Ерте темір дәуіріндегі Солтүстік Қазақстан

Тақырыбы

Абылайдың қазақ жерлерін біріктіру саясаты

Мақсаты

Абылай ханның XVIII ғасырда әлемдік деңгейдегі мемлекет басшысы, қолбасшы, дипломат болғанын біледі

Жалпы мақсат

Оқушылардың сабаққа деген белсенділігі, қызығушылығы артып, ойлау, сөйлеу, танымдық, ізденімпаздық қасиеттері дамиды

Күтілетін нәтиже

Оқушылар қазақ жерлерін біріктіру саясаты жайлы қалыптасқан түсініктерін жеке, жұппен,топпен талқылайды, біледі, терминдермен, даталармен жұмыс істеу қабілеттерін дамыту арқылы есте сақтайды

7 модульдің қолданылуы

“Оқыту мен оқудағы жаңа тәсілдер”, “Оқыту үшін бағалау және оқуды бағалау”, “Сыни тұрғыдан ойлауға үйрету”, “Оқытуды басқару және көшбасшылық”,АКТ қолдану

Қолданылатын әдіс-тәсілдер

«Блум таксономиясы»,«Жылдар жырлайды», «ЖиГсо», «Математикалық есеп», SWOT талдау, «Жылдар жарысы», тест

Қолданылатын ресурстар

Флипчарт, маркерлер, портреттер, тақта, стикерлер, ноутбук,проектор,бағалау бетшелері,үлестірмелі кестелер

Ұйымдастыру кезеңі

Сәлемдесемін

Оқушыларды сапқа тұрғызып, 1-4 дейін санау арқылы топқа бөлу

Алтын ереже құру қажеттігі туралы айту

Критерий арқылы бағалау бетшесін беремін

-Мұғаліммен сәлемдеседі

-Оқушылар топқа бөлініп, өз топ басшыларын сайлайды.

-Топ ішінде тәртіп ережелері талданып , сол арқылы сыныптың алтын ережесін құрады.

-Бағалау парағы арқылы топ басшылар өз топ мүшелерін бағалап отырады.

Сабақ кезеңдері

Тапсырма

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушылардың іс-әрекеті

Білу

1. Үй жұмысын сұрау «Ортадағы қаламсап» әдісі 3 минут

2.Мәтінмен танысу 6 минут

3.«Жылдар жырлайды» 2 мин

I топ

№		Жылдар		Болған оқиға
1			Абылайдың жоңғарлар тұтқынына түскен жылы
2			Қалдан Сереннің өмірден өткен жылы
3			Цин империясының жоңғар хандығына басып кірген жылы
4			Абылай сұлтанға Цин елшісінің жоңғар хандығына бастап кірген жылы
5	Толықтыр--------		Тұтқында болған кезінде Абылай ____тілі мен ____үйреніп,Жоңғар хандығының ішкі өмірімен танысып,Дабашы және ____нояндармен достасады

1.Ортаға қойылған кез келген қаламды алады

2.Оқушыларға мәтінді бөліп береді

3.Кестені береді

I.Тұтқында болған Абылай

1. «Ортадағы қаламсап» әдісі бойынша, оқушылар қаламдарын ортаға қояды.Мұғалім көрсеткен қалам иесі сабақ айтады.

2.Мұғалім берген бірінші тапсырманы орындау мақсатында оқушылар мәтінді оқиды,

3. Топ мүшелері жеке кестені толтырады

№	Жылдар	Болған оқиға
1	1741ж	Абылайдың жоңғарлар тұтқынына түскен жылы
2	1745ж	Қалдан Сереннің өмірден өткен жылы
3	1755ж	Цин империясының жоңғар хандығына басып кірген жылы
4	1756ж	Абылай сұлтанға Цин елшісінің жоңғар хандығына бастап кірген жылы
5	Толықтыр--------	Тұтқында болған кезінде Абылай ойрат тілі мен жазуын үйреніп,Жоңғар хандығының ішкі өмірімен танысып,Дабашы және Әмірсана нояндармен достасады

.

