Дебатты? та?ырыбы: «Мектепте о?у формасын са?тау?а міндетті /емес »
Дебатты? ма?саты: Адамны? білімін ?исынын, с?йлеу шеберлігін, ?зекті м?селе т??ірегінде ?р т?рлі к?з?арастарды тал?ылай отырып, ?з ойларын ашы? жеткізе білуге, шешендік ?нерлерін дамыту болып табылады.
Міндеті: Б?л ?ткен мен ?азіргіні бірт?тас етіп ?абылдауды ?алыптастыру, тарихи фактілерге т?л?алы? к?з?арасты ж?не олар?а т?н ?арама-?айшылы?тарды т?сінуді орны?тыру, сонымен ?атар о?и?алар?а ??былыстар?а ж?не процестерге интерпретация жасауда талдаушылы?ты ?йрету, ?ылыми д?ниетанымды ?алыптастыру.
- ?леуметтік т?р?ыдан белсенді т?л?алар т?рбиелеу
- жастарды сынай ойлау?а баулу
- ?з бетімен білім алу?а талпындыру
- жа?а ?леуметтік-психологиялы? ?абілеттерді? ?алыптасуына ы?пал ету
І. Саяси формат бойынша ?теді.
Саяси форматта на?ты проблема (м?селе) бар, ж?не ?кімет тобы оны шешу керек. Оны шешу ?шін ?кімет тобы механизм енгізеді.
?кімет тобыны? премьер-министріні? ж?мысы барлы? механизмні? презентациясын жасау. Презентация келесі н?рселерден т?ру керек:
С?лемдесу, ?арарды (та?ырып) айту;
?з с?здері?із барлы? ?ауым?а т?сінікті болу ?шін ?олданатын терминдік с?здерге аны?тама енгізіп кетесіз, б?л диффиниция немесе кілттік с?з деп аталады. Мысал: инфляция – а?шаны? ??нсыздануы т.б. Кілттік с?здерге к?п уа?ыт жіберіп керек жо?, ?арапайым с?здерге аны?тама керек жо?.
Келесі айтатын н?рсе ?арарды? ?зектілігі. Я?ни, неге біз б?л та?ырыпты ?арастыруымыз керек, міне соны айтуы?ыз керек.
Келесі ма?ызды н?рсе б?л Status Quo немесе ?алыптас?ан жа?дай деп аталады. Б?л жерде к?біне статистикалы? м?лімет енгізіледі. Мысалы, ?арар банктер туралы болса, онда: ?Р бір мемлекеттік ж?не 12 жекеменшік банктер бар. олар 10 млн. халы??а ?ызмет к?рсетеді. Осы ?алыптас?ан жа?дайды 2 минуттан кем емес уа?ыт ж?мсау керек ж?не проблема осы ?алыптас?ан жа?дайдан шы?у керек.
Мысалы: ?Р азаматтары к?бінесе жекеменшік банктерге барады, ал оларды? банкрот болып ?алу ?аупі бар.
Содан кейін осы проблеманы? шы?у себептері туындайды ж?не оларды айтып кету керек, олар бірнеше болу м?мкін, бастысы сізді? механизмізден кейін осы себептер проблемамен ?оса жойылу керек.
Себептерін айтып бол?аннан кейін ?кіметті? басты ж?мысы Шешу жолдары басталады.
Шешу жолдарында басты 4 с?ра??а жауап беру керек: Кім??ашан??алай??анша?
Е? со?ында н?тиже айту ?те ма?ызды, н?тижені айтпа?ан топты? же?ілу м?мкіндігі мол.
Міне, жо?арыда айтыл?андарды? барлы?ын премьер-министр 5 минутта айтып ?лгеру керек. Уа?ытты? ?айта ?алып ?алуы ?лкен минусты білдіреді. Осы жерде айтып кету керек ?рбір спикер ?зіне с?зін айя?тау ?шін жарты минут уа?ыт ала алады. Б?л негізгі уа?ыттан б?лек.
Осыдан кейін оппозиция тобыны? к?шбасшысы шы?ып, 4 минут бойы ?арыслы? с?зін с?йлейді.
Ол ?з с?зінде (?рине, амандасу ж?не ?зін таныстыру) ?арарды айтып кету керек. Е? бастысы – оппозиция тобы кейсті е?гізу міндетті емес екенін білу керек. Ол тек ?кіметті? кейсін ??латумен болады. Ал кейбір жа?дайларда ?кімет тіптен кейс е?гізбесе, немесе ?те ?лсіз кейс ?сынса, оппозицияны? ?арсылы? келтірер с?зі болма?ан жа?дайда ?ана ?з кейсін ?сыну м?мкіндігі бар.
?детте ?кіметпен келісе салуды? арты нашар. Т?реші “б?лар дайын емес шы?ар” деп же?іліс бере салуы м?мкін немесе ол жа?сы ойын к?руге келді, ал сіз барлы?ымен келіссе?із – б?л д?рыс емес ж?не же?ілгенні? белгісі.
