Та?ырыбы: “?ош келді?, ??тты наурызым!»
Ма?саты: О?ушылар?а ?лысты? ?лы к?ні Наурыз мерекесін тойлауы туралы толы? ма?л?мат беру, хал?ымызды? салт – д?ст?рін, ?дет – ??рпын ?йрете отырып, “Наурыз” ?аза?ты? ?лтты? мейрамы екенін ашып к?рсету.
Т?рі: ашы? т?рбие са?аты
К?рнекілігі: на?ыл с?здер жазыл?ан плакат, слайдтар, ?лтты? киімдер, ?лтты? та?амдар.
Т?рбие са?атыны? ж?рісі:
1. Наурыз – думан.
2. Наурыз – жыл басы
3. Д?ние ж?зі халы?тарыны? Наурыз мерекесін тойлау д?ст?рі
4. Наурызда?ы салт – д?ст?рлер
5. Ата – салты? – ?азына?.
1-ж?ргізуші: ??рметті ?стаздар, о?ушылар, ата – аналар! Сіздерді ?аза?ты? ?лтты? мерекесі ?лысты? ?лы к?ні – Наурыз мерекесімен шын ж?ректен ??тты?таймыз! Б?гінгі т?рбие са?атымыз?а ?ош келді?іздер!
2-ж?ргізуші: ??рметті ?стаздар, о?ушылар, ата-аналар! Сіздерді келіп жеткен к?ктем мерекесімен ??тты?тап, сіздерге шатты? тілей отырып, мерекелік т?рбие са?атымызды ашы? деп жариялаймыз.
І. Наурыз – думан
Жандос: Уа, жарандар, жарандар!
Б?рі? бері ?ара?дар,
Наурыз – думан басталды
Бір с?т зейін салы?дар.
?штас?ан оймен м??гілік
Біздерде бар сан ??рып
?асырлардан ?асыр?а
Келе жат?ан жа??ырып
Бермен жа?ын т?ры?дар,
С?зіме к??іл б?ры?дар,
Жау?азындай Наурызды?
Жарапазан жыры бар.
Ислам: Аманбысы? арда?ты хал?ым мені?
Арда?та Наурыз тойын салты?ды елім.
Мереке басы болсын берекені?
Игі е?бекті? жемісін б?рі? жегін!
Наурыз той?а жинал?ан хал?ым мені?
Б?рі?ні? ой?а ал?аны? жар?ын сенім.
Б?гінгі той, ерте?гі арда?ты ісі?,
?ажап болсын таппайтын тепе-те?і?.
Ерболат: Наурыз мейрам ж?ректерге н?р сепкен,
Ма?дайымнан с?йіп жатыр к?н-к?ктем.
Жары?ымен, шуа?ымен к?н-ана
Алып келді жер бетіне г?л к?ктем.
?ош келді?, Науырызым арда?ты
Хал?ым са?ан бар ?мітті арнапты
Жылда осылай келе берсін жасарып
Г?лге б?леп, жыр?а б?леп айма?ты.
Фархат: ?иыры жо? мені? байта? далама
?сем, к?ркем ауылыма, ?алама
Наурыз келді д?р сілкінтіп жерімді
Сырлы ?ніне ??ла? т?рмей болама?
Наурыз ?айтып оралды аты да а?ыз,
С?рамаймыз ал?ыс та, а?ы да біз
?й – дастархан, даламыз – сахнамыз,
?лы мейрам Наурызды ?арсы аламыз.
Би: «?ара жор?а» - орындайтын сынып о?ушылары.
Шы??ыс:
ІІ. Наурыз – жыл басы
Т?уелсіз биік хал?ымны?
Желбіреп туы шал?ысын.
?з Наурыз келіп еліме
Жер – Ана бойы бал?ысын.
Жа??ырар д?ст?р-салтымны?
К?зелсін б?ла? жыл?асы
?астерлі мені? хал?ымны?
Мереке Наурыз – жыл басы! – дей келе ендігі кезек Наурыз мерекесіні? шы?у тарихына то?талса?.
Томирмс: Наурыз – ?те к?неден келе жат?ан мейрам. К?ні б?гінге дейін жер шарында?ы к?птеген халы?тарды? д?ст?рлі мейрамына айналып отыр?ан б?л мерекені? ?ашаннан бері тойланып келе жат?анын д?п басып айту ?иын. Б?л к?ні к?н мен т?н те?елетін, жан-жануарлар т?лдеп, адамдарды? аузы а??а тиетін, жер ?стінде шатты? орна?ан к?н. ?аза? елі осы к?нді «?лысты? ?лы к?ні » деп ата?ан. Наурыз с?зі парсы тіліні? «Нау – жа?а», «руз – к?н» деген с?здерінен ?алыптасып, жылды? бірінші к?нін білдірген. Ал ?аза? тілінде «Наурыз» с?зі біріншіден жыл басына байланысты думанды халы?ты? мейрам, екіншіден Наурыз айы, ?шіншіден Наурыз к?ні жасалатын к?жеге ?атысты айтыл?ан.