№			Жылдар	Болған оқиға
1		Абылай мен Ералы сұлтандар қытай әскерімен бірнеше қанды шайқас өткізген жыл
2		Абылай Цяньлун патшаға он бір кісілік елшілікті аттандырған жыл
3		Солтүстік Моңғолияда Циндерге қарсы көтеріліс басталған жыл
4	Толықтыр--------	Қытайлықтар Жоңғар хандығының барлық мұрасын соның ішінде_____ бұдан бұрын қазақтар мен _____тартып алған жерінде иемденіп ниетін білдіреді
5	Ата_____	«Егер Цин Ресеймен соғысқа қалған жағдайда қазақтар қай жағынан көмектеседі»-деген сұрау қойға ______

II топ

III топ

№	Жылдар	Болған оқиға
1		Жоңғар хандығының өмір сүруін тоқтатқан жыл
2		Қытай патшасы Аякөз өзенінің оң жақ бетіне көшіп-қонуға тыйым салған жарлық шығарған жыл
3		Цин үкіметі қазақтарға Тарбағатай мен Іле өзеніндегі жайылымдарды пайдалануға келісім берген жыл
4		Орта және Ұлы жүздің біраз бөлігі Қытайға жер салығын төлеп,Тарбағатай,Іле өңірі және Моңғол Алтайындағы бай жайылымдарды пайдалану мүмкіндігін иемденген ғасыр
5	Толықтыр-------	Қытай үкіметі қалмақтардан босаған жерге қазақтарды жібермеу мақсатында ___өзені бойы,____ және ___өзеніне дейінгі аралықта әскери бекіністер сала бастады

IVтоп

№	Жылдар	Болған оқиға
1		Абылай бастаған қазақ жасақтары Қытай басқыншыларына тойтарыс берген жыл
2		Орта жүздің билеушісі Әбілмәмбет ханмен бірге Орынборда Ресей билігін мойындап ант берген жыл
3		Абылай хан өмір сүрген жыл
4		Әбілмәмбет ханмен бірге Орынборда Ресей билігін мойындаған жыл
5	Толықтыр--------	Ресей патшаларының қазақ қоғамында ұстанған _____ саясатының мазмұнын жақсы ұғынған Абылай отаршыл әкімшіліктің қолындағы ойыншық хан болғысы келмеді

V топ

№	Жылдар	Болған оқиға
1		Жоңғарлардың басқыншылығы,қазақтардың Түркістаннан айрылуы
2		Абылай хан өмір сүрген жыл
3		Жоңғар хандығының өмір сүруін тоқтатқан жыл
4		Абылайдың жоңғарлар тұтқынына түскен жылы
5	Толықтыр--------	Қазақ елі _____кезеңіндегі түрлі _______қарамастан ұлттық ұю және кемелдену жолында тұрды

Бағалау: 0-2=2 0-3=3 0-4=4 0-5=5

II.Абылай мен Ералы сұлтандар қытай әскерімен бірнеше қанды шайқасы

III.Жоңғар хандығының өмір сүруін тоқтатқан кезеңі

IV.Абылай бастаған қазақ жасақтары Қытай басқыншыларына тойтарыс беруі

V.Қазақ елінің «Ақтабан шұбырынды» кезеңіндегі түрлі ауыртпалықтарға қарамастан ұлттық ұю және кемелдену жолында тұруы

№	Жылдар	Болған оқиға
1	1756ж	Абылай мен Ералы сұлтандар қытай әскерімен бірнеше қанды шайқас өткізген жыл
2	1757ж	Абылай Цяньлун патшаға он бір кісілік елшілікті аттандырған жыл
3	1756ж	Солтүстік Моңғолияда Циндерге қарсы көтеріліс басталған жыл
4	Толықтыр--------	Қытайлықтар Жоңғар хандығының барлық мұрасын соның ішінде ойраттардың бұдан бұрын қазақтар мен қырғыздардың тартып алған жерінде иемденіп ниетін білдіреді
5	Ата_____	«Егер Цин Ресеймен соғысқа қалған жағдайда қазақтар қай жағынан көмектеседі»-деген сұрау қойға «Цяньлун»