Сонымен оппозиция неден бастайды? ?арарды айт?аннан кейін кілттік с?зден, я?ни диффинциядан бастау т?уір болады. Диффиниция?а м??ият болу керек, А4 форматты ?а?аз?а жазып, ?асына ?з диффиниция?ызды бірден жазып ?лгеру керек, шы? одан ?арау о?ай болады ж?не ?а?аз?а ??іліп т?рмайсыз т?решіні? алдында (б?л жайт т?решілрерге ж?не отыр?ан парламентарийлерге ?намайды). Алайда кейбір келтірілген кілттік с?здер дауласу?а жатпайды, я?ни олар д?рыс келтірілген, б?ларды мойындау керек, “біз келісеміз” деп айтып кету керек. мысалы: жастар – б?л 14-29 жастар аралы?ында?ы ?Р азаматтары (б?л за?да осылай жазыл?ан, сонды?тан ?арсы шы?ып керек жо?). Ары ?арай барлы? кейсті? жа?тары бойынша то?талып, ?арсылы? келтіріп кету керек, біра? осында да барлы?ына бірдей келтіре беріп керек емес, на?ты т?сініп алу ?ажет.
Саяси форматта басты орында Шешу жолдары орын алады. Сонды?тан е? басты ?а?ты?ыс н?ктелері шешу жолдарында болу керек. Б?нда барлы? Кім? ?ашан? ?алай? ?анша? деген барлы? с?ра?тар?а арсы шы?у міндетті емес, алайда пікір-сайысшылар ?детпен барлы?ына тиісе береді. Ж?не ма?ыздысы – ол н?тиже! Н?тижеге міндетті т?рде ?арсылы? келтіру керек, оны жасамаса?ыз, т?реші сізге же?іліс ?ою?а ???ылы. Осыны? барлы?ы 8 минутта жасалатын ж?мыс, сонды?тан ?а?аз?а не айдала?а ?арай бермей арасында тайм киперге ?ара?ан да абзал.
Келесі с?з с?йлеу кезегі – ?кімет тобыны? м?шесінде, оны? уа?ыты 4минут. Ол жа?а ?ана ?арсылы? келтіріп кеткен оппозиция тобыны? к?шбасшыны? с?здеріне ?арсылы? келтіріп, ?з кейстерін ?алпына келітіріп, ары ?арай жал?астыра, дамыта алады.
Осыдан кейін 4минут бойы оппозиция м?шесі с?з с?йлейді. Ол тек ?кімет тобыны? екінші спикеріні? с?зіне ?арсылы? келтіреді.
Міне, ойынны? негізгі б?лімі ая?талды, оны сіздерге т?реші айтады, ал сіздер т?рып кетпей оны ты?дап отырасыздар. Келесі келген адамдар, я?ни парламентарий с?з с?йлейді, ?рбіреуіне 1 минуттан уа?ыт беріледі. О?ан сіз еш ?арсылы? білдіре алмайсыз, ол ?зіні? жеке ойын айтады. Кейін сараптама кезінде сіздер “мана парламентарий осылай айтты” деп оны? с?здерін ?олдана алмайсыз, б?л ережеге ?айшы.
Осыдан кейін ойынны? сараптама б?лімі басталады, сараптама?а бірінші болып оппозиция к?шбасшысы шы?ады, оны? уа?ыты 4 минут. Ол тек ойынды сараптайды, еш?андай жа?а аргумент енгіуге болмайды.
Содан со? ?кімет тобыны? премьер-министрі с?з с?йлейді, оны? уа?ыты 5 минут. Ол ал?аш?ы уа?ытын ребатл?а алу?а ???ылы, я?ни оппозицияны? 2 спикеріні? с?зіне ребатл жасайды. Кейін сараптама?а к?шеді.
?арсылы?тар:
3 негізгі т?рі бар:
1. Жа?а аргумент – сараптамада жа?а аргумент енгізілсе, ?арсылас топ т?решіге осы туралы т?рып айту керек, айтпаса, т?реше б?л туралы жаза алмайды.
2. Уа?ыт лимиті – т?реші уа?ыт ая?тал?аны туралы белгі берсе, ал спикер ары ?арай с?йлей берсе, ?арсылас топ ?арсы шы?у керек, тек ?ана сонда ?арсылы? саналады.
3. Жеке бас?а ?олс??ушылы? – спикерлерді? біреуі сізді? жеке басы?ыз?а тиіссе, онда т?рып ?арсылы? білдіресіз. Мысалы: сіз естіген жо?сыз – б?л ?арсылы? ретінде ?абылдамайды; Сізді? ??ла?ы?ыз естімейді – б?л ?арсылы? ?абылданады.
Ал?аш?ы ж?не со??ы минуттарда с?ра?тар ?ойылмайд
