1921 – 1939 жылдардағы КСРО

Дияров Мирбулат Мрадымович

БҚО Білім басқармасы,

«Ақсай техникалық колледжі» МКҚК ,

тарих пәні оқытушысы

Сабақ «1921 – 1939 жылдардағы КСРО

Сабақтың тақырыбы: 1921 – 1939 жылдардағы КСРО

Сабақтың білімділік мақсаты:

1917 жылғы Қазан революциясы негізінде пайда болған кеңестік диктатура еңбекшілердің мүддесін білдіретін жаңа қоғамның орнауына, басқарудың әміршілдік – әкімшілдік әдісінің қалыптасуына, қоғам дамуында тоталитарлық жүйесінің пайда болуына негіз болғандығын тарихи деректерге сүйеніп талдау.

Дамытушылық мақсаты: Оқушылардың ой – өрісін, ізденіс қабілеттерін, қорытынды дәлел айта білетін мінез – құлықтарын қалыптастыру.

Тәрбиелік мақсаты: Ел тарихын білуге, өз елін сүюге, азаматтыққа, адамгершілікке тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Жаңа білім беру сабағы

Сабақтың көрнекілігі: Дүние жүзінің картасы, тірек – сызбалар, қосымша көмек материалдары,слайдтар

Сабақтың әдісі: Сұрақ – жауап, зерттеу, тарихи деректерді сөйлету, пікірталас.

Сабақтың барысы:

І.Ұйымдастыру кезеңі.

Оқушыларды түгендеу, назарларын сабаққа аудару.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау.

«Миға шабуыл»:

1. Ресейдегі революциялардың ұлттық қатынастарының одақ болып қалыптасуының басты себебі болғандығын қандай оқиғамен дәлелдейсіңдер?

Жауап: 1917 жылғы Қазан революциясынан кейін Ресей халықтарының әлеуметтік және ұлттық құлдықпен күрестегі мүдделерінің біржақтылығы социалистік революцияда, азамат соғысында олардың бірлік, күш – қуаты топтасты.

1. КСРО қашан құрылды?

Жауап : Азамат соғысы біткен соң, ұлт мәселесін шешіп, бір одаққа енгізу қажет болды.1922 жылы кеңестік республикаларда Кеңестер съезі шақырылып, КСРО –ны құру жөнінде шешімдер қабылданды. КСРО – 30.12.1922 ж. құрылды.

ІІІ. Жаңа сабақ

Жоспары:

1. Кеңес тәртібі орнағаннан кейінгі билік жүйесі.

2. Қазақстанның тоталитарлық жүйені нығайту кезіндегі ахуалы.

3. Халықтың ауыр тұрмысы

Карта – сызбамен жұмыс:

Билік пирамидасы (Н.Ежов, Ф Голощекин, И.В.Сталин)

Атқарушы буын – И.В.Сталин

1. «Сталинизм» деген не?

- жалпыүкіметтік монополиялық идеология;

- террорлық, заңсыз, қадағалаусыз үкімет;

- барлық қарулы күштер, қарудыигеру арқылы басқару;

- адамзаттық еркіндікті жою.

2. Н.Ежов / Қазақстанға 1923 жылы Семей губерниялық комитетінің хатшысы/

3. Ф.Голощекин /1925 ж. өлкелік партия комитетінің жетекшісі/

Ф.Голощекиннің саяси бет – бейнесі:

• Казақтардың көшпелі өмірін олардың үйреншікті әдеті ретінде санауы;

• көшпелі тұрмыс жағдайында малдың азаюын заңдылық деп санауы;

• таптық күрес болуы мүмкін, олай болса айдауға жіберу шарасы қолданылуы заңдылық деп санауы.

Топпен жұмыс (дәлелдеу)

1. Елді қайта құру жолындағы қажырлы және үлкен үмітке толы еңбек туралы

2. Ауыр, жазықсыз жазаланған миллиондаған адамдардың тағдыры туралы

Атқарылған істердің жетістіктері мен кемшіліктерін атап өту.

• 1922 жылы социалистік құрылыстың нақты талаптары мен саяси басшылықтың оған жауап беруге қабілеттілігі арасындағы үйлеспушілік барған сайын сезіле бастады. Соған байланысты шаруашылық дағдарыстар әлеуметтік дамуға кедергі келтірді.

• 1929 жылы Орталық Комитеттің ауыл шаруашылығы басшысы В.И.Молотов кейіннен Халық комиссарлар кеңесін басқарды. Сталиннің «оң қолы» болды.Күштеп ұйымдастыру идиологтарының бірі болды.

• 1932 жылы КСРО –да төлқұжат жүйесі енгізілді. Колхозшылар төлқұжат алған жоқ, олар тек ауылдық кеңесте жүргізілген тізімдер бойынша есептелді.

Топпен жұмыс (Кесте толтыру)

Мемлекет басқару кезіндегі И.В.Сталиннің жіберген қателігі мен жетістігі

Тоталитаризм жүйесі

(Деректер не дейді?)

XX ғасыр – “Қанды ғасыр» деген атпен тарихта қалды.

(Тақтаға 1930-1941 жж. Лагерьлерде айдауда болғандар санының динамикасы ілінеді)

Хронологиялық диктант

Қазақстанда репрессия құрбандары саны көбейе түсті. 1920 – 1953 жылдардағы саяси репрессия құрбандарының саны 102 мың адам болды. Бүгінгі таңда оның 90 мыңдай адамы ақталды. 1934 – 1938 жылдары 30387 коммунистер айдалып, оның 25 833 партиядан шығарылды. 1935 – 1938 жылдары 8,5 мың адам «халық жауы» болып жарияланды. Осылайша «сталиндік машина» елді тотальды қорқынышты ұстау үшін күні – түні жұмыс істеді. Олардың қатарында ақын Мағжан Жұмабаев, ағартушы, лингвист, аудармашы Ахмет Байтұрсынов, драматург Жүсіпбек Аймауытовтар болды.

Сабақты бекіту сұрақтары:

1. Қазақстандағы тоталитарлы жүйенің нығаюы кімдердің есімдерімен байланысты?

2. 1921 – 1939 жылдардағы қазақтардың көшпелі тұрмысындағы өзгерістер туралы не білдіңдер?

3. Репрессияның құрбандарын атаңдар?

4. Қазақстандағы салық түрлері?

5. Ауыл шаруашылығындағы дағдарыстар туралы не білесіңдер?

Қорытынды.

Кеңес тәртібі орналған соң Қазақстан биліктің көптеген әлеуметтік – экономикалық сынау сахнасына айналды. 1920 жылдарының екінші жартысынан кейін мемлекет экономикалық және саяси қысымнан азғана есін жиған соң тоталитарлы жүйенің күшейтуіне жаңа экономикалық саясат идеологиясынан шегінеді.

Үйге тапсырма: топтық тақырыптық презентациялар әзірлеу