II топ

III топ

№	Жылдар	Болған оқиға
1	1758ж	Жоңғар хандығының өмір сүруін тоқтатқан жыл
2	1761	Қытай патшасы Аякөз өзенінің оң жақ бетіне көшіп-қонуға тыйым салған жарлық шығарған жыл
3	1767ж	Цин үкіметі қазақтарға Тарбағатай мен Іле өзеніндегі жайылымдарды пайдалануға келісім берген жыл
4	ХVIIIғ.соңы	Орта және Ұлы жүздің біраз бөлігі Қытайға жер салығын төлеп,Тарбағатай,Іле өңірі және Моңғол Алтайындағы бай жайылымдарды пайдалану мүмкіндігін иемденген ғасыр
5	Толықтыр-------	Қытай үкіметі қалмақтардан босаған жерге қазақтарды жібермеу мақсатында Іле өзені бойы,Тарбағатай және Ертіс өзеніне дейінгі аралықта әскери бекіністер сала бастады

IV топ

№	Жылдар	Болған оқиға
1	1756ж	Абылай бастаған қазақ жасақтары Қытай басқыншыларына тойтарыс берген жыл
2	1740ж	Орта жүздің билеушісі Әбілмәмбет ханмен бірге Орынборда Ресей билігін мойындап ант берген жыл
3	1711-1781ж	Абылай хан өмір сүрген жыл
4	1740ж	Әбілмәмбет ханмен бірге Орынборда Ресей билігін мойындаған жыл
5	Толықтыр--------	Ресей патшаларының қазақ қоғамында ұстанған «тепе-теңдік» саясатының мазмұнын жақсы ұғынған Абылай отаршыл әкімшіліктің қолындағы ойыншық хан болғысы келмеді

Vтоп

№	Жылдар	Болған оқиға
1	1723-1725ж	Жоңғарлардың басқыншылығы,қазақтардың Түркістаннан айрылуы
2	1711-1781ж	Абылай хан өмір сүрген жыл
3	1758ж	Жоңғар хандығының өмір сүруін тоқтатқан жыл
4	1741ж	Абылайдың жоңғарлар тұтқынына түскен жылы
5	Толықтыр--------	Қазақ елі «Ақтабан шұбырынды» кезеңіндегі түрлі ауыртпалықтарға қарамастан ұлттық ұю және кемелдену жолында тұрды

Топ басшысы оқушыны бағалайды

Түсіну

1.ДжигСо 7 минут

Бағалау: Толық түсіндім-5

Түсіндім- 4

Түсінбедім- 3

1.Оқыған мәтін бөлігін келесі топқа баяндау

1.Оқушылар 1-5 саналады,мәтінді бір-біріне түсіндіреді

Топ басшысы түсіндірген оқушыны бағалайды

Қолдану

1.«Математикалық есеп» 3 минут

№	Есеп	Шешуі	Болған оқиға
1	728*2+285=
2	458*3+371=

№	Есеп	Шешуі	Болған оқиға
1	728*2+300=
2	458*3+383=

№	Есеп	Шешуі	Болған оқиға
1	728*2+302=
2	458*3+387=

№	Есеп	Шешуі	Болған оқиға
1	728*2+285=
2	458*3+337=

№	Есеп	Шешуі	Болған оқиға
1	728*2+302=
2	458*3+349=

Бағалау: жартылай орындады 0-1=3

Толық орындады 0-2=4

1.Оқушыларға есептерді шығару арқылы кестені толтыртады.

I топ

II топ

III топ

IVтоп

Vтоп

1.Оқушылар есептерді қолдану арқылы кестені толтырады.

