"Хал?ым ?андай десе?, салтымнан с?рап біл!"

?ар?абаева Г?лза?ира Лесбековна- бастауыш сынып м??алімі

Т?ле би атында?ы орта Шу ?аласы Жамбыл облысы

«Хал?ым ?андай десе?, салтымнан с?рап біл! »

Саба?ты? ма?саты: ?аза? хал?ыны? ?лтты? ерекшеліктеріне

то?талып, о?ушыларды? ?дет-??рып, салт-д?ст?рлерді, ?лтты? та?амдарды, ?лтты? с?н киімдерді, ?лтты? аспаптар мен ?лтты? ойындар туралы білімдерін тексеру, ба?алау. О?ушыларды с?йлей білуге, шешендік с?здерді ?йрету. Ырым-тыйым с?здерді? ма?ынасын есте са?тау. ?лтты? салт-д?ст?рге т?рбиелеу.

М??алім с?зі:

«Асыл тастан, ?нер жастан шы?ады», - деп дарынды

Халы? айтса, халы? с?зі ?р?ашанда нанымды

Сол ?нерді? жолын ?у?ан о?ушылар атынан

?абылда?ыз шын ж?ректен с?лем сізге жалынды.

?ранымыз:

«Хал?ым ?андай десе?, салтымнан с?рап біл! »

?р халы?ты? ?зіне т?н ?лтты? ерекшеліктері болады. Біз басты ерекшеліктеріне то?таламыз.

К?ш бастау ?иын емес

?онатын жерде су болса.

?ол бастау ?иын емес

Шабатын жерде жау болса.

Шаршы топта с?з бастау ?иын емес

Аталы с?зді ??атын к?пшілік болса.

?азір бізді? топты ?діл ба?алайтын ?діл?азылар м?шелерін таныстырамыз.

Сайысты? кезе?дері:

І – кезе?. «Таныстыру.»

ІІ – кезе?. «?аза? хал?ыны? ?лы ??ламалары.»

ІІІ – кезе?. «Хал?ым ?андай десе?, салтымнан с?рап біл! »

ІV – кезе?. «Ж?зден біреу шешен, мы?нан біреу к?сем.»

V – кезе?. «Салт-д?ст?р мен ?дет-??рыптар.»

VI – кезе?. «Ырым-тыйым с?здер.»

VII – кезе?. «Ойнайы? та, ойлайы?!»

VIII – кезе?. «?лтты? ойындар мен ?лтты? аспаптар.»

І – кезе?. «Таныстыру.»

І – топ. «?ожанасыр тобы.»

І – о?ушы: Сіздерге ?ожанасыр тобынан жалынды с?лем!

?ожанасыр – ?аза? халы? ауыз ?дебиетіні? кейіпкері. Ол шешен, айлакер, ?у адам бол?ан. Біра? кейде ашы? ауыз да бол?ан.

ІІ – о?ушы: ?ожанасыр ?орлы? к?ргенні? жа?таушысы, ?ділдікті? т?решісі. Сонды?тан оны осы ?асиеті ?шін, халы? жа?сы к?реді. Міне, ?ожанасырды? ?зі де келіп ?алды.

ІІІ – о?ушы: ?ожеке, с?леметсіз бе? ?зі?із к??ілсізсіз ?ой. Ренжіп т?рсыз ба?

?ожанасыр: - И? ?ара?ым, жа?а осы сайыс?а келе жатып, есегімді суы? сумен суарып, ?иын жа?дай?а ?шырадым. Есегім ?аза тапты.

Сайыс м?шелері оны ?оршап алып, бастарын шай?ап, м??айып мына ?ле?ді айтады.

Топ м?шелері хормен:

Есегім мені? есегім-ай,

Неден де болды кеселі?-ай,

Та?ерте? т?рып, суы? су ішіп,

Содан да болды кеселі?-ай.

