Ашы? саба?; "Портрет". /саба? жоспары/
(адамды бейнелеу)
О?у т?рбиелік ма?саттар мен міндеттер:
Білімділік : портрет ж?не оны? т?рлерімен таныстыруды жал?астыру, портрет салуда?ы графикалы? да?дылар мен біліктерді ?алыптастыру;
Дамытушылы?: назар аудару ж?не ба?ыла?ышты?ты дамыту; ?орша?ан орта?а эстетикалы? ?арым - ?атынасын ?алыптастыру;
Т?рбиелік: ?орша?ан шынды? пен ?нерге эстетикалы? ?арым - ?атынасты? ж?не шы?армашылы? м?дениетіні? ?алыптасуына ы?пал ету;
Саба? т?рі: д?ст?рлі, жа?а саба?
Саба? ?дісі: ?арап салу, ма?л?мат беру, с?ра? - жауап, дидактикалы? ойын, аралас т?сіл
П?наралы? байланыс: математика, ?аза? ?дебиеті, сызу
Саба?ты? к?рнекілігі:
М??алім ?шін: к?рнекіліктер - адамдарды? фотосуреттері, слайд, портрет к?шірмелері; «портрет салу» кестесі, дидактикалы? материалдар
О?ушылар ?шін: альбомды? пара?тар, жай ?арындаштар, ?шіргіш, гуашь немесе акварель, ?ыл?аламдар ж?не су ??ю?а арнал?ан кішкене банка.
Саба? барысы:
І. ?йымдастыру : 2 мин
II.?й тапсырмасы: 2 мин
?ткен саба?ты еске т?сіру ?шін ?айталау с?ра?тарын ?ою.
ІІI. Жа?а саба?. 15 мин
О?ушылар білімін еске т?сіру, «портрет» ??ымын ж?йелеу.
Портрет – б?л адамды бейнелеу. Портретте адамны? ?зына бойы, отыр?ан ?алпы немесе бет - пішіні ?ана бейнеленуі м?мкін. Осы к?ріністі? б?рі - портрет деп аталады. Я?ни, жо?арыда айтыл?ан портрет, орындалу т?сіліне ?арай 2 т?рге б?лінеді. Бір т?л?алы портрет ж?не к?п т?л?алы портрет. Т?менгі сыныптарда б?л та?ырыптар?а к?птеген суретте сал?ан болатынбыз. Портрет ол адам бейнесін бейнелейтін суреттер, енді балалар ?ткенді ?айталап ?тейік:
• Портреттер композициялы? орналасуына байланысты неше т?рге б?лінеді? (Иы? б?лігіне дейінгі портреттер,беліне дейінгі,толы? фигуралы портреттер).
• ?осымша б?ліну т?рлерін ата (?имыл-?оз?алыс?а, мінез-??лы??а, ?зіл-сы?а??а арнал?ан, салтанатты, топтас?ан портреттер.)
• Портрет жанры бейнелеу ?неріні? ?ай т?ріне жатады? (кескіндеме, живопись).
Портрет ?нері б?дан мы?да?ан жылдар б?рын д?ниеге келгені белгілі. Адамны? бірінші кескіндемелері бояумен салынба?ан, ол Мысыр пер?ауындарыны? алапат тас м?сіндері еді.
Ежелгі Египет, Рим м?сіндік, мозайкалы? портреттерінен бастау алады. Суреттерін к?рсету
Портреттік кескіндер жанр бойынша да б?лінеді: мифологиялы? – ертегілік ж?не мифологиялы? кейіпкерлерді? кескіні, отбасылы? портрет – отбасы м?шелеріні? бейнесі, жанрлы? портрет – портретте бейнелеушіні белгілі бір образда беру, автпортрет – суретшіні? ?зін - ?зі бейнелеуі.
О?улы?та?ы 68 беттегі «Пластикалы? анатомия» тарауында ж?не 74 бетте адам т?л?асын бейнелеуі к?рсетілген, назар аударайы?.