№	Есеп	Шешуі	Болған оқиға
1	728*2+285=	1741	Абылайдың жоңғарлар тұтқынына түскен жылы
2	458*3+371=	1745	Қалдан Сереннің өмірден өткен жылы

№	Есеп	Шешуі	Болған оқиға
1	728*2+300=	1756ж	Абылай мен Ералы сұлтандар қытай әскерімен бірнеше қанды шайқас өткізген жыл
2	458*3+383=	1757ж	Абылай Цяньлун патшаға он бір кісілік елшілікті аттандырған жыл

№	Есеп	Шешуі	Болған оқиға
1	728*2+302=	1758ж	Жоңғар хандығының өмір сүруін тоқтатқан жыл
2	458*3+387=	1761	Қытай патшасы Аякөз өзенінің оң жақ бетіне көшіп-қонуға тыйым салған жарлық шығарған жыл

№	Есеп	Шешуі	Болған оқиға
1	728*2+285=	1756ж	Абылай бастаған қазақ жасақтары Қытай басқыншыларына тойтарыс берген жыл
2	458*3+337=	1711-1781ж	Абылай хан өмір сүрген жыл

№	Есеп	Шешуі	Болған оқиға
1	728*2+302=	1758ж	Жоңғар хандығының өмір сүруін тоқтатқан жыл
2	458*3+349=	1723-1725ж	Жоңғарлардың басқыншылығы,қазақтардың Түркістаннан айрылуы

Топ басшысы оқушыны бағалайды

Талдау

1. SWOT талдау.(топпен жұмыс) (4 минут)

1.Күшті жақтары	2.Әлсіз жақтары
3.Мүмкіндігі		4.Қауіптер, кедергілер

Бағалау: өте жақсы талдады 0-5=5

жақсы талдады 0-4=4

толық талдамады 0-3=3

1.Бес топтағы оқушыларға өздеріне берілген тапсырма бойынша SWOT талдау береді

Оқушылар топпен SWOT талдау жасайды

1.Күшті жақтары	2.Әлсіз жақтары
3.Мүмкіндігі	4.Қауіптер, кедергілер

Топ басшысы оқушыны бағалайды

Жинақтау

«Жылдар жарысы» 10 минут

1) «Жылдар жарысы» (оқушылар дөңгеленіп отырады, кезекпен жылдар айтылады)

1. ------ Абылайдың жоңғарлар тұтқынына түскен жылы

2. ---- --Қалдан Сереннің өмірден өткен жылы

3. ------Цин империясының жоңғар хандығына басып кірген жылы

4.------ Абылай сұлтанға Цин елшісінің жоңғар хандығына бастап кірген жылы

5. ------ Әбілмамбет пен Барақ сұлтанға Қалмақ билеушісіне тәуелсіздігін мойындатқан жыл

6.----- --Абылай мен Ералы сұлтандар қытай әскерімен бірнеше қанды шайқас өткізген жыл

7. -------- Абылай Цяньлун патшаға он бір кісілік елшілікті аттандырған жыл

8. -------- Жоңғар хандығының өмір сүруін тоқтатқан жыл

9.-------- Қытай патшасы Аякөз өзенінің оң жақ бетіне көшіп-қонуға тыйым салған жарлық шығарған жыл

10.------- Абылай бастаған қазақ жасақтары Қытай басқыншыларына тойтарыс берген жыл

11.------ Орта жүздің билеушісі Әбілмәмбет ханмен бірге Орынборда Ресей билігін мойындап ант берген жыл

12.-------- Жоңғарлардың басқыншылығы,қазақтардың Түркістаннан айрылуы

Бағалау:0-4=2; 5-6=3; 7-8=4; 9-10=5;

Топтарды ортаға шақырып дөңгелете отырғызады,бүгінгі тақырып бойынша жылдарды жаттатқызады

Топтар ортаға шығады, дөңгелене отырады,бүгінгі тақырып бойынша жылдарды жаттайды

1) «Жылдар жарысы» (оқушылар дөңгеленіп отырады, кезекпен жылдар айтылады)

1. 1741ж Абылайдың жоңғарлар тұтқынына түскен жылы

2. 1745ж Қалдан Сереннің өмірден өткен жылы

3. 1755ж Цин империясының жоңғар хандығына басып кірген жылы

4. 1756ж Абылай сұлтанға Цин елшісінің жоңғар хандығына бастап кірген жылы

5. 1742ж Әбілмамбет пен Барақ сұлтанға Қалмақ билеушісіне тәуелсіздігін мойындатқан жыл

6. 1756ж Абылай мен Ералы сұлтандар қытай әскерімен бірнеше қанды шайқас өткізген жыл