Есегім мені? жар басында

Отыз бір ?ар?а д?л басында

Мерт болып ?ал?ан есегімні?

Ер то?ым ?алды-ау жамбасында.

ІІ – топ. Алдар К?се ?ле?детіп жал?ыз шы?ады.

- Мен Алдармын, Алдармын

Б?рін бірден алдармын.

Сенбесе?дер к?рі?дер,

Байды да мен алдаймын.

Бай: - То?та, сен шынында да Алдарсы? ба?

К?се: - И?, Байеке, мен Алдармын. Не айтайын деп еді?із?

Бай: - Ендеше мені алдашы

К?се: - Жо?, мен ?азір алдай алмаймын. Алдайтын тая?ым ?йде ?алып ?ойыпты.

Бай: - Онда мені? атыма мініп алып кел.

К?се: - К?н суы?, то?амын.

Бай: - Мені? шапаным мен б?рігімді ки.

К?се: - ?амшысыз ?алай барам, аты? ж?рмейді ?ой.

Бай: - М?, онда ?амшымды да ал, тек тез кел, - деп б?рін береді.

К?се: - Байеке, алда?ан осылай болады. Мен сізді алдадым. Сау болы?ыз! – деп шауып кетеді.

?н ?уенімен б?кіл топ м?шелері шы?ады.

ІІ – кезе?. «?аза? хал?ыны? ?лы ??ламалары туралы не білеміз?»

І – топ. ?бу Н?сір ?л-Фараби, Шо?ан Уалиханов.

ІІ – топ. Абай ??нанбаев, Ш?к?рім ??дайбердиев.

?діл?азылар ба?алап отырады.

ІІІ – кезе?. «Хал?ым ?андай десе?, салтымнан с?рап біл! »

І – топ. Шежіре дегеніміз не?

Шежіре дегеніміз – бір атадан тара?ан ?рпа?ты таратып айту.

Ата, ?ке, бала, немере, ш?бере, ш?пшек, немене, туажат.

ІІ – топ. ?аза? хал?ы ?зіні? руына, ?ай жерде ?оныстануына байланысты ?ш ж?зге б?лінеді?

?лы ж?з – Т?ле би

Орта ж?з – ?азыбек би

Кіші ж?з – ?йтеке би (Б?лар жайлы не білеміз?). ?аза? хал?ында жеті саны ерекше сан болып есептеледі.

ІІ – топ?а жаз?ызу.

?з Т?уке ханны? жеті жар?ысы, жеті жетекші, жеті ?ашы?, жеті ш?ріп (?улие), жеті ?азына, жеті ?алам, жеті к?н, жеті ж?т, жеті жо?, жетім, жеті ата, жеті ?ат ж?не к?к, жеті ?ат жер, жеті амал.

ІІ – І – топ. Жеті ?азына туралы не білесі??

Ер жігіт, с?лу ?йел, а?ыл-білім, ж?йрік ат, ?ыран б?ркіт, берен мылты?, ж?йрік тазы.

ІІ – топ. Жеті жо? туралы не білесі??

Жерде ?лшеуіш жо?, аспанда тіреуіш жо?, таста тамыр жо?, тасба?ада тала? жо?, аллада бауыр жо?, а??уда с?т жо?, жыл?ыда ?т жо?.

V – кезе?. «Салт-д?ст?р мен ?дет-??рыптар.»

- Бала т?рбиесіне, жалпы адам т?рбиесіне тере? м?н беріп, оны? с?тті ?а?идалары мен ережелерін жаса?андарды? бірі – ?аза? хал?ы.

С?билік кезден - ес біліп, ер жеткенге дейін салт-д?ст?р, ?дет-??рып ?лгілері мен ?негелері баланы? ?су жолымен беріліп отырады.

Салт-д?ст?р мен ?дет-??рыптар.

Жа?ар?ан сананы?

?мытады м?ны кім?

Ата-салты бабаны?

