ерлік жаса?ан бес ж?з ?аза?ты? Ке?ес Ода?ыны? батыры ата?ын ал?анын айтса? та жетеді.
Кешегі ?лы Отан со?ысында о??а ?ш?ан ?аншама ?арулас жолдастарыны? аманатын ар?алап, аман-есен орал?ан ардагер аталарымызды? ?здері ?ор?ап, ?ор?ан да ?ам?ор болып орал?ан артта?ы ?алы? елді? ?амы?ып жеткен Же?іс к?нін, біз ?мытса? та тарих ?мытпайды. ?аншама халы? бір туды? астына бірігіп, к?штерін бір арна?а салды.
Мені?ше, ?лы Отан со?ысы о?и?алары ескірген ертегі емес, бізді? ?азіргі іс-?рекеттеріміз, ?айта ??рылысымыз, бейбітшілік ?шін к?ресіміз сол Отан со?ысы кезіндегі к?ресімізді? жал?асы емес пе? Олай болса, Отан со?ысы ??гімелері, шынайы к?ріністері еш?ашан ескірмеуге тиіс.
Абдрахманов Омар елге 1949 жылды? к?ктемінде оралады. Елге орал?аннан кейін со?ыс?а дейінгі жаса?ан электрик маманды?ы бойынша е?бек жолын жал?астырады. 1950 жылы А?т?бе облысыны? ?кілісай елді-мекенінен ар?ар-меринос ?ойын ?азалы А? ?ой совхозына жерсіндіру кезінде к?шіп келген. Мені? атаммен д?м т?зы таусыл?анша бірге т?р?ан ?жеміз екеуі 7 бала т?рбиелеп ?сіреді. Атамыз ал?аш?ы немерелеріні? ?ызы?ын к?ріп, 1980 жылы д?ниеден ?ткен. Балаларыны? айтуынша, Омар атамыз к?п с?йлемейтін, ер т?л?алы, т?йы?, к?пшіл адам бол?ан. Же?іс мерекесі ?арса?ы алдында с?хбат с?рай келген ауданды?, облысты? тілшілерге с?рапыл со?ыста бол?ан жанкешті о?и?аларын айтудан бас тартатын к?рінеді. М?мкін с?рапыл со?ысты есіне т?сіргісі келмегендіктен болар. Біра? 60-70 жылдары ?лы Отан Со?ысына ?атыс?ан ардагерлерге ?азіргідей Елбасымыз к?рсетіп отыр?ан ?ошемет пен ??рметті?, же?ілдікті? болма?аны рас шы?ар деп ойлаймын. Елбасымызды? кезекті бір Жолдауында:
«Б?л бізді? ?келеріміз бен аталарымыз?а оларды? жан?иярлы? к?ресі мен же?ісі ?шін, оларды? біздерге бейбіт ?мірді ?амтамасыз еткендері ?шін ??рмет», – деп ардагерлер м?ртебесін бір к?теріп тастап еді. (23 ?а?тар, 2010ж.)
Атамызды? ?ан майданда к?рсеткен жауынгерлік ерліктері ?шін «Отан со?ысы», «?ызыл ж?лдыз» ордені, «За Отвагу», «Е?бек ардагері», «?лы Отан Со?ысында?ы Же?іске – 20, 25, 30 жыл» т.б медальдарымен марапаттал?ан.
Б?гін ?аза?станны? барлы? ?алалары мен ауылдарында Да?? монументтеріне, ?лы Отан со?ысында ?аза тап?ан жауынгерлерді? ескерткіштеріне г?л шо?тарын ?ою р?сімдері ?туде. Б?л со?ысты ешкім де ?мытпауы, ешн?рсе де ?мытылмауы керек.
Со?ыс сал?ын естіледі ??ла??а,
Со?ыс жайлы ?н де айтты? жылап та,
Мен со?ысты к?рген жо?пын дегенмен
Сол ?ай?ыны айтады ж?рт біра? та.
Еске аламыз батыры деп халы?ты?,
Кешкеннен со? ?анды майдан со?ысты.
Бізді? есте ?ал?аны тек атамны?,
?жем айт?ан кескіні мен т?л?асы.
Он сегізде к?рген со?ыс сызатын,
?оз?ады ол намысыны? ызасын.
?мытпаймыз Омар ата есімін,
Атамыз ол біздер ма?тан т?татын.
И?, «Ер есімі – ел есінде» - демекші, бізге жар?ын болаша?, ба?ытты ??мыр сыйла?ан аталар мен апалар ерлігі еш?ашан ?мытылмайды. Соларды? ?асиетті рухы б?гінігі бейбіт тірлігімізге м??гі шуа?ын шашпа?.