7. 1757ж Абылай Цяньлун патшаға он бір кісілік елшілікті аттандырған жыл

8. 1758ж Жоңғар хандығының өмір сүруін тоқтатқан жыл

9.1761ж Қытай патшасы Аякөз өзенінің оң жақ бетіне көшіп-қонуға тыйым салған жарлық шығарған жыл

10.1756ж Абылай бастаған қазақ жасақтары Қытай басқыншыларына тойтарыс берген жыл

11.1740ж Орта жүздің билеушісі Әбілмәмбет ханмен бірге Орынборда Ресей билігін мойындап ант берген жыл

12.1723-1725ж Жоңғарлардың басқыншылығы,қазақтардың Түркістаннан айрылуы

Топ басшысы оқушыны бағалайды

Бағалау

1.«Тест» 5 минут (топпен)

1.Абылай ханға ақылшы-кеңесші болған атақты жырау:

А.Тәтіқара, Үмбетей

В.Левшин

С.Е.Рахмадиев

Д.Сұлтанбет

Е.Бұхар

2.Абылай жоңғар тұтқынына түсті

А.1781ж

В.1771ж

С.1741ж

Д.1757

Е.1758

3. Абылай бастаған қазақ жасақтары Қытай басқыншыларына тойтарыс берген жыл

А. 1757ж

В. 1761ж(

С.1741ж

Д. 1756ж

Е. 1745ж

2.

№	Психологиялық сезім	Туу себептері
1	Сүйсіну,риза болу
2	Өкініш
3	Таңдану

Бағалау: жақсы талдады 0-4=4

толық талдамады 0-3=3

Оқушыларға тест тапсырмасын беріп,дұрыс нұсқасын талқылай отырып таптыру

Оқушылар тест тапсырмасының ,дұрыс нұсқасын талқылай отырып табады

1.Абылай ханға ақылшы-кеңесші болған атақты жырау:

А.Тәтіқара, Үмбетей (Абылай ханға жақын болған оны жырға қосқан-жыраулар)

В.Левшин (Абылайға тәуелсіз билеуші деп баға берген ғалым)

С.Е.Рахмадиев (Абылай хан операсының авторы)

Д.Сұлтанбет (Абылай ханның атынан Ертіс бойы өңірінде билік жүргізген сұлтан)

Е.Бұхар (дұрыс жауап Е.Бұхар)

2.Абылай жоңғар тұтқынына түсті

А.1781(Абылай хан дүние салды)

В.1771ж (Абылай хан болып сайланды)

С.1741ж(дұрыс жауап С. 1741)

Д.1757 (Абылайдың Қытай билігін мойындаған жыл)

Е.1758 (Жоңғар хандығы өмір сүруін тоқтатты)

3. Абылай бастаған қазақ жасақтары Қытай басқыншыларына тойтарыс берген жыл

А. 1757ж (Абылай Цяньлун патшаға он бір кісілік елшілікті аттандырған жыл)

В. 1761ж(Қытай патшасы Аякөз өзенінің оң жақ бетіне көшіп-қонуға тыйым салған жарлық шығарған жыл)

С.1741ж (Абылайдың жоңғарлар тұтқынына түскен жылы)

Д. 1756ж(дұрыс жауап Д.Бұхар) Абылай бастаған қазақ жасақтары Қытай басқыншыларына тойтарыс берген жыл

Е. 1745ж (Қалдан Сереннің өмірден өткен жылы)

№	Психологиялық сезім	Туу себептері
1	Сүйсіну,риза болу	1.Абылайдың ер жүрек батырлығы,даналығы
2	Өкініш	2.Абылай ханның екі жылға жуық тұтқында болуы
3	Таңдану	3. Жоңғар хандығының өмір сүруінің тоқтауы

Топ басшысы оқушыны бағалайды

Рефлексия

1.Үй жумысы 2.Сабақ барысын іс-әрекет көрсету арқылы бағалату 1 минут 3.Жиынтық бағалау 5 минут

1.Үй жұмысын белгілейді .2.Сабақ барысын іс-әрекет көрсету арқылы бағалайды 3.Топ басшысы бағасын қорытындылайды