жүйелік - қызметтік: графикалық білімдер мен дағдыларды дамыту; зейін мен бақылау қабілетін дамыту;
тұлғалық: өмірге эстетикалық көзқарасты дамыту.
Сабаққа арналған материалдар мен жабдықтар:
мұғалім үшін: көрнекі материал – портреттердің көшірмелері, портреттік фотосуреттер;
оқушылар үшін: шағын айналар, альбом парақтары, жай қарындаштар, өшіргіш, акварель, қылқалам, су құйылған құты.
Пәнаралық байланыс: дүниетану,әдебиеттік оқу.
С а б а қ т ы ң б а р ы с ы.
Тақтаға белгілі суретшілердің салған адам келбеттері ілініп, оларды оқушылар асықпай байыппен қарап алуға тиіс. Живопись өнеріндегі басқа жанрларды еске түсіріп (табиғат, натюрморт т.б.), портрет жанрының ерекшілігін аңғаруға көңіл бөлуін қамтамасыз ету пайдалы.
Адамның суретін салатын суретшіні портрет (келбет) салатын суретші деп, ал оның шығармасын портрет деп атайтынын оқушыларға түсіндіру. Әңгіме барысында оқытушы оқушыларға суретшілер портрет салғанда адамның тек өзіне-өзі ұқсауын ғана емес, сонымен қатар, адамның мінезін, көңіл күйін көрсетіп беретінін түсіндіреді.
Әңгіме барысында мұғалім оқушыларға көрнекіліктерді көрсете отырып, сұрақтарға жауап беруін талап ету:
Суретте кім бейнеленген?
Оның көңіл күйі қандай?
Бұл кісі қандай мамандық иесі?
Қандай белгілермен айқындадыңдар?
Мұғалім оқушы жауаптарын құптай отырып, әрбір портретке қысқаша сипаттама береді. Өткен сабақтарда осы аталған суретшілердің қандай шығармаларын көріп, таныс болғандықтарын естеріне түсіреді.
Портрет жанрының күрделілігін ескерте отырып, мұғалім оқушыралға адамның бет әлпетін, көңіл күйге байланысты өзгеруін бақылап, қадағалаудың қажеттігін айтып түсіндіреді. Ең алдымен, адамның бет бейнесін мұқият зер салып қарап шығу, бас формасының қандай екендігін аңғару, шашының түсіне көңіл бөлу, сонымен қатар көз, мұрын, ауыз құрылысына да назар аудару әрекеттерін іске асырады.
Мұғалім оқушыларға сурет салуды адамның бас формасын салудан бастау керектігін, айтып түсіндіреді.
Адамның бет пішінінің әрбір мүшесі жеңіл сызқтармен орындалуы тиіс, себебі, сурет салу барысында қателіктер болса түзетуге немесе алып тстауға болады. Адамның басын салуға симметриялық еркшелікті қолдануға болады, сондықтан адамның оң жақ беті мен сол жақ бетін немесе керісінше, салыстырып отырған жөн.
Ең алдымен бет пішінінің негізгі сызықтары белгіленеді. Қасты, кірпікті, көз қарашығын, бет пішінінің негізгі бөлшектерінің орналасуын анықтамй тұрып сурет салуға болмайды. Адамның көзі бет пішінінің орта шенінде орналасқан. Бастың маңдай жағы беттің тең жартысын алды. Бұл жайында оқушыларға ескертіп отыру қажет, себебі, олар портрет салғанда осыдан қате жіберіп жатады. Жалпы бас формасын тауып қағаз бетіне түсіргеннен кейін шашты салуға болады.
Оқушылардың өздері салған суретте адмның ең бір ерекше қасиетін (мінезін, күлкісін, көз қарасын) дұрыс бере білуге баулу өте маңызды. Мысалы, адамның көңіл күйін дұрыс беру үшін мына жайды ұмытпау қажет: күлген кісінің езуі ептеп созылады, көзі қысылыңқырайды; ал қайғырған кезде кісі қасы төмен түсіп кетеді.
Көбінше оқушылар өз жолдастарын бейнелеуге қызығады. Бұл олардың сурет салу барысында ұқсастықты салыстыруға мүмкіндіктерін қамтамсыз етеді.
Сабақтың соңында мұғалім, оқушылар салған суреттерден көрме ұйымдастырып, өз жұмыстарына сын, пікір айтуға еркіндік бергені жөн.
Т а п с ы р м а: автопортрет немесе өздері жақсы көретін әдеби, кино, кейіпкерлерін бейнелеп, сурет дәптерінде берілген тапсрманы қайталау керек.