Алып келді осы к?н, –

дей отырып, салт-д?ст?рге байланысты с?ра?тар.

2 топ кезекпен айту:

??рса? той, ?азан жарыс, с?йінші, шілдехана, шашу, ?анжы?а, бесікке салу, тыштырма, итк?йлек, ?ыр?ынан шы?ару, т?саукесер, т?мар, т?лым, кекіл, айдар, мойнына б?рша? салу, ?алау, базарлы?, бай?азы, жеті ата, жасау, ??да т?су, ?ыз танысу, боса?а майлау, т.б.

І – топ. ІІ – топ.

Тыштырма Айдар

Т?лым К?гент?п

Итк?йлек Бай?азы

Осылар туралы не білесі??

VI – кезе?. «Ырым-тыйым с?здер.»

?аза? хал?ыны? т?рбие ??ралдарыны? бірі – тыйым с?здер.

Есі кірген балалар?а ?дет, жат пи?ыл, орынсыз ?ылы?, теріс мінезден са?тандырып отыр?ан.

«Ырымдар мен тыйым с?здерге» кезек береміз.

VII – кезе?. «Ойнайы? та, ойлайы?!»

Ребус шешу: К+и+(т)+(?к)і+(?ы)з +(т)?й(е) = киіз ?й.

І – топ. ІІ – топ.

Киіз ?йді? ??рылымын айту. Киіз ?йді? жабды?тарын айту.

Ж?мба? шешу:

С?йы? еті аппа?,

Ішсе? д?мі т?тті-а?.

Б?л не? (С?т)

Мына ?ріптерден (15?ріп) с?ттен жасалатын та?амдарды айту, жазу. ?р топ кезекпен айтады.

І – топ: «А?ла?, Бал?айма?» ?алай жасалады? ІІ – топ: «Томырт?а, Торта» ?алай жасалады?

?діл?азылар м?шесіне с?з берейік.

?орытынды с?з:

Ертеден ерте – Наурыз жылды? басы,

Жарас?ан келбетіне н?р т?л?асы.

Сыр шертіп, шатты? ??йып ж?ректерге,

С?лу жыр, ?сем ?н боп сы??ырласын.

Наурыз мерекелері?із ??тты болсын, к?ріскенше к?н н?рлы болсын! ?ош сау болы?ыздар!

Вы уже знаете о суперспособностях современного учителя?

Тратить минимум сил на подготовку и проведение уроков.

Быстро и объективно проверять знания учащихся.

Сделать изучение нового материала максимально понятным.

Избавить себя от подбора заданий и их проверки после уроков.

Наладить дисциплину на своих уроках.

Получить возможность работать творчески.

=> ПОЛУЧИТЬ СУПЕРСПОСОБНОСТИ УЧИТЕЛЯ <=

Просмотр содержимого документа
«"Хал?ым ?андай десе?, салтымнан с?рап біл!" »

Қарғабаева Гүлзағира Лесбековна- бастауыш сынып мұғалімі

Төле би атындағы орта Шу қаласы Жамбыл облысы

«Халқым қандай десең, салтымнан сұрап біл! »

Сабақтың мақсаты: Қазақ халқының ұлттық ерекшеліктеріне

тоқталып, оқушылардың әдет-ғұрып, салт-дәстүрлерді, ұлттық тағамдарды, ұлттық сән киімдерді, ұлттық аспаптар мен ұлттық ойындар туралы білімдерін тексеру, бағалау. Оқушыларды сөйлей білуге, шешендік сөздерді үйрету. Ырым-тыйым сөздердің мағынасын есте сақтау. Ұлттық салт-дәстүрге тәрбиелеу.

Мұғалім сөзі:

«Асыл тастан, өнер жастан шығады», - деп дарынды

Халық айтса, халық сөзі әрқашанда нанымды

Сол өнердің жолын қуған оқушылар атынан

Қабылдаңыз шын жүректен сәлем сізге жалынды.

