Просмотр содержимого документа
«Сырым Датұлы бастаған ұлт - азаттық қозғалыс»
Қазақстан тарихы
11 сынып
Сабақ тақырыбы:
Сырым Датұлы бастаған ұлт - азаттық
қозғалыс
Сабақтың мақсаты:
Білімділік:Сырым Датұлы өзі атақты батыр, өзі көрнекті басшы, өзі әйгілі шешен,отарлық езгіге қарсы ұлт-азаттық күрестің ұйымдастырушысы, әрі көсеміекендігін түсіндіру.
Дамытушылық:1783–1797 жылдары Сырым Датұлы бастаған ұлт-азаттық қозғалыстың себептерін талдай білуге және олардың арасындағы байланыстарды айқындай білуге баулу.
Тәрбиелік:Халқының бостандығы мен тәуелсіздігі үшін күрескен Сырым Датұлы батырдың ерлігін дәріптей отырып, оқушылардың жеріне, еліне деген сүйіспеншілігін арттыру.
Сабақ моделі
Сабақ барысы
Жаңа сабақты түсіндіру әдісі
Ұйымдастыру кезеңі
Үй тапсырмасын сұрау әдістері
Өткен сабақпен байланыстыра түсіндіру.
Картаны қолдана отырып түсіндіру
Сабаққа қатысып отырған оқушыларды ұйымдастыру
Оқу құралдарын түгендеу, реттеу
Сұрақ-жауап
Бекіту. Ойындар. Тапсырмалар.
Оқушылардың білімдерін анықтау, бағалау.
I. Ұйымдастыру бөлімі.
Білекті бірді жығады,
Білімді мыңды жығады.
II. Үй тапсырмасын сұрау
Кубик лақтыру ойыны
Кубик лақтыру
Кубик лақтыру
Ұлт- азаттық қозғалыстар-дың негізгі себептерін ата.
Кубик лақтыру
Кубик лақтыру
Сібір халқы шапқыншыларға қарсы 1590-1617 жылдар арасында неше рет қарсылық көрсетті?
Кубик лақтыру
Кубик лақтыру
Кіші жүздің Ресей имприясының қол астына кіруі туралы не айтасындар?
Кубик лақтыру
Кубик лақтыру
Дауылпаз ақын деп кімді атады?
Сырым Датұлы (1712-1802)
Көтерілістің басшысы Сырым Датұлы 1742 – 1802 жылдар аралығында өмір сүрген. Зерттеулерге қарағанда Батыс Қазақстан облысы Тайпақ ауданында дүниеге келген. Қазақ халқының өте тапқыр, көрнекті шешендерінің бірі.
Сырым Датұлы Ресей патшасының, оның осы өңірдегі хандары мен сұлтандарының қарапайым халыққа көрсетіп отырған озбырлығына наразы болды. Орынбор генерал – губернаторына жазған бір хатында: «Сіздер түрлі әдіспен қолға түсірген ноғай, башқұрт халықтары секілді бізді де езбекші екендеріңіз белгілі. Сондықтан да мен патша үкіметімен, хан-сұлтандарға наразы шаруаларды төңірегіме топтастырдым». Салық бермесін, ханға сенбесін, сұлтандарға ермесін, халық өзін-өзі қорғасын деген ұранмен патша үкіметіне қарсы шықты.
Сырым Датұлы
Көтерілістің басты қозғаушы күші – қазақ шаруалары, старшындар, билер, ру басшылары болды.
Сырым Датұлы бастаған көтерілістің себептері
Біріншіден:
Патша үкіметінің жарлығы шығып, онда қазақтардың Жайықтың оң жағалауындағы аймақтарға қыс мезгілінде жайылымдық жерлерді жалға алу арқылы ғана уақытша өтуіне рүқсат етілді.
Екіншіден:
1782-1783 жылдың қысында шекара шебінің ішкі жағында казактар қазақтардың 4 мыңнан астам жылқысын күшпен тартып алды. Қыстың өте суық болуы жағдайды одан сайын қиындатып жіберді. Жұт басталды. Дала тұрғындарының 10 000-нан астам жылқысы мен сиыры қырылып қалды. Міне осындай қиын-қыстау жағдайда Кіші жүздің шекара шебіне таяу ауылдарында бұқаралық қозғалыс басталып, ол көп ұзамай азаттық күресіне ұласты.
Сырым Датұлы
Хиуа
1785 жылы көктемінде көтерілісшілер күрес қимылдарын барынша кеңейтті. Көтерілісті мейлінше қолдаған байбақты, табын, тама руларына сүйенген Сырым Датұлы көтеріліс өрісін кеңейтуге тырысты.
Сырым Датұлы
1792 жылдың күзінде көтерілісшілердін негізгі күші Елек қалашығына таяу жерге орналасып, қорғанға шабуыл жасауға әзірленді. Сұлтандар көтерілісшілер отрядының қай жерге орналасканын, олардың мақсатын шекара өкіметіне алдын-ала хабарлап қойған. Сондықтан қорған гарнизондары тойтарыс беруге әзір еді. Сырым бастаған отряд 29 қыркүйекте Елек қалашығына шабуылға шығып, корғанды ала алмады.
Сырым Датұлы
Еділдің шығыс өңіріндегі ірі халықтық сипаттағы қозғалыс, көтеріліс патша үкіметінің отарлау саясатын, Жайық бойындағы өңірді басып алуға мейлінше тырысқанын дәлелдейді, тарихи қозғалыс ру арасындағы қайшылықтар халықтың басты мақсатына жетуіне зор кедергі болатынын көрсетті.
Хиуа
Сырым Датұлы
1797 жылы Қаратай сұлтанның өршеленген қуғынынан құтылу үшін Сырым Датұлы Хиуа хандығына өтіп кетті. Ал 1802 жылы белгісіз себептерден батыр сонда дүние салды.
“Кім жылдам?” ойыны
Оқиға
Мерзімі
Сырым Датұлы бастаған көтеріліс
Себебі
Қамтыған жері
Нәтижесі жеңілу себептері
Көтеріліс неше жылға созылды?
”Жылдар да сөйлейді” ойыны
1784 ж.
1786 ж.
1711-1781 жж.
Сырым Датұлы ірі жасақ жинауға тырысты
Нұралы хан Орал әскери шебінің билеушілерін паналады
Абылай ханның өмір сүрген жылдары
”Жылдар да сөйлейді” ойыны
1791 ж.
1794 ж.
1790 ж.
Әбілқайырдың ұлы Ералы Кіші жүз ханы болып сайланды
Ералы ханның қайтыс болуы
Нұралы ханның дүние салған жылы
”Жылдар да сөйлейді” ойыны
1802 ж.
1783-1797 жж.
1797 ж.
Белгісіз себептерден Сырым Датұлы дүние салды.
Сырым Датұлы бастаған көтеріліс
Сырым тобы хан сарайына тұтқиылдан шабуыл жасап, Есім ханды өлтіріп тынды.