?лы ??ламалар

“ Ұлы ғұламалар” интеллектуалды тарихи танымдық сайыс

Мақсаты: Жас ұрпаққа халқымыздың тарихын тереңдете оқытып, тәрбиені ұлттық бағытта өрістету ісінде танымдық ойын, тарихи кештердің маңызы өте үлкен. Ежелгі замандағы Отырар мен Түркістан топырағында туған, халқымызға мол мұра қалдырған ғалымдар Әбу Насыр Әл-Фараби мен Қожа Ахмет Иассауидің өмір жолдарымен, тарихтағы алатын орындары мен ұлағаттары бойынша өткен тақырыптарды қорытындылау.

Топтық жұмыс

Ахмет Иассауи тобы

Әл-Фараби тобы

Сабақ жоспары:

І. Топтарды таныстыру :

• Топтың аты 2 .Топтың ұраны 3.Мақсаты 4.Топ мүшелерімен таныстыру
• Топтың аты 2 .Топтың ұраны 3.Мақсаты 4.Топ мүшелерімен таныстыру
• Топтың аты 2 .Топтың ұраны 3.Мақсаты 4.Топ мүшелерімен таныстыру
• Топтың аты 2 .Топтың ұраны 3.Мақсаты 4.Топ мүшелерімен таныстыру
• Топтың аты 2 .Топтың ұраны 3.Мақсаты 4.Топ мүшелерімен таныстыру

ІІ. Сәлемдесу

ІІІ. “Сиқырлы қобдиша” танымдық сұрақтар

IV . “Даталар сөйлейді” қандай оқиға болды?

V . Шағын қойылымдар

VI . Кім тапқыр (сөз жұмбақтар)

VI I . Ой толғаныс

Сәлемдесу

Әл – Фараби тобы

Ахмет Иассауи тобы

Отырар Әл –Фараби туған қала

Таң қалған ол туғанда барша дала

Бір өзі ғалым, сазгер, тарихшы да

Дәрігер өз халқына болған шипа

Ахмет Иассауи тобынанбыз

Білім мен өнерге шындалғанбыз

Жолдаймыз сәлем саған ғұлама топ

Талай – талай сайыста шыңдалғанбыз!

Әл - Фараби тобы

“ Біздің тобымыз Әл- Фараби атында. Ұлы ғалым қазіргі Отырар қаласында дүниеге келеді.” Ол ғалым, дәрігер, сазгер болған. Ат спортымен айналысып, саздық аспаптар жасаған.

Ахмет Иассауи тобы

“ Қасиетті Түркістанда дүниеге келген. Ахмет Иассауи ақын, сопы болған. Қарапайымдылығымен,

көпшілдігімен, ғылым жолындағы даралығымен ғасырдан - ғасырға

жетті.”

Қожа Ахмед Иассауи

(? – 1166 ж.)

Қожа Ахмет Иассауи (? – 1166 ж.) Қазақ халқының байырғы мәдениетінің тарихында айрықша орны бар ұлы ақын. Өз аты Ахмет, есімінің алдындағы «қожа» мұсылман дінін таратып, уағыздаушылық қызметіне орай берілген атау, ал соңындағы «Ясауи» ақынның қай жерден шыққандығын көрсетеді. Бірақ нақтылық үшін айтсақ, Йасы қаласы оның туған жері емес, жастайынан жетім қалып, ағайын туыстарының қолына келіп, бала кезінен өскен жері. Ақынның туған жері қазіргі Оңтүстік Қазақстан облысының Сайрам ауданы. Әкесі Ибраһим мұсылманша сауаты бар, сөз қадірін білетін білікті адам болған. Шешесінің аты Қарашаш. Ахмет Бұхара қаласында Юсуф Хамаданиден діни білім алғаннан кейін, Түркістанға келіп, сол кезде Орталық Азияда кең тараған софылық, діни-тақуалық идеялардың ірі насихатшысына айналады.  

Әбу Насыр Әл-Фараби

(870-950)

Әбу Насыр Әл-Фараби Әл-Фараби түрік тайпасының дәулетті бір ортасынан шыққаны бізге мәлім, бұған дәлел оның толық аты жөнінде "Тархан" деген атаудың болуы. Әл - Фараби 870 жылы Сыр бойындағы Арыс өзені Сырға барып құятын өңірдегі , Фараб қаласында дүниеге келді . Фарабидің толық аты - жөні Әбу - Насыр Мұхаммед Ибн Ұзлағ ибн Тархан Әл - Фараби , яғни әкесі Ұзлағ , арғы атасы Тархан . Туған жері қазақтың ежелгі қаласы Отырарды арабтар Барба - Фараб деп атап кеткен , осыдан барып ол Әбу-Насыр Фараби , яғни Фарабтан шыққан Әбу -Насыр атанған . Бұл қаланың орны қазіргі Шәуілдір ауданы , Шымкент облысының территориясында . Сол тұста өмір сүргендердің қалдырған нұсқаларына карағанда , Отырар қаласы IX ғасырда тарихи қатынастар мен сауда жолдарының торабындағы аса ірі мәдениет орталығы болған . Замандастары жазған шежірелер бойынша алғанда, оның арғы аталарының есімдері таза Түркі тілінде келтіріледі. Әл Фараби, Әбу-Насыр (Әбу-Насыр Мұхаммед ибн Мұхаммед ибн Тархан ибн Ұзлақ әл-Фараби ат-Түрки) (870-950) - Аристотельден кейін дүниежүзі білімі мен мәдениетінің екінші ұстазы атанған данышпан, энциклопедист ғалым. Энциклопедист, ғалым, ойшыл, философ, математик, астролог, музыка теоретигі – ғалымның жан-жақты тұлғасын көрсетеді. Деректерде сауатын Түрікше ашқаны, өзін ақын және күйші, әнші ретінде танытқаны айтылады.