Жақыпбек Махамбетов (1912, жылы туған, Сырдария ауданы ) – 2-дүниежүзілік соғыс ардагері, Кеңес Одағының Батыры (22.2. 1944). 1943 жылы ақпанда Қызыл Армия қатарына шақырылды. 1943 жылы қазан айында Днепр үшін болған шайқаста пулеметші Махамбетов асқан ерлік үлгісін көрсетті. Немістің ірі калибрлі зеңбірегін, бір танкісі мен үш автокөлігін жойып жіберіп, 90-ға тарта жаудың көзін құртты. Соғыстан кейін Сырдария, Тереңөзек аудандарында ұжымшар, ауылдық кеңес төрағасы, кеңшар бөлімшесінің басқарушысы болып қызмет атқарды.
www.ZHARAR.com
www.ZHARAR.com
www.ZHARAR.com
Фашистік Германия Кеңес Одағының астанасы – Мәскеуді бірнеше апта ішінде басып аламыз деп жоспарлады. Бірақ Мәскеу түбіндегі шайқаста Қызыл армия ентелеп келе жатқан фашист басқыншыларын тоқтатып, өздері қарсы шабуылға шықты. Бұл жеңісте қазақстандықтардың үлесі зор болды.
www.ZHARAR.com
1941 жылы Алматыда генерал И. В. Панфилов 316-атқыштар дивизиясын жасайды. Осы дивизияны 28 панфиловшы-батырлары Мәскеу қаласын қорғауда өшпес ерлік көрсетті.
Волоколомск жолын қорғаған 28 панфиловшының 22-сі қазақстандықтар еді. Мәскеу түбіндегі шайқаста 316-атқыштар дивизиясы ( кейін 9-гвардиялық атқыштар дивизиясы) командирі, Кеңес Одағының Батыры Бауыржан Момышұлы болған.
Төлеген Тоқтаров Мәскеу түбіндегі Бородино селосы үшін шайқаста неміс штабына ең бірінші болып кіріп 5 неміс офицерін жойып қаза болған. Кеңес Одағының Батыры
www.ZHARAR.com
Аға политрук болады. Майданда И. В. Панфилов атындағы 8-гвардиялық дивизияда жауға қарсы шайқасады. Ол басқарған сарбаздар фашистердің тісіне дейін қаруланған әскеріне тойтара соққы береді. Кескілескен ұрыстың нәтижесінде жаудың екі таңкісін гранатамен жарып, жаудың 12 солдатын тұтқынға алады. Ұрыс кезінде Мәлік Ғабдуллин жарақат алады. алайда алған жарақатына қарамастан жауға қарсы оқ боратады. Осы ерлігі үшін КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумының Жарлығымен Мәлікке Кеңес Одағының Батыры атағын беріліп, Ленин ордені және «Золотая Звезда» медалі де қоса марапатталады.
Гитлердің басқыншылары 1941 жылдың қырқұйегінде Ленинградқа жетті, қаланы толық қоршауға алды. Ленинград үшін ауыр блокада күндері басталды. 900 күн мен түн басқыншылар Ленинградты әуеден, ауыр зеңбіректермен оқ жаудырды. Ленингрдаты азат етуде қазақ сарбаздары да ат салысты.
www.ZHARAR.com
Нұркен Әбдіров 267 әуе дивизиясының 808-ші шабуылшы полкы құрамында майданға аттанды. Барлығы 17 рет әуе шайқасына қатысқан Нұркен жаудың 18 танкісін, 46 жүк машинасы мен көлігін, оның ішінде оқ дәрі тасыған 18 керуенді, жанар май құйған 3 цистернаны талқандап, зенит қондырғыларының бесеуін, бірнеше жабық атыс ұясын, талай жау әскерін құртты. Нұркен Әбдіровке 1943 жылғы наурыздың 31-де еліміздегі ең мәртебелі атақ – Кеңес Одағының Батыры атағы берілген еді
www.ZHARAR.com
Сұлтан Баймағамбетов 1939 жылы әскер қатарына шақырылып, сол жақтан ұрыс даласына аттанады. Өзінің табандылығы, өжеттігімен көзге түскен Сұлтан 147-атқыштар полкінде батальон комсоргі болады. 23-тегі қыршын жас 1943 жылы Ленинград майданындағы шайқаста амбразураны өз кеудесімен жауып, Отан үшін қаза тапты. Осы ерлігі үшін оған 1944 жылы Кеңес Одағының Батыры атағы берілді.
www.ZHARAR.com
www.ZHARAR.com
Қаһарман қазақ қызы, Кеңес Одағының Батыры Анасы Маржан қайтыс болғаннан кейін нағашысы Әубәкір Молдағұловтың қолында тәрбиеленіп, Санкт-Петербургтегі №9 мектепте оқыған. Ресейдің Рыбинск авиатехникумын бітірген (1941). 1942 ж. өз еркімен Қызыл Әскер қатарына алынып, мергендердің Орта әйелдер мектебін үздік бітіріп шықты (1943). 1943 жылдың тамыз айынан 2-Прибалтика майданында 26-атқыштар дивизиясының құрамында ұрысқа қатысып, мергендігімен көзге түсті. Новосокольники темір жол стансасы маңында болған ұрыста Молдағұлова жауынгерлерді шешуші шайқасқа бастап, қаһармандықпен қаза тапты.
1922 жылы Мәншүк Мәметова дүниеге келді. Оның шын аты Мәнсия. Ол Орал облысы, Орда ауданында туылған, ал 1943 жылдың 16-шы қазанында қайтыс болды. 1944 жылдың 1 наурызында ержүрек қызға Кеңес Одағының Батыры атағы берілді. Ұлы Отан соғысы басталғанда Мәншүк Алматы Медициналық университетінде оқитын. 1942 жылы өз еркімен майданға аттанған ол 21 атқыштар дивизиясының құрамында атысты. Аға сержант, пулеметші Мәншүк мергендігімен, ержүректігімен көзге түсті. Ол Невель қаласының түбіндегі шайқаста соңғы демі үзілгенше қолынын пулеметті тастамаған күйінде қаза болды.
www.ZHARAR.com
Мәскеу түбінде жеңіліске ұшыраған фашист әскерлері астық пен мұнайға бай оңтүстік аумақты жаулап алмақ болып, Сталинград бағытына ең таңдаулы әскерін жіберді. Кеңес жауынгерлері: “Өліспей беріспейміз!” – деген ант берді. Сталинград қаласының әр үйі, әр көшесі қамалға айналды. Қазақ жауынгерлері таңғажайып ерлік көрсетті.
www.ZHARAR.com
Талғат Бегильдинов 1942 жылы майданға аттанады. Осы өзі бір көргеннен қатты ұнатқан ұшақпен көк жүзінде 500 сағат болады. 305 рет әскери шабуылға шығып, жау ұясы – Берлинді алуға бірінші болып қатысады. Фашистер өздеріне аяусыз өлім оғын сепкен Талғат мінген ұшақты «Қара ажал» деп атаған. 23 жасында Кеңес Одағының екі мәрте батыры атағын иеленіп, соғыста небір көзсіз ерлік көрсеткен қыран қазақ қан майданнан аман-есен оралған соң, әскери әуе академиясын аяқтайды.
www.ZHARAR.com
www.ZHARAR.com
Бұл мейрамды бұрынғы кеңес одағына кірген 15 одақтас республика халқымен бірге, кеңес халқы неміс басқыншыларынан азат еткен Еуропа елдерінің Варшава мен Прага, Будапешт пен Бухарестің, София мен Белградтың, Париж бен Венаның, жер шарының басқа да көптеген қалаларының тұрғындары тойлайды.
Ұлы Отан соғысы халқымызға төнген ең ауыр күндер болды. Төрт жыл, 1418 күн мен түн бойы өз жері мен отаны үшін, келешек ұрпақ үшін жан қилы соғыс жүріп жатты.
www.ZHARAR.com
Сол кездегі Кеңес Одағының басқа халқымен бірге жауды талқандап, жеңіске жету ісіне қазақ халқы да өзінің лайықты үлесін қосты. Қазақстандық жауынгерлер Брест қамалынан бастап Берлинге дейін барды. Олар Сталинград түбіндегі жертөлелерде, Днепр өткелінде, Москва мен Ленинград үшін болған ұрыстарда батыр ерліктер көрсетті. Украинаны, Кавказды, Белоруссияны, Қырымды, Прибалтиканы азат етті, Польша, Румыния, Венгрия, Чехословакия, Болгария, Германия жерлеріндегі майдан жолдарында жеңіс туын көтеріп өтті. Ұлы Отан соғысы жылдарында біздің қандастарымыз қатыспаған бірде-бір үлкен шайқас болмады.
www.ZHARAR.com
1941—1945-жылдар аралығындағы Ұлы Отан соғысына 35 млн адам, соның ішінде 1,5 млн қазақстандық қатысты. Бұл республика халқының 18 бен 50 жас аралығындағы ересектердің 70 пайызы. Ұрыстардың алғы шебінде Қазақстаннан жіберілген 23 бірлестік, 50 шақты полктар мен батальондар шайқасты. Қазақстандықтар Мәскеу мен Ленинградты жанын қия қорғап, Украина мен Беларусьті, Прибалтика мен Молдованы азат етуге атсалысты, Берлин шабуылына қатысты.
Ондаған мың қазақстандық ерен еңбегі мен ерліктері үшін марапатталса, бес жүзден астам адам Кеңес Одағының Батыры атанды, төрт адам бұл атаққа екі мәрте ие болды, 142 адам Даңқ орденінің толық жинағының иегері атанды.