І?к?р:
ІІІ. Д?ние ж?зі халы?тарыны? Наурыз мерекесін тойлау д?ст?рі
Бізге ?аза? хал?ыны? Наурыз мейрамын тойлау д?ст?рі м?лім, ал ?зге елдердікі ше? Олар да біз сия?ты б?л мейрам?а аса назар аударып, ерекше к??іл б?ле ме екен? ?ане, бір с?т зер салайы?.
Айжан.?.
Т?рік елі: Ежелгі т?ріктер ?лыс к?ндері жа?а киімдерін киіп, са?ал – м?рттарын т?зеп, шаштарын алады. Алты к?н сада? тартып машы?тан?ан со?, жетінші к?ні алтын те?ге – «жамбы» атып жарысады. Егер кімде-кім жамбыны бірінші боп атып т?сірсе, сол адам?а «бір к?н» патша болу?а, ел билеуге ерік беріледі.
Айжан.Т.
Иран елі: Иран патшасы Наурыз к?ні ?ол астында?ы адамдарды? біріне патша шапанын сый?а тартады екен. Тіліміздегі к?ні б?гінге дейін айтылатын. «??л?а бір к?н азатты?» деген с?зде осы бір к?не р?сімге ?атысты болса керек.
М?сылман дініне дейін К?нге табын?ан иран елдері Наурыз к?ні с?зіні? бас ?рпі «шинмен» басталатын жеті т?рлі затты дастархан?а ?оятын:, шир (с?т), шырын, шекер, шербет, шам, шона (тара?). Ежелгі иранды?тарды? т?сінігі бойынша, с?т – п?ктік, т?ттілер – шатты?, шекер – ризалы?, шербет – демалыс пен ?она?жайлылы?, шат от?а табыну, тара? – ?йел с?лулы?ы.
То?жан:
Ау?ан елі: Ау?андарда Жа?а жылды мейлінше шатты? – ??рметпен ?арсы алады. Ау?ан елінде шаруалар егіс ал?абына барып, ал?аш?ы т?рен т?сіреді, ал со?аны? со?ынан сый – ??рметі мол шаруалар еріп ж?реді. Жеті к?н бойына жеті т?рлі жемістерден аса д?мді сусындар жасалады, міндетті т?рде жа?адан киім – кешектер тігіледі, осы?ан орай б?кіл елде жа?а жыл «жа?а киім к?ні» деп аталады.
Адель
Араб елі: Арабтар мейрам салтын ?згертіп, бас ?рпі «ай» с?зіні? бас?ы ?ріпі–«синнен» басталатын м?лде б?лек ?зге жеті затпен алмастырады: сарымса?, бидай, жиде, сірке суы, рут ш?бі, егеу.
АДель;
Парсы елі: Парсы тілдес халы?тар Наурызды бірнеше к?н тойла?ан. Олар б?л к?ні ?р жерге ?лкен от жа?ып, от?а май ??яды, жа?а ?нген жеті д?нге ?арап, келешек егін жайлы болжам жасайды. Жеті а? кесемен д?ст?рлі ?лтты? к?же «сумала?» ?сынады. Со?а мен жер жыртады, ат шаптырып, жамбы атысып жарысады. Ескі киімдерін тастап, ?стал?ан шыны – ая?ты сындырады. Бір – біріне г?л ?сынып, ?йлеріні? ?абыр?асына д??гелек ою – «к?н» белгісін салады, ?йді? тіреу а?ашына г?л іледі.
Айгерім:
?нді елі: ?ндістанда жа?а жыл бір жылда он рет тойлап ?ткізіледі. О?т?стік ?ндістанда б?л той т?рі наурыз айында басталады, ?йлер ?рілген г?лдермен айшы?талады.
Наурыз мейрамын ?р ел т?рліше ата?ан.
Наурыз мейрамын бирмалы?тар «Су мейрамы», т?жіктер «Б?йшешек», «Г?лнаурыз» деп ата?ан.
Н?рай:
?аза?ымны? салт-д?ст?рі жа??ыр?ан
Т?лімді ой сына?ы, т?рбие к?зі ?алдыр?ан
Салт-д?ст?рді арда?тайы? а?айын,
?аза? атты ?лкен, кіші балдыр?ан
Жиналыппыз с?тті к?ні б?рімізде
?лкен, кіші, жасымыз, к?ріміз де
Т?рлеті?із, ?адірменді ?она?тар
Г?л-г?л жайнап мына бізді? т?рімізге
Наурыз к?же – Наурыз тойына т?н к?пшілікке арнал?ан мерекелік та?ам. Оны ?р ?й жеті т?рлі д?мнен: с?т, ет, су, т?з, тары, ??рт, жеміс, т.с.с та?амдардан жасап, о?ан ?азы ш?жы? сия?ты сыйлы м?шелер ?осып, мерекемен ??тты?тау?а келгендерге ы?ыласпен ?сынады. Наурыз к?жені? д?ст?рлік, мерекелік, ?лтты? та?ылымы ?те
1. Ертеде жеті жігіт жеті шыра? жа?ып, ауылды аралайды екен. Неліктен? (Жауабы: Жаманшылы? ескі жылмен кетсін деген ниетпен жеті шыра? жа?ып ауылды арала?ан.)
2. Наурыз к?ні дастархан ?стінде ?андай та?амдар болуы керек? (Жауабы: Наурыз к?же, бауырса?, жеті нан, ?азы-?арта т.б.)
3. Наурыз тілек деген не? (Жауабы: наурыз тілек – досты? к??іл мен тілектестікті?, адамгершілікті?, белгісі ?р тойды? жарасты салтыны? бірі ретінде айтыл?ан. ?р адам ?зіне, отбасына немесе туыс – ту?андары мен дос – жарандарын ?лысты? ?лы к?німен ??тты?тап, жа?сы тілек тілейді, бір – біріні? ?йіне кіріп д?м татады)
4. ?ыдыр ата ?ай к?ні адамдар арасына келетін бол?ан? (Жауабы: 21 наурыз)
5. Наурыз бата дегеніміз не ? (Жауабы: халы?та батаны? т?рлері к?п. Соны? бірі – Наурыз бата. М?нда наурызнама ?ткізгендерге осы к?нге арнап, «наурыз к?жеге» ша?ыр?андар?а, тойда ?нер к?рсеткен а?ын, ?нші, палуандар?а т.б. ?нерпаздар?а, жас талапкерлерге а?са?алдар мен ?желер, ел а?алары бата береді)
1 – ж?ргізуші: Ендігі кезекте ?нер к?рсеткен о?ушылар?а ?лкендерден наурыз бата с?раймыз, балалары?ыз?а бата?ызды берип жібері?із!
Наурыз бата
С?раса? бата берейін,
?стем болсын мерейі?.
Ы?ыласпен ?ол жайса?,
А? тілекті т?гейін.
?лыс о? болсын,
А? мол болсын!
?айда барса? жол болсын!
?лыс ба?ты болсын,
Т?рт т?лік а?ты болсын!
?лыс береке берсін,
Б?ле – жала жерге енсін!
?лы хал?ым то? болсын,
К?йлектері? к?к болсын!
Уайым – ?ай?ы жо? болсын,
?уаныштары? к?п болсын!
2 – ж?ргізуші: С?улесіндей к?ріндей та??ы ?мітті?,
Басын ?осты? салт – д?ст?р сан ??рыпты?.
Жаса Наурыз, жар?ыра к?кте к?ндей,
Мерекесі досты?ты?, м??гілікті? – деп т?рбие са?атымызды ая?таймыз.
??рметті ?стаздар, ?адірлі ?она?тар! ?лысты? ?лы к?ні – Наурыз мейрамы ??тты болсын! Наурыз – к?неден келе жат?ан мейрам. К?ні б?гінге дейін жер шарында?ы к?птеген халы?тарды? д?ст?рлі мейрамына айна?ан.Бекіту.
Жандос: Уа, жарандар, жарандар!
Б?рі? бері ?ара?дар,
Наурыз – думан басталды
Бір с?т зейін салы?дар.
?штас?ан оймен м??гілік
Біздерде бар сан ??рып
?асырлардан ?асыр?а
Келе жат?ан жа??ырып
Бермен жа?ын т?ры?дар,
С?зіме к??іл б?ры?дар,
Жау?азындай Наурызды?
Жарапазан жыры бар.
Ислам: Аманбысы? арда?ты хал?ым мені?
Арда?та Наурыз тойын салты?ды елім.
Мереке басы болсын берекені?
Игі е?бекті? жемісін б?рі? жегін!
Наурыз той?а жинал?ан хал?ым мені?
Б?рі?ні? ой?а ал?аны? жар?ын сенім.
Б?гінгі той, ерте?гі арда?ты ісі?,
?ажап болсын таппайтын тепе-те?і?.
Томирмс: Наурыз – ?те к?неден келе жат?ан мейрам. К?ні б?гінге дейін жер шарында?ы к?птеген халы?тарды? д?ст?рлі мейрамына айналып отыр?ан б?л мерекені? ?ашаннан бері тойланып келе жат?анын д?п басып айту ?иын. Б?л к?ні к?н мен т?н те?елетін, жан-жануарлар т?лдеп, адамдарды? аузы а??а тиетін, жер ?стінде шатты? орна?ан к?н. ?аза? елі осы к?нді «?лысты? ?лы к?ні » деп ата?ан. Наурыз с?зі парсы тіліні? «Нау – жа?а», «руз – к?н» деген с?здерінен ?алыптасып, жылды? бірінші к?нін білдірген. Ал ?аза? тілінде «Наурыз» с?зі біріншіден жыл басына байланысты думанды халы?ты? мейрам, екіншіден Наурыз айы, ?шіншіден Наурыз к?ні жасалатын к?жеге ?атысты айтыл?ан.
І?к?р:
ІІІ. Д?ние ж?зі халы?тарыны? Наурыз мерекесін тойлау д?ст?рі
Бізге ?аза? хал?ыны? Наурыз мейрамын тойлау д?ст?рі м?лім, ал ?зге елдердікі ше? Олар да біз сия?ты б?л мейрам?а аса назар аударып, ерекше к??іл б?ле ме екен? ?ане, бір с?т зер салайы?.
Айжан.?.
Т?рік елі: Ежелгі т?ріктер ?лыс к?ндері жа?а киімдерін киіп, са?ал – м?рттарын т?зеп, шаштарын алады. Алты к?н сада? тартып машы?тан?ан со?, жетінші к?ні алтын те?ге – «жамбы» атып жарысады. Егер кімде-кім жамбыны бірінші боп атып т?сірсе, сол адам?а «бір к?н» патша болу?а, ел билеуге ерік беріледі.
Айжан.Т.
Иран елі: Иран патшасы Наурыз к?ні ?ол астында?ы адамдарды? біріне патша шапанын сый?а тартады екен. Тіліміздегі к?ні б?гінге дейін айтылатын. «??л?а бір к?н азатты?» деген с?зде осы бір к?не р?сімге ?атысты болса керек.
М?сылман дініне дейін К?нге табын?ан иран елдері Наурыз к?ні с?зіні? бас ?рпі «шинмен» басталатын жеті т?рлі затты дастархан?а ?оятын:, шир (с?т), шырын, шекер, шербет, шам, шона (тара?). Ежелгі иранды?тарды? т?сінігі бойынша, с?т – п?ктік, т?ттілер – шатты?, шекер – ризалы?, шербет – демалыс пен ?она?жайлылы?, шат от?а табыну, тара? – ?йел с?лулы?ы.
То?жан:
Ау?ан елі: Ау?андарда Жа?а жылды мейлінше шатты? – ??рметпен ?арсы алады. Ау?ан елінде шаруалар егіс ал?абына барып, ал?аш?ы т?рен т?сіреді, ал со?аны? со?ынан сый – ??рметі мол шаруалар еріп ж?реді. Жеті к?н бойына жеті т?рлі жемістерден аса д?мді сусындар жасалады, міндетті т?рде жа?адан киім – кешектер тігіледі, осы?ан орай б?кіл елде жа?а жыл «жа?а киім к?ні» деп аталады.
Адель
Араб елі: Арабтар мейрам салтын ?згертіп, бас ?рпі «ай» с?зіні? бас?ы ?ріпі–«синнен» басталатын м?лде б?лек ?зге жеті затпен алмастырады: сарымса?, бидай, жиде, сірке суы, рут ш?бі, егеу.
АДель;
Парсы елі: Парсы тілдес халы?тар Наурызды бірнеше к?н тойла?ан. Олар б?л к?ні ?р жерге ?лкен от жа?ып, от?а май ??яды, жа?а ?нген жеті д?нге ?арап, келешек егін жайлы болжам жасайды. Жеті а? кесемен д?ст?рлі ?лтты? к?же «сумала?» ?сынады. Со?а мен жер жыртады, ат шаптырып, жамбы атысып жарысады. Ескі киімдерін тастап, ?стал?ан шыны – ая?ты сындырады. Бір – біріне г?л ?сынып, ?йлеріні? ?абыр?асына д??гелек ою – «к?н» белгісін салады, ?йді? тіреу а?ашына г?л іледі.
Айгерім:
?нді елі: ?ндістанда жа?а жыл бір жылда он рет тойлап ?ткізіледі. О?т?стік ?ндістанда б?л той т?рі наурыз айында басталады, ?йлер ?рілген г?лдермен айшы?талады.
Наурыз мейрамын ?р ел т?рліше ата?ан.
Наурыз мейрамын бирмалы?тар «Су мейрамы», т?жіктер «Б?йшешек», «Г?лнаурыз» деп ата?ан.