“ Сиқырлы қобдиша” танымдық сұрақтар (Әл-Фараби тобынан)

1.Әл-Фараби қай жылдары өмір сүрді?

2. әл-Фараби еңбектерін атаңдар?

3.Сиқырлы қобдиша . ”Мына қобдишада әл-Фарабиге қатысты бір сурет бар . Ол нәрсе не деп ойлайсыңдар?”

4 . Әл-фараби қай жылдары, қай жасында қайтыс болды?

5 . 1975 жылы Мәскеу және Бағдад шаһарында халықаралық аренада Әбу Насыр әл-Фарабидің туғанына қанша жылдық мерейлік тойы аталып өтілді?

6. Қай ғұлама ғалымдардың еңбектерін зерттеген?

7. Әл-Фараби қандай тайпадан шыққан?

8. Қай қалада қайтыс болды?

9. Әл-Фараби шығармаларының санын Неміс ғалымы Ш.Штейшнейдер қанша еңбек деп көрсеткен?

10 . Тарихи деректер бойынша қанша тілге жуық тілді білді?

“ Сиқырлы қобдиша” танымдық сұрақтар Ахмет Иассауи тобынан

1. Түркістан өлеңін кім жазды

2. Сикырлы қобдишадағы жұмбақ сурет

3. Ахмет Иассауи кесенесін кім салдырды

4. Қожа Ахмет Иассауи қай жылдары өмір сүрді

5.Қожа Ахмет Иассауиден қалған мұра

6. Ахмет Иассауидің шәкірті

7. Ахмет Иассауи кімнен діни білім алған

8. Қожа Ахмет Иассауи кімнің қолында өскен

9. Ахмет Иассауи қай қалада дүниете келген

10. Ахмет Иассауи бала кезінен қай қаланы мекен етті

“ Тарихтағы даталар сөйлейді”

1.Орта ғасыр тарихы қай кезеңді қамтиды?

2. “Түрік” терминінің алғаш рет тарихи деректерде кездесетін жылы?

3. Түрік қағанатының Батыс және Шығыс қағанатқа бөлінуі?

4. Айша бибі кесенесінің салынуы

5. Хорезмшах мемлекеті өмір сүрген жылдары

6. Қарлұқ қағанаты өмір сүрген жылдар

7. Рим империясының Шығыс және Батыс болып екіге бөлінуі

8. Император I Юстиниан билік етуі

9. Киев Русі мемлекетінің құрылуы

10. Бірінші крест жорығы

11.Англия мен Франция арасындағы жүз жыл соғыс

12. Араб тайпалары ислам дінін қашан қабылдады

13. Елімізде Желтоқсан көтерілісі қашан болды?

14. Қазіргі теңге айналымға қашан шықты?

15.Ж. Баласағұн мен М.Қашғаридың өмір сүген ғасыры

Шағын қойылымдар

1 топ – “Әл - Фараби – Шығыстың ғұлама ғалымы”

2 топ. “Ахмет Иассауидің Арыстан бабадан бата алуы”

4

3

1

2

Т

Ү

Р

7

5

І

К

6

8

Т

Е

Р

• “ Жеті жарғы” заңдар жинағын кім шығарды?
• Түрік тілдес тайпа.
• Тарихшы ғалым.
• Ең жас Кеңес одағының батыры
• VI – VIII ғасырлардан қалған ескерткіш.
• Түрік халқының төменгі жігі.
• Тайпа атауы.
• Ежелгі қағанат

Кім тапқыр

Б

А

Т

Ы

Р

Л

А

Р

• Жоңғар шапқыншылығындағы белгілі батыр
• Қабанбайдың шын есімі.
• Қазақ хандығының ежелгі астанасы
• Бөгенбайдың руы.
• Бөгенбай жерленген жер.
• Наурызбаймен жекпе – жекке шыққан жоңғар ханы.
• Қабанбайдың жары.
• Елім-ай әнінің авторы қай жырау

Әбу Насыр Әл-Фараби

(870-950)

Қожа Ахмед Иассауи

(? – 1166 ж.)