Ұранымыз:

«Халқым қандай десең, салтымнан сұрап біл! »

Әр халықтың өзіне тән ұлттық ерекшеліктері болады. Біз басты ерекшеліктеріне тоқталамыз.

Көш бастау қиын емес

Қонатын жерде су болса.

Қол бастау қиын емес

Шабатын жерде жау болса.

Шаршы топта сөз бастау қиын емес

Аталы сөзді ұғатын көпшілік болса.

Қазір біздің топты әділ бағалайтын әділқазылар мүшелерін таныстырамыз.

Сайыстың кезеңдері:

І – кезең. «Таныстыру.»

ІІ – кезең. «Қазақ халқының ұлы ғұламалары.»

ІІІ – кезең. «Халқым қандай десең, салтымнан сұрап біл! »

ІV – кезең. «Жүзден біреу шешен, мыңнан біреу көсем.»

V – кезең. «Салт-дәстүр мен әдет-ғұрыптар.»

VI – кезең. «Ырым-тыйым сөздер.»

VII – кезең. «Ойнайық та, ойлайық!»

VIII – кезең. «Ұлттық ойындар мен ұлттық аспаптар.»

І – кезең. «Таныстыру.»

І – топ. «Қожанасыр тобы.»

І – оқушы: Сіздерге Қожанасыр тобынан жалынды сәлем!

Қожанасыр – қазақ халық ауыз әдебиетінің кейіпкері. Ол шешен, айлакер, қу адам болған. Бірақ кейде ашық ауыз да болған.

ІІ – оқушы: Қожанасыр қорлық көргеннің жақтаушысы, әділдіктің төрешісі. Сондықтан оны осы қасиеті үшін, халық жақсы көреді. Міне, Қожанасырдың өзі де келіп қалды.

ІІІ – оқушы: Қожеке, сәлеметсіз бе? Өзіңіз көңілсізсіз ғой. Ренжіп тұрсыз ба?

Қожанасыр: - Иә қарағым, жаңа осы сайысқа келе жатып, есегімді суық сумен суарып, қиын жағдайға ұшырадым. Есегім қаза тапты.

Сайыс мүшелері оны қоршап алып, бастарын шайқап, мұңайып мына өлеңді айтады.

Топ мүшелері хормен:

Есегім менің есегім-ай,

Неден де болды кеселің-ай,

Таңертең тұрып, суық су ішіп,

Содан да болды кеселің-ай.

Есегім менің жар басында

Отыз бір қарға дәл басында

Мерт болып қалған есегімнің

Ер тоқым қалды-ау жамбасында.

ІІ – топ. Алдар Көсе өлеңдетіп жалғыз шығады.

- Мен Алдармын, Алдармын

Бәрін бірден алдармын.

Сенбесеңдер көріңдер,

Байды да мен алдаймын.

Бай: - Тоқта, сен шынында да Алдарсың ба?

Көсе: - Иә, Байеке, мен Алдармын. Не айтайын деп едіңіз?

Бай: - Ендеше мені алдашы

Көсе: - Жоқ, мен қазір алдай алмаймын. Алдайтын таяғым үйде қалып қойыпты.

Бай: - Онда менің атыма мініп алып кел.

Көсе: - Күн суық, тоңамын.

Бай: - Менің шапаным мен бөрігімді ки.

Көсе: - Қамшысыз қалай барам, атың жүрмейді ғой.

Бай: - Мә, онда қамшымды да ал, тек тез кел, - деп бәрін береді.

Көсе: - Байеке, алдаған осылай болады. Мен сізді алдадым. Сау болыңыз! – деп шауып кетеді.

Ән әуенімен бүкіл топ мүшелері шығады.

ІІ – кезең. «Қазақ халқының ұлы ғұламалары туралы не білеміз?»

І – топ. Әбу Нәсір Әл-Фараби, Шоқан Уалиханов.

ІІ – топ. Абай Құнанбаев, Шәкәрім Құдайбердиев.