Адамды жай ?ана бейнелеп ?оймай, оны айнытпай беру о?ай шаруа емес. Портретте бейнеленгелі отыр?ан адамны? мінез - ??л?ын к?рсетіп, т?л?алы? ерекшелігін беру ма?ызды.
Адамны? мінез - ??л?ын ашып беру ?шін оны? ішкі к??іл к?йін д?рыс к?рсету керек. Денені? ?имыл - ?оз?алысы немесе т?р?ы, бет ерекшеліктер ар?ылы адамдарды? ішкі жан д?ниесі мен арманын берумен ?атар, ?з ойын ж?не бейнеленген адам?а деген к?з?арасын беруге тырысады. ?аза? халы? суретшісі ?. ?астеевтен бастап, б?гінгі жас суретшілерге дейінгі ?аза?стан ?ыл?алам шеберлері Кенбаев, телжанов, Сахи Романов, Т?ленбаев, Аманжолов, ?алымбаева т.б. портрет жанрында да ?зіндік ?олта?басымен к?зге т?седі.
Атап айтса?, ана с?ті мен ?лтты? д?ст?рін бойына сі?ірген ?лы суретші ?. ?астеев ана образын ерекше сомда?ан. Келбеттік бейнеде ана н?ры ажарлана т?седі. Алыс?а ?адал?ан к?з жанарынан тере? философиялы? ойды бай?ау?а болады. Бояу ?ндестігімен бедерленген бет ?лпеттеріндегі ?жімдері ?мір жолын баяндап т?р?андай. К?мкерілген жаулы?ты? аясында т?л?асына жарасымды а? кимешек адал ж?рек, д??гелек ж?зді, ?ой к?зді ананы? келбетін ажарландыра т?седі. Иы?ына жамыл?ан к?кшіл - к?лгін т?сті орамалы мен жасыл т?сті шапаны дене бітіміне жарасып т?р.
Б?л - бір т?л?алы? композициялы? ??рылымынан т?ратын ?ондыр?ы портрет, ?аза?стан бейнелеу ?нері ?орынан айыры?ша орын ал?ан к?ркем туынды.
Осы портрет жанры ?здері?е таныс та?ы бір п?нде бар.Ол ?андай п?н деп ойлайсыздар?
Ол ?дебиет п?ні.?дебиет п?нінде адам бейнесін ?ле? жолдары ар?ылы ж?не с?збен суреттеу ар?ылы да беруге болады. А?ындар жазушылар адам келбетін ?ле? менен ж?не ?арас?збен де ?демі суреттей білді.
«Т?кті ?аба? жауып т?скен к?зіне
Тікенектей т?к шы?ып т?р ж?зіне
?ырлы м?рын,?ырмызы ерін,?ап-?ара
?ш?ын шашып ойнап т?р к?зіне.»
Б?л -?ле?мен берілген портрет.Ал мынау с?збен бейнеленген портрет.
«Хамит-?зын бойлы,жауырынды,тіп-тік,с?р жігіт. ?ырша м?рынды,ш??іректеу ?ара кер тобыл?ы к?зді,?ыр?ып ж?ретін са?алы,м?рты бар.Жасы 25-26 шамасында». Міне осы портретті кітап бетінен о?ып-а? к?з алдымыз?а сол адамны? бейнесін елестете аламыз. Міне осындай шеберлікпен адам келбетін к?рсетті.
Портретті салу жолдары: 15 мин
1. Бет кескінін до?алдау етіп саламыз, сосын оны к?мекші сызы?тар ар?ылы тігінен (симметрия осьімен) те?дей екі б?лікке б?леміз. Басты? жалпы формасыны? нобайын ?а?аз бетіне орналастырамыз. Алдымен тік орта??ы сызы?ты сызып, басты? биіктігін аны?тап аламыз.
. Барлы? к?мекші сызы?тар о?ай ?шірілу ?шін жай ?арындашпен жай басып, жі?ішке етіп сызу ар?ылы салынатынын т?сіндіру.
2. Сосын бас пішінін к?мекші сызы?тармен к?лдене?інен ?зара шамалас ?ш б?лікке б?леміз. До?алдау етіп сызыл?ан бас пішініні? жо?ар?ы б?лігі - ма?дай, орта??ы б?лігінде м?рын мен к?з, ??ла?, т?менгі жа?ына ауыз бен иек т?сіріледі. ?ыс?асы адам басында?ы осы ?лшемдерді естен шы?армау керек. Басты? негізгі м?шелері болып, к?з, ауыз, м?рын саналады.
а/ К?з алмасыны? жалпы формасы шар?а ??сайды, ал к?з шарасыны? пішіні т??керілген призма, жиек сызы?тары т?ртб?рыш пішіндес болады. К?з ортасымен ось сызы?ы ?теді.
?/ Ауызды алдынан ?ара?анда параллелепипедке, ал ?ырынан ?ара?анда ?шб?рыш?а ??сату?а болады. Ауызды? ал?аш жобасын сыз?анда сол геометриялы? денелерге ??сатып бейнелеуге тырысу керек.
б/ М?рынны? жалпы формасы призма пішіндес болады. М?рынны? ?ыры ?зынша жазы? келеді. Оны? басталар т?сы тарылып, орта ені ке?ейіп, ?шына келгенде домаланып, с?йірленіп бітеді.
в/ ??ла?ты? жалпы пішіні ж?мырт?а т?різдес болып келеді.
3. Шашты салу кезінде шаш ?ою ?лгісіні? де ?зіндік к?лемі мен пішіні болатыны ескерілу керек.
4. Мойын мен иы?ты бейнелеуді ая?тап, киімін саламыз.
Саба?ты бекіту.5 мин
1. Портрет нені бейнелейді? /адамдарды/
2. Портретті? ?андай т?рлері болады екен? (Иы? б?лігіне дейінгі портреттер,беліне дейінгі,толы? фигуралы портреттер).
3. Кімні? шы?армасы мен танысты? ж?не ?алай аталады? /?.Кастеев «Ана»
?орытынды: О?ушыларды ба?алау.
?йге тапсырма: Портрет салу. 1 мин
Ба?алау: 2 мин
тап айтсақ, ана сүті мен ұлттық дәстүрін бойына сіңірген ұлы суретші Ә. Қастеев ана образын ерекше сомдаған. Келбеттік бейнеде ана нұры ажарлана түседі. Алысқа қадалған көз жанарынан терең философиялық ойды байқауға болады. Бояу үндестігімен бедерленген бет әлпеттеріндегі әжімдері өмір жолын баяндап тұрғандай. Көмкерілген жаулықтың аясында тұлғасына жарасымды ақ кимешек адал жүрек, дөңгелек жүзді, қой көзді ананың келбетін ажарландыра түседі. Иығына жамылған көкшіл - күлгін түсті орамалы мен жасыл түсті шапаны дене бітіміне жарасып тұр.
. Бет кескінін доғалдау етіп саламыз, сосын оны көмекші сызықтар арқылы тігінен (симметрия осьімен) теңдей екі бөлікке бөлеміз. Бастың жалпы формасының нобайын қағаз бетіне орналастырамыз. Алдымен тік ортаңғы сызықты сызып, бастың биіктігін анықтап аламыз. 
. Сосын бас пішінін көмекші сызықтармен көлденеңінен өзара шамалас үш бөлікке бөлеміз. Доғалдау етіп сызылған бас пішінінің жоғарғы бөлігі - маңдай, ортаңғы бөлігінде мұрын мен көз, құлақ, төменгі жағына ауыз бен иек түсіріледі. Қысқасы адам басындағы осы өлшемдерді естен шығармау керек. Бастың негізгі мүшелері болып, көз, ауыз, мұрын саналады . 
/ Ауызды алдынан қарағанда параллелепипедке, ал қырынан қарағанда үшбұрышқа ұқсатуға болады. Ауыздың алғаш жобасын сызғанда сол геометриялық денелерге ұқсатып бейнелеуге тырысу керек.