Әділқазылар бағалап отырады.

ІІІ – кезең. «Халқым қандай десең, салтымнан сұрап біл! »

І – топ. Шежіре дегеніміз не?

Шежіре дегеніміз – бір атадан тараған ұрпақты таратып айту.

Ата, әке, бала, немере, шөбере, шөпшек, немене, туажат.

ІІ – топ. Қазақ халқы өзінің руына, қай жерде қоныстануына байланысты үш жүзге бөлінеді?

Ұлы жүз – Төле би

Орта жүз – Қазыбек би

Кіші жүз – Әйтеке би (Бұлар жайлы не білеміз?). Қазақ халқында жеті саны ерекше сан болып есептеледі.

ІІ – топқа жазғызу.

Әз Тәуке ханның жеті жарғысы, жеті жетекші, жеті ғашық, жеті шәріп (әулие), жеті қазына, жеті ғалам, жеті күн, жеті жұт, жеті жоқ, жетім, жеті ата, жеті қат және көк, жеті қат жер, жеті амал.

ІІ – І – топ. Жеті қазына туралы не білесің?

Ер жігіт, сұлу әйел, ақыл-білім, жүйрік ат, қыран бүркіт, берен мылтық, жүйрік тазы.

ІІ – топ. Жеті жоқ туралы не білесің?

Жерде өлшеуіш жоқ, аспанда тіреуіш жоқ, таста тамыр жоқ, тасбақада талақ жоқ, аллада бауыр жоқ, аққуда сүт жоқ, жылқыда өт жоқ.

IV– кезең. «Жүзден біреу шешен, мыңнан біреу көсем.»

Мұғалім:

- Қазақ халқы қашанда шешендікті құрмет тұтқан «Сөз тапқанғанға қолқа жоқ» деп орынды айтылған сөзге тоқтаған. «Өнер алды- қызыл тіл» деп қадірлеген, өнегелі сөздерді жаттаған. «Бас кеспек болса да, тіл кеспек жоқ»,-деп – өзіне ажал төніп тұрғанда да, қас жауына айтатынын қаймықпай, қорықпай айта берген.

Қазақ халқының түсінігінде шешендік сөз қынаптан суырылған қылыштай өткір, соқырға таяқ ұстатқандай анық, бойға қуат, көңілге медет болатындай терең мағыналы.

Атақты шешендердің сөзін айту.

І – топ. ІІ – топ.

Бала бидің шешендік сөзі.

Қазбек бидің шешендік сөзі.

Сырымның шешендік сөзі.

V – кезең. «Салт-дәстүр мен әдет-ғұрыптар.»

- Бала тәрбиесіне, жалпы адам тәрбиесіне терең мән беріп, оның сәтті қағидалары мен ережелерін жасағандардың бірі – қазақ халқы.

Сәбилік кезден - ес біліп, ер жеткенге дейін салт-дәстүр, әдет-ғұрып үлгілері мен өнегелері баланың өсу жолымен беріліп отырады.

Салт-дәстүр мен әдет-ғұрыптар.

Жаңарған сананың

Ұмытады мұны кім?

Ата-салты бабаның

Алып келді осы күн, –

дей отырып, салт-дәстүрге байланысты сұрақтар.

2 топ кезекпен айту:

Құрсақ той, қазан жарыс, сүйінші, шілдехана, шашу, қанжыға, бесікке салу, тыштырма, иткөйлек, қырқынан шығару, тұсаукесер, тұмар, тұлым, кекіл, айдар, мойнына бұршақ салу, қалау, базарлық, байғазы, жеті ата, жасау, құда түсу, қыз танысу, босаға майлау, т.б.

І – топ. ІІ – топ.

Тыштырма Айдар

Тұлым Көгентүп

Иткөйлек Байғазы

Осылар туралы не білесің?

VI – кезең. «Ырым-тыйым сөздер